Του Παύλου Ξανθούλη
Ο διορισμός ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για ανάληψη πρωταγωνιστικού ρόλου της Ε.Ε. στο Κυπριακό, αποτελεί τη βασική θέση με την οποία επιλέγει να πορεύεται η Λευκωσία στο εθνικό ζήτημα της Κύπρου. Αυτή ήταν η πολιτική προσέγγιση του Νίκου Χριστοδουλίδη ως υποψηφίου Προέδρου και αυτή εξακολουθεί να είναι και σήμερα, μετά την εκλογή και την ανάληψη των καθηκόντων του. Η προσδοκία για διορισμό ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προεκλογικά και μετεκλογικά, καταδεικνύει μια συνεπή πολιτική στάση εκ μέρους της Λευκωσίας και του Προέδρου Χριστοδουλίδη, η οποία θα πρέπει να τους αναγνωριστεί. Όμως, επί της ουσίας, όπως επεσήμανε κοινοτική διπλωματική πηγή στην «Κ», «ο διορισμός πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποκλείεται εκ της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε., η οποία ορίζει ρητώς τα όρια και τις αρμοδιότητες του Σώματος, περιλαμβανομένων και των διορισμών που δύναται να αποφασίσει, οι οποίοι αφορούν αποκλειστικά και μόνο, σε τρεις περιπτώσεις»:
1) «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διορίζει τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας».
2) «Διορίζει επισήμως το σώμα των Επιτρόπων (σ.σ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής)».
3) «Διορίζει την εκτελεστική επιτροπή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου της ΕΚΤ».
● Επιπλέον, η Συνθήκη Λειτουργίας της Ε.Ε. παρέχει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δύο ακόμη προνόμια:
● «Εκλέγει τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (σ.σ. δηλαδή τον δικό του Πρόεδρο).
● Προτείνει τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Αυτές είναι όλες και όλες οι αρμοδιότητες διορισμών και ο ρόλος σε υποψηφιότητες/εκλογή που παρέχει η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ε.Ε. στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Από το οποίο, η Λευκωσία εξακολουθεί να αναμένει να προχωρήσει στον διορισμό ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας, για την επίλυση του Κυπριακού, αναλαμβάνοντας μάλιστα πρωταγωνιστικό ρόλο, εντός του πλαισίου του ΟΗΕ.
Κυβερνητικός επίσημος, ο οποίος επικοινώνησε με την «Κ», επεσήμανε πάντως ότι η Λευκωσία έχει ενώπιόν της «προηγούμενα», τα οποία καταδεικνύουν ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να διορίσει πολιτική προσωπικότητα στο Κυπριακό». Όταν ζητήσαμε να μας αναφερθεί ένα από τα προηγούμενα αυτά, διορισμού πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η ίδια κυβερνητική πηγή, παρέπεμψε στο «Brexit» και στον διορισμό που είχε γίνει τότε για τη διαπραγμάτευση της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε.
Πηγή στην έδρα της Ε.Ε. υπενθύμισε, ωστόσο, ότι τα πράγματα εκτυλίχθηκαν πολύ διαφορετικά και ότι ο διορισμός για τη διαπραγμάτευση του Brexit, ουδέποτε έγινε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. «Ο διορισμός του Μισέλ Μπαρνιέ ως διαπραγματευτή της Ε.Ε. για το Brexit, είχε γίνει από την Κομισιόν και όχι από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 27 Ιουλίου 2016» υπενθύμισε. Το ανακοινωθέν που είχε εκδοθεί τότε, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «ο Πρόεδρος (σ.σ. της Κομισιόν) Γιούνγκερ διορίζει τον Μισέλ Μπαρνιέ ως επικεφαλής διαπραγματευτή για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο, υπό το άρθρο 50 της Συνθήκης της Ε.Ε.». Το γενικό πρόσταγμα, λοιπόν, είχε η Κομισιόν, την οποία επιθυμεί να αποφύγει η Λευκωσία και γι’ αυτό άλλωστε προσβλέπει σε διορισμό πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αν και η προσπάθεια της Λευκωσίας να παρακάμψει την Κομισιόν είναι απολύτως δικαιολογημένη, λόγω της διαχρονικά αρνητικής στάσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής –όπως η στήριξη του απευθείας εμπορίου Ε.Ε. - ψευδοκράτους και τα περί τερματισμού της «απομόνωσης» των Τ/κ– ο χειρισμός του ζητήματος και η εμμονή σε διορισμό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, χωρίς καμιά βάση, δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά.
Σύμφωνα με την ίδια κοινοτική πηγή, «ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε υποθετικά να υλοποιηθεί με πολλά αν και προϋποθέσεις, οι οποίες δεν μπορούν να εκπληρωθούν σήμερα, με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα». Όπως εξήγησε η ίδια πηγή, «για την ενδεχόμενη υλοποίηση ενός τέτοιου σεναρίου, πολιτικού διορισμού από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις»:
1) Να διευρυνθεί η δυνατότητα διορισμού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προσωπικοτήτων πέραν των τριών περιπτώσεων που ορίζονται στη Συνθήκη Λειτουργίας της Ε.Ε. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ζητηθεί γνωμάτευση από τη Νομική Υπηρεσία του Συμβουλίου και πιθανότατα να απαιτηθεί τροποποίηση της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε., με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
2) «Να υπάρξει πολιτική βούληση και των 27 κρατών-μελών» για διορισμό πολιτικής προσωπικότητας στο Κυπριακό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάτι που κάποιος θα μπορούσε να πει και με γυμνό μάτι, ότι απουσιάζει στην παρούσα φάση.
3) Να συμφωνήσουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, περιλαμβανομένης και της τουρκικής πλευράς, για τον διορισμό πολιτικής προσωπικότητας στο Κυπριακό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Κάτι που επί του παρόντος –τουλάχιστον– είναι εκτός συζήτησης για την Άγκυρα και το ψευδοκράτος. Και όπως γίνεται κατανοητό, για να εγκριθεί μια τέτοια προσωπικότητα από την Τουρκία θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει εγγυήσεις ότι και ο διορισμός, αλλά και η διευθέτηση που θα επιδιωχθεί, θα είναι στα δικά της μέτρα, με ό,τι αυτό θα συνεπάγεται για τη Λευκωσία και στις επιδιώξεις της.
Σε κάθε περίπτωση, κύκλοι στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι η κυπριακή κυβέρνηση «προφανώς αντιλαμβάνεται τον βαθμό δυσκολίας του εγχειρήματος διορισμού πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», σημειώνοντας ότι «πιθανότατα να γίνονται κι άλλες σκέψεις». Παραπέμποντας στο ενδεχόμενο ανάληψης ρόλου προλείανσης του εδάφους με στόχο την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό από έναν υφιστάμενο αξιωματούχο της Ε.Ε. ή ενός κράτους-μέλους, ο οποίος «θα αναφέρεται στην Κομισιόν».
Στην περίπτωση αυτή ο πήχης τοποθετείται εκ των πραγμάτων πολύ χαμηλότερα, καθώς αφενός δεν θα τεθεί θέμα διορισμού ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και αφετέρου δεν θα γίνεται λόγος για πρωτοβουλία ή για πρωταγωνιστικό ρόλο της Ε.Ε., αλλά για μια προσπάθεια επανέναρξης της διαδικασίας διαπραγματεύσεων με δέλεαρ γνωστά εργαλεία της υφιστάμενης «θετικής ατζέντας» της Ε.Ε. για την Τουρκία, με επίκεντρο την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης. Δηλαδή, θα έχουμε ενώπιόν μας την «ανανέωση» μιας προσπάθειας που είχε επιχειρηθεί και στο παρελθόν, για ενεργότερη εμπλοκή της Ε.Ε. στο Κυπριακό, όπως εύστοχα και ειλικρινά δήλωσε ο τέως Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, μετά την ολοκλήρωση της πρώτης συνεδρίας του Εθνικού Συμβουλίου, υπό τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη.
«Η Ε.Ε. έχει άλλωστε επανειλημμένα εκφράσει την ετοιμότητά της να συνδράμει υποστηρικτικά τις προσπάθειες του ΟΗΕ, όπου ζητηθεί, για επίλυση του κυπριακού προβλήματος, στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου», παραπέμποντας σε διζωνική/ δικοινοτική ομοσπονδία.
Βολιδοσκόπηση ναι, προετοιμασία όχι
Η Λευκωσία εμφανίζεται να επιθυμεί να αξιοποιήσει τον χρόνο μέχρι τις τουρκικές εκλογές της 14ης Μαΐου, ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για επανέναρξη των απευθείας συνομιλιών και για έναν πρωταγωνιστικό ρόλο της Ε.Ε. στην όλη προσπάθεια, υπό την ομπρέλα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Πηγή στην έδρα της Ε.Ε. ανέφερε στην «Κ» ότι «μια κάποιου είδους βολιδοσκόπηση θα μπορούσε να επιχειρηθεί προκειμένου να καταγραφεί γενικώς η τουρκική θέση». Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με την ίδια πηγή, ακόμη και εάν υπάρχει πολιτική βούληση, η προετοιμασία της όλης προσπάθειας θεωρείται δύσκολο να διασφαλισθεί, δεδομένου ότι κανείς δεν είναι σήμερα σε θέση να προβλέψει ποιος θα είναι ο ηγέτης της Τουρκίας μετά τις 14 Μαΐου. «Σήμερα, δεν είμαστε σε θέση να πούμε ποιος θα είναι ο συνομιλητής μας στην Άγκυρα και άρα έχω την εντύπωση ότι η έννοια της προετοιμασίας και της προπαρασκευής μιας πολιτικής προσπάθειας στο Κυπριακό δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να διασφαλιστεί στην παρούσα φάση. Μια νύξη, βεβαίως, θα μπορούσε να γίνει, όπως άλλωστε γίνεται με κάθε ευκαιρία», υπογράμμισε η ίδια πηγή, η οποία εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι η Άγκυρα (τόσο η παρούσα/απερχόμενη κυβέρνηση, όσο και η αντιπολίτευση) γνωρίζει τα ανοικτά ζητήματα που τίθενται από την Ε.Ε, περιλαμβανομένων και των υποχρεώσεων της Τουρκίας όπως αυτές πηγάζουν από το Διαπραγματευτικό της Πλαίσιο, στις οποίες εντάσσεται και η υποχρέωση να συμβάλει στην επίλυση του Κυπριακού. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό, ότι το ζήτημα αυτό βρίσκεται ήδη στην ατζέντα της Ε.Ε. και βεβαίως θα τεθεί και προς τη νέα κυβέρνηση της Τουρκίας, συμπλήρωσε η ίδια πηγή, υπογραμμίζοντας ότι: «Η Ε.Ε. έχει άλλωστε επανειλημμένα εκφράσει την ετοιμότητά της να συνδράμει υποστηρικτικά τις προσπάθειες του ΟΗΕ, όπου ζητηθεί, για επίλυση του κυπριακού προβλήματος, στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου», παραπέμποντας σε διζωνική/ δικοινοτική ομοσπονδία.
