Κωστής Π. Παπαδιόχος
Τέσσερις μήνες που θα κρίνουν εάν η Ελλάδα και η Τουρκία θα μπορέσουν να γυρίσουν οριστικά σελίδα στις συχνές περιόδους ακραίας έντασης, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για την προσφυγή στη Χάγη προκειμένου να διευθετηθεί η βασική διμερής διαφορά της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, άρχισαν να μετράνε από την Τετάρτη στις 12 το μεσημέρι και τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στο Βίλνιους.
Τα ορόσημα
Στη διάρκειας μιας ώρας συνάντηση, με έντονο παρασκήνιο, που είχαν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν άναψαν το πράσινο φως για συζητήσεις εις βάθος σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν. Συζητήσεις που εκ των πραγμάτων συνδέονται με δύο κρίσιμα «ορόσημα» κατά τα οποία θα κριθεί εάν Αθήνα και Αγκυρα θα μπορέσουν, έστω σε δεύτερο χρόνο, να φθάσουν σε απτά αποτελέσματα στον «πυρήνα» των διμερών διαφορών με επίκεντρο την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ:
Το πρώτο είναι το νέο τετ α τετ που αναμένεται ότι θα έχουν οι δύο ηγέτες τον Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Και το δεύτερο, το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας Τουρκίας, που συμφωνήθηκε στο Βίλνιους να πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη. Και τούτο καθώς είναι προφανές πως τις τελικές αποφάσεις για το κρίσιμο αυτό ζήτημα δεν θα τις λάβουν άλλοι από τον πρωθυπουργό και τον Τούρκο πρόεδρο.
Σε κάθε περίπτωση ο κ. Μητσοτάκης, όπως αναφέρουν στενοί συνεργάτες του, ανοίγοντας τον φάκελο «θαλάσσιες ζώνες» απέδειξε για μια ακόμη φορά ότι δεν διστάζει να «ακούσει την κοινωνία», που επιθυμεί την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και τον τερματισμό των εντάσεων στο Αιγαίο, και εμφανίζεται έτοιμος να αναλάβει το «ρίσκο» μιας δύσκολης διαπραγμάτευσης που μπορεί να εμπεριέχει και πολιτικό κόστος – με μεγάλο ζητούμενο εάν τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα αρθούν και εκείνα στο ύψος των περιστάσεων. Οπως χαρακτηριστικά ο ίδιος ανέφερε, θα ήταν λάθος «να γυρίσουμε την πλάτη στην Ιστορία», καθώς στη διάρκεια της συνάντησης της Τετάρτης ο Ερντογάν, σε ρητορικό επίπεδο τουλάχιστον, εμφανίστηκε έτοιμος να κάνει και εκείνος το μεγάλο βήμα.
Οι νέες συνθήκες
Επί της ουσίας στο Βίλνιους διαπιστώθηκε ένα μεγάλο «παράθυρο ευκαιρίας», καθώς: – Τόσο ο κ. Μητσοτάκης όσο και ο κ. Ερντογάν αναβαπτίστηκαν πρόσφατα στη λαϊκή εντολή και διαθέτουν ισχυρότατο πολιτικό κεφάλαιο, ενώ ο Τούρκος πρόεδρος επιπροσθέτως διανύει και την τελευταία θητεία του. «Εάν όχι τώρα, πότε;» ανέφερε χαρακτηριστικά πρόσωπο που γνωρίζει άριστα τον πυρήνα των τελευταίων εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
– Οι ΗΠΑ είναι σαφές ότι, τόσο στο παρασκήνιο όσο και μέσω των χειρισμών τους στο διπλό μέτωπο των F-16 και των F-35, στηρίζουν και θα στηρίξουν ενεργά την απόπειρα επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών με το βλέμμα στραμμένο τόσο στη στρατιωτική παράμετρο της σταθερότητας στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ όσο και στο ενεργειακό παζλ στην περιοχή.
– Οι συνομιλίες πλέον θα είναι συστηματικές και θα λειτουργούν ως πυραμίδα από πάνω προς τα κάτω, με τους Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν να κατευθύνουν την ατζέντα και ως εκ τούτου δεν θα υφίσταται ο «εγκλωβισμός» σε ατέρμονες διερευνητικές επαφές από υπηρεσιακούς παράγοντες. Επιπροσθέτως, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών είναι πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν, ενώ δεν έχουν τα «βάρη» των μεγάλων εντάσεων της προηγούμενης τετραετίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που εκ των πραγμάτων έφεραν οι κ. Δένδιας και Τσαβούσογλου.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ατζέντα της συνάντησης στο Βίλνιους διαμορφώθηκε το τελευταίο δεκαπενθήμερο, μετά δηλαδή τη σαρωτική επικράτηση της Ν.Δ. στην εκλογική αναμέτρηση της 25ης Ιουνίου. Καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισαν στην προετοιμασία της, πέραν των κ. Γεραπετρίτη και Φιντάν, η διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού Αννα Μαρία Μπούρα και ο επικεφαλής σύμβουλος του Τούρκου προέδρου Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς.
Η συζήτηση επικεντρώθηκε στην επόμενη ημέρα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στους γνωστούς τρεις πυλώνες: πολιτικός διάλογος σε υψηλότατο επίπεδο, συζητήσεις για τα ΜΟΕ, που επί της ουσίας συνδέονται με παράταση του υφιστάμενου και χωρίς «αστερίσκους» μορατόριουμ στο Αιγαίο, και προώθηση της λεγόμενης θετικής ατζέντας με αιχμή την οικονομία.
Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, η συζήτηση επεκτάθηκε σε ζητήματα της διπλωματίας των αγωγών, ενώ ο κ. Μητσοτάκης έθεσε και το ζήτημα των παρεμβάσεων του τουρκικού προξενείου στην Κομοτηνή στις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ελλάδα.
Ενδεικτικά της εξαιρετικής προετοιμασίας της συνάντησης είναι και δύο γεγονότα:
Πρώτον, η συνάντηση, που άρχισε στις 12 το μεσημέρι, αντί της προγραμματισμένης ημίωρης διάρκειας, επεκτάθηκε έως τη μία. Μάλιστα ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς, που είχε συμφωνηθεί να έχει τετ α τετ στις 12.30 με τον πρωθυπουργό, προσήλθε κανονικά στο «ραντεβού». Ο κ. Σολτς ενημερώθηκε από τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας που δεν ήταν παρόντα στην «κλειστή» συνάντηση Μητσοτάκη Ερντογάν ότι αυτή είχε διάρκεια μεγαλύτερη του αναμενομένου, με τον τελευταίο να μη «δυσφορεί» αλλά αντιθέτως να δηλώνει ιδιαίτερα ικανοποιημένος από την εξέλιξη.
Δεύτερον, παρότι δεν είναι σύνηθες στην ταραγμένη ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αμέσως μετά τη συνάντηση εκδόθηκε από την ελληνική και την τουρκική πλευρά ταυτόσημου περιεχομένου ανακοίνωση για την πορεία της και μάλιστα ακριβώς την ίδια ώρα.
Σε κάθε περίπτωση, από την περασμένη Τετάρτη οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν εισέλθει σε μια νέα φάση που μένει να φανεί πού θα οδηγήσει. Πάντως, για την Αθήνα είναι σαφές πως ακόμη και η απλή νηνεμία των τελευταίων μηνών σε επίπεδο ρητορικής και κινήσεων στο Αιγαίο θα είναι ένα θετικό κεκτημένο.
