Του Βασίλη Νέδου
Σε επιφυλακή για τις επόμενες κινήσεις της Aγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι η Αθήνα, ενώ την ίδια στιγμή, ουκ ολίγοι διεθνείς παράγοντες βρίσκονται σε κινητικότητα για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Ο Σεπτέμβριος θα είναι κρίσιμος μήνας για το Κυπριακό, αλλά και τον γενικότερο ενεργειακό σχεδιασμό της Aγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πριν από λίγες ημέρες το ερευνητικό πλοίο «Μπαρμπαρός» ολοκλήρωσε την αποστολή του στα νότια της Κύπρου και κατευθύνθηκε βορειότερα, στο μεσογειακό τουρκικό λιμάνι της Μερσίνας, έπειτα από πολύμηνες σεισμικές έρευνες στην υφαλοκρηπίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία, βεβαίως, ταυτίζεται και με την αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της χώρας. Για όσους παρακολουθούν τα γεγονότα εκ του σύνεγγυς, η αποχώρηση του «Μπαρμπαρός» ενδεχομένως οδηγήσει στην ανάπτυξη κάποιου πλωτού γεωτρύπανου της Τουρκίας στα νότια της Κύπρου. Το «Φατίχ» θα παραμείνει στα δυτικά της Κύπρου έως τις 3 Σεπτεμβρίου, ενώ η αποστολή του δεύτερου τουρκικού πλωτού γεωτρύπανου «Γιαβούζ» στα ανατολικά του νησιού, ολοκληρώνεται στις 30 Σεπτεμβρίου. Γι’ αυτό και στη Λευκωσία υπάρχει η ανησυχία ότι στο πλαίσιο κλιμάκωσης των πιέσεων, η Aγκυρα θα στείλει κάποιο από αυτά τα πλωτά γεωτρύπανα στα νότια της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα σε τμήμα της που δεν έχει ακόμα αδειοδοτηθεί (οικόπεδο 1). Εξ ου και το «παράθυρο ευκαιρίας» που βλέπουν αρκετοί στη Λευκωσία για κάποια επί της αρχής συμφωνία διεξαγωγής άτυπης Πενταμερούς για το Κυπριακό, προτού οι Τούρκοι κλιμακώσουν τις πιέσεις τους, σε βαθμό που θα μπορούσε να δημιουργήσει και ορισμένα πιο πρακτικά προβλήματα στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκτός απροόπτου, εντός αυτής της περιόδου, θα έχουν ολοκληρωθεί και οι επαφές, διαδοχικές και διασταυρούμενες, ανάμεσα στους άμεσα εμπλεκόμενους στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό Τζέιν Χολ Λουτ αναμένεται να ολοκληρώσει τις επαφές με τους εμπλεκομένους στο ζήτημα, τόσο στο νησί όσο και σε Aγκυρα, Αθήνα και Λονδίνο.
Πριν από το τέλος του ερχόμενου μήνα ενδεχομένως να υπάρξει και το πρώτο, πολύ σημαντικό τετ α τετ του Κυριάκου Μητσοτάκη ως πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Σε αυτό το χρονικό διάστημα αναμένεται να φανεί και αν η Aγκυρα επιθυμεί να ασκήσει περαιτέρω πίεση προς την Αθήνα και τη Λευκωσία,
ή αν θα ακολουθήσει περίοδος σχετικής ηρεμίας. Προς το παρόν φαίνεται ότι η Aγκυρα ακολουθεί μια τακτική διαρκούς παρουσίας στην περιοχή, με διάφορους τρόπους. Μόνο την Παρασκευή εκδόθηκαν από τον υδρογραφικό σταθμό Αττάλειας πέντε διαδοχικές οδηγίες
προς ναυτιλλομένους (NAVTEX), με τις οποίες αναγγέλθηκαν ναυτικά γυμνάσια και ασκήσεις με πυρά στην περιοχή όπου ήδη διεξάγονται γεωτρήσεις από το «Φατίχ» αλλά και στα νότια του Καστελλόριζου. Με τις τέσσερις πρώτες NAVTEX (898/19, 899/19, 900/19 και 901/19) δεσμεύονται περιοχές για γυμνάσια και πυρά γύρω από το «Φατίχ» για όλη την ερχόμενη εβδομάδα (Δευτέρα έως Παρασκευή), ενώ με την πέμπτη (902/19), προαναγγέλλονται στρατιωτικές ασκήσεις σε μια περιοχή νότια του Καστελλόριζου (εντός, βεβαίως, της θαλάσσιας έκτασης που η Ελλάδα θεωρεί δυνητική ΑΟΖ της) για δύο ημέρες (21 και 22 Αυγούστου).
Eμπειροι παρατηρητές τονίζουν ότι η συγκεκριμένη τακτική της Aγκυρας έχει ως στόχο τη διατήρηση ενός καθεστώτος πίεσης, ανεξαρτήτως αν αυτά τα γυμνάσια που αναγγέλλονται, τελικά διεξάγονται ή όχι.
Από την Αθήνα παρατηρείται μια κινητικότητα και στο Αιγαίο Πέλαγος. Ο υδρογραφικός σταθμός Σμύρνης εξέδωσε την Παρασκευή μια ακόμη NAVTEX (895/19), με την οποία προανήγγειλε ωκεανογραφικές έρευνες του σκάφους «Μαρμαρά» (Tubitak Marmara) από αύριο έως τις 13 Σεπτεμβρίου σε μια περιοχή από τα Στενά των Δαρδανελίων στο Τσανάκαλε και «κατά μήκος των τουρκικών ακτών στο Αιγαίο Πέλαγος». Στην Αθήνα γνωρίζουν ότι συνήθως αυτές οι αποστολές ολοκληρώνονται στη Σμύρνη και αποτελούν μέρος δοκιμαστικών
πλόων για τα συγκεκριμένα ερευνητικά σκάφη. Σε κάθε περίπτωση, ο πλους του «Μαρμαρά» θα παρακολουθείται στενά από την ελληνική πλευρά, για τον φόβο κάποιας παρέκκλισης που θα μπορούσε να δοκιμάσει τα αντανακλαστικά της Αθήνας. Αναμένεται, επίσης, να φανεί με ποιο τρόπο θα αξιοποιήσει η Αγκυρα το «Ορούτς Ρέις», το οποίο συχνά αποκαλείται από τους Τούρκους αξιωματούχους ως το «τέταρτο πλοίο» που η Τουρκία θα αναπτύξει στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπενθυμίζεται ότι, όπως είχε αποκαλύψει η «Κ» προ ολίγων εβδομάδων, η τουρκική εταιρεία πετρελαίων (ΤΡΑΟ) ζήτησε από το τουρκικό ναυτικό διαθεσιμότητα μονάδων προς παροχή προστασίας για σεισμικές έρευνες σε μια περιοχή η οποία περιελάμβανε και μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στα νότια του Καστελλόριζου. Οι επόμενες κινήσεις της Τουρκίας αναμένονται με ενδιαφέρον, σε μια σκακιέρα που, σε κάθε περίπτωση, προσελκύει το ενδιαφέρον πολύ περισσότερων από τους άμεσα εμπλεκομένους.
Η απόκτηση νέων φρεγατών
Τους αμέσως επόμενους μήνες αναμένεται να κριθεί και η τύχη ενός αιτήματος του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) που έχει επανέλθει πιεστικά τα τελευταία χρόνια λόγω της κατάστασης στην περιοχή: Αυτού της απόκτησης νέων φρεγατών ή κορβετών που θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να διαδραματίσει απρόσκοπτα τον ρόλο της στην Ανατολική Μεσόγειο. Πέρα από τον ανταγωνισμό της Τουρκίας, η οποία έχει αποκτήσει ένα ναυτικό με νέες, εγχώριας κατασκευής, μονάδες, η ενέργεια έχει οδηγήσει όλες τις χώρες της Λεκάνης, όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος, να ενισχύσουν τις ναυτικές δυνατότητές τους. Ο νέος υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος είναι ενήμερος για την κατάσταση, ωστόσο στην υπόθεση του νέου πλοίου θα εμπλακεί και το υπουργείο Οικονομίας. Κομβικής σημασίας για την επιλογή εταίρου (δηλαδή προμηθεύτριας χώρας) για το νέο πλοίο, θα είναι η τύχη των Ναυπηγείων Ελευσίνας και Σκαραμαγκά, δίχως τα οποία δεν μπορεί να προχωρήσει κανένα πρόγραμμα κατασκευής φρεγατών ή κορβετών.
