Του Αντρέα Κημήτρη
«Ζητούμενο είναι να έχουμε επόμενα βήματα προς την κατεύθυνση της αναζωογόνησης μιας διαδικασίας συνομιλιών με στόχο την επίτευξη λύσης στο πλαίσιο που ορίζουν τα ψηφίσματα των Η.Ε.», δηλώνει ο διαπραγματευτής της ε/κ πλευράς Μενέλαος Μενελάου σε συνέντευξη στην «Κ» ενόψει της διευρυμένης διάσκεψης για το Κυπριακό που θα πραγματοποιηθεί 17 και 18 Μαρτίου στη Γενεύη. Κληθείς να σχολιάσει τη στάση της τουρκικής πλευράς αναφέρει ότι το τι θα κάνει η άλλη πλευρά είναι κάτι που θα φανεί στην πράξη, ωστόσο, επισημαίνει ότι σε αυτή τη φάση δεν υπάρχει κάποια ένδειξη διαφοροποίησης και επανόδου στο συμφωνημένο πλαίσιο. Ο κ. Μενελάου αναφέρει ότι θέση της ε/κ πλευράς είναι η συνέχιση της διαδικασίας από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά, διαφυλάσσοντας πλήρως το κεκτημένο της τελευταίας προσπάθειας και να εργαστούμε για να καλύψουμε την απόσταση που έχει απομείνει.
–Ανακοινώθηκε ότι η διευρυμένη διάσκεψη για το Κυπριακό θα πραγματοποιηθεί στις 17 και 18 Μαρτίου στη Γενεύη. Ποιος είναι ο στόχος;
–Ζητούμενο είναι η προσπάθεια που γίνεται το τελευταίο διάστημα να παραμείνει στις ράγες και να έχουμε επόμενα βήματα προς την κατεύθυνση της αναζωογόνησης μιας διαδικασίας συνομιλιών, με στόχο την επίτευξη λύσης στο πλαίσιο που ορίζουν τα ψηφίσματα των Η.Ε.
–Άρα η επιδίωξη αυτή τη στιγμή είναι απλώς να κρατηθεί η διαδικασία σε εξέλιξη;
–Αποτιμώντας την κατάσταση με βάση τα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας αυτή τη στιγμή, το βασικό ζητούμενο είναι να έχουμε επόμενα βήματα. Θα δούμε μέσα από την προεργασία που είναι σε εξέλιξη και κυρίως μέσα από την προσπάθεια που θα γίνει στην ίδια τη διευρυμένη συνάντηση, πόσο μακριά θα μπορέσουμε να φτάσουμε.
–Συνήθως λέμε ότι αυτές οι διασκέψεις πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένες για να μην καταλήξουν σε ναυάγιο, διότι σε τέτοια περίπτωση οι επιπτώσεις για την ουσία του Κυπριακού θα είναι χειρότερες. Με δεδομένες τις θέσεις που εκφράζει η τουρκική πλευρά, θα πάμε στη Γενεύη για να επαναλάβει εαυτόν ο κ. Τατάρ;
–Συμμεριζόμαστε την ανάγκη για εξαντλητική προετοιμασία όπως και το ότι το ναυάγιο δεν αποτελεί επιλογή. Τι θα κάνει η άλλη πλευρά είναι κάτι που θα φανεί στην πράξη.
–Υπάρχουν ενδείξεις για αλλαγή στη στάση της τουρκικής πλευράς;
–Όχι, σε αυτή τη φάση δεν έχουμε κάποια ένδειξη διαφοροποίησης και επανόδου στο συμφωνημένο πλαίσιο.
–Πώς αυτό θα καταστεί εφικτό;
–Αυτό είναι κάτι που θα διαφανεί στην πορεία. Έως τώρα δεν έχει γίνει. Όμως δεν πρέπει να προεξοφλούμε ότι δεν θα γίνει. Έχουμε δει και στο παρελθόν να γίνονται αναπροσαρμογές σε θέσεις που διατυπώνονταν από τουρκικής πλευράς. Πάντως, είναι απολύτως ξεκάθαρο χωρίς καμιά αμφιταλάντευση από τη διεθνή κοινότητα, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι το Κυπριακό πρέπει να λυθεί στο ομοσπονδιακό πλαίσιο και αυτό η Τουρκία και η τ/κ πλευρά το ακούν και δεν μπορούν να μην το λαμβάνουν υπόψη.
–Αποκλείεται τα Ηνωμένα Έθνη να αναζητήσουν τη μέση λύση ανάμεσα σε ομοσπονδία και δύο κράτη;
–Δεν τίθεται τέτοιο θέμα και αυτό είναι απολύτως ξεκαθαρισμένο από μέρους της διεθνούς κοινότητας και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η βάση λύσης του Κυπριακού είναι το ομοσπονδιακό πλαίσιο.
–Έχουμε λάβει τέτοια διαβεβαίωση από τα Ηνωμένα Έθνη;
–Η σταθερή διαβεβαίωση είναι τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα οποία είναι απολύτως σαφή.
–Έχουμε ενδείξεις αν προτίθεται να καταθέσει κάτι ο κ. Γκουτέρες στη διάσκεψη;
–Όχι. Ο ρόλος των Η.Ε. στο πλαίσιο που ορίζουν τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι να υποβοηθήσουν τους εμπλεκόμενους σε μια ειρηνευτική διαδικασία, έτσι ώστε να διαμορφώσουν έναν δρόμο προς την επίτευξη μιας συμφωνίας.
–Δεν θα μπορούσε να βοηθήσει καταθέτοντας κάποιες ιδέες;
–Υπάρχει το κεκτημένο του Κραν Μοντανά. Μέρος αυτού του κεκτημένου είναι η ομοσπονδιακή βάση λύσης, οι συγκλίσεις και τα έξι σημεία που ο γ.γ. είχε μοιραστεί με όλους τους εμπλεκόμενους στο Κραν Μοντανά.
–Τελικά ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης αποδέχεται τα έξι σημεία Γκουτέρες ως έχουν ή ισχύουν όσα έλεγε προεκλογικά και μετεκλογικά μέχρι ενός σημείου;
–Η θέση μας είναι ότι η προσπάθεια θα πρέπει να συνεχιστεί από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά, διαφυλάσσοντας πλήρως το κεκτημένο της τελευταίας προσπάθειας και να εργαστούμε για να καλύψουμε την απόσταση που έχει απομείνει.
–Θα μπορούσε να καταθέσει κάποιον οδικό χάρτη για τη συνέχεια ο κ. Γκουτέρες;
–Το αποτέλεσμα θα το γνωρίζουμε όταν γίνει η συνάντηση. Η προσπάθεια και το ζητούμενο είναι να έχουμε συνέχεια.
–Γιατί τότε ο γ.γ. ΟΗΕ να μαζέψει όλα τα μέρη σε μια διάσκεψη αν όντως δεν υπάρχει κάτι επί της ουσίας; Έστειλε την κα Ολγκίν, έστειλε την κα ντι Κάρλο, γιατί τώρα προσκαλεί όλα τα μέρη και θα είναι ο ίδιος παρών;
–Διότι γίνεται αντιληπτό και από τα Ηνωμένα Έθνη ότι στο γενικότερο πλαίσιο της κατάστασης που επικρατεί περιφερειακά και διεθνώς είναι αναγκαίο να υπάρχουν πολιτικές διαδικασίες για την αντιμετώπιση διεθνών προβλημάτων εντός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου και να συνεχίζονται οι προσπάθειες, έτσι ώστε αυτές οι διαδικασίες να έχουν βιώσιμη προοπτική. Το εναλλακτικό σενάριο θα ήταν η απουσία οποιωνδήποτε κινήσεων, η έλλειψη κάθε προοπτικής που αποτελεί πρόσφορο έδαφος για επιπλοκές και επιδείνωση.
–Οι προτάσεις του Προέδρου θα είναι στο τραπέζι της διάσκεψης;
–Ασφαλώς. Τις έχουμε μοιραστεί με τα Ηνωμένα Έθνη με γνώμονα να υποβοηθήσουμε την προσπάθεια που διεξάγεται από τον γ.γ. ΟΗΕ για να γίνουν βήματα προς τα εμπρός.
–Αγγίζουν και την ουσία και τη διαδικασία του Κυπριακού;
–Ναι, αφορούν και την ουσία του Κυπριακού και τον τρόπο μέσα από τον οποίο μπορεί να υποβοηθηθεί αυτή η προσπάθεια έτσι ώστε να έχουμε ουσιαστική πρόοδο.
–Αφορούν και πτυχές κεφαλαίων του Κυπριακού;
–Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα δημοσίως. Θέλουμε να υποβοηθήσουμε να υπάρξει πρόοδος και είμαστε προσηλωμένοι σε αυτό.
–Έχουμε κάποιο σχόλιο από την τουρκική πλευρά;
–Συνεχίζεται από μέρους των Η.Ε. η προετοιμασία της διάσκεψης και στο πλαίσιο των επαφών τους γίνονται συζητήσεις με όλους τους εμπλεκόμενους.
–Υπάρχει κάποια εξέλιξη σχετικά με τις επαφές για διάνοιξη νέων σημείων διέλευσης;
–Και σε αυτό το θέμα συνεχίζεται η προσπάθεια. Είναι γεγονός ότι δεν έχει υπάρξει μέχρι τώρα ο βαθμός ανταπόκρισης από μέρους της άλλης πλευράς που θα επέτρεπε να πούμε ότι έχουμε κάνει την πρόοδο που θα θέλαμε. Αλλά η συζήτηση είναι ακόμη σε εξέλιξη.
–Μπορεί να υπάρξει νέα συνάντηση ηγετών για το θέμα των οδοφραγμάτων πριν από τη Γενεύη;
–Ελπίζουμε να έχουμε πρόοδο και να γίνει συνάντηση για να ανακοινωθεί συμφωνία. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε αυτή την πρόοδο.
–Ο κ. Τατάρ υποστηρίζει ότι η ε/κ πλευρά ζητεί τράνζιτ διελεύσεις και ότι αυτό παραβιάζει το πνεύμα της συναντίληψης της Νέας Υόρκης. Τα Ηνωμένα Έθνη συμφωνούν μαζί του ή θεωρούν ότι οι προτάσεις μας είναι εντός πλαισίου;
–Κατά το δείπνο στη Νέα Υόρκη αποφασίστηκαν δύο πράγματα. Η πραγματοποίηση της διευρυμένης συνάντησης και η διερεύνηση του ενδεχομένου διάνοιξης νέων σημείων διέλευσης. Εμείς υποβάλαμε εισηγήσεις για τα σημεία διέλευσης, που διαμορφώνουν ένα πλαίσιο αμοιβαίου οφέλους. Τα Ηνωμένα Έθνη δεν κρίνουν τις προτάσεις της κάθε πλευράς. Υποβοηθούν τη συζήτηση και την προσπάθεια να υπάρξει αποτέλεσμα. Τα περί εισηγήσεων που είναι «εκτός πλαισίου» είναι θέση της τουρκοκυπριακής πλευράς. Δεν εγείρεται τέτοιο θέμα. Έχουν συμφωνηθεί και στο παρελθόν διευθετήσεις ως μέρος συμφωνιών για τη διάνοιξη σημείων διέλευσης. Για παράδειγμα, όταν συμφωνήθηκε η διάνοιξη του σημείου διέλευσης στον Λιμνίτη συμπεριλήφθηκαν διευθετήσεις για την πρόσβαση των Τουρκοκυπρίων από και προς τον θύλακα των Κοκκίνων.
–Ούτε θεωρούν ότι το γεγονός ότι βάλαμε κι άλλα πράγματα στην εξίσωση δημιούργησε πρόβλημα;
–Όχι, τουναντίον.
Υπάρχουν παράγοντες-καταλύτες για την Τουρκία στο Κυπριακό
–Η στάση Τραμπ στο Ουκρανικό μάς προβληματίζει; Ασκεί πίεση στο Κίεβο να αποδεχθεί τα τετελεσμένα της ρωσικής εισβολής και κατοχής.
–Το βασικότερο μήνυμα από τα τεκταινόμενα διεθνώς και στην Ουκρανία και αλλού, είναι ότι το περιβάλλον όπως διαμορφώνεται υπογραμμίζει ακόμη περισσότερο την ανάγκη εντατικοποίησης των πολιτικο-διπλωματικών πρωτοβουλιών, ότι το κενό και η αδράνεια δεν πρέπει ποτέ να αποτελούν επιλογή και ότι είναι ψευδαίσθηση ότι υπάρχει αυτό που περιγράφει ο όρος στάτους κβο, ο οποίος αναφέρεται συχνά και σε σχέση με το Κυπριακό.
Η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ στατική, η ιστορία εξελίσσεται διαρκώς, σε κάποιες συγκυρίες οι ταχύτητες επιταχύνονται και οι ζυμώσεις μπορεί να επιφέρουν εξελίξεις που επιδρούν στο ευρύτερο πλαίσιο και δεν αφήνουν κανέναν ανεπηρέαστο.
–Φαίνεται πάλι να αναβαθμίζεται ο ρόλος της Τουρκίας με αφορμή τις εξελίξεις στη Συρία και το Ουκρανικό. Γιατί ο Ερντογάν να μπει στη διαδικασία έστω να συζητήσει για το Κυπριακό; Γιατί να συζητήσει επιστροφή εδαφών, όταν βλέπει τους Αμερικανούς να λένε στον Ζελένσκι να ξεχάσει τα εδάφη που έχασε από τη Ρωσία στον πόλεμο;
–Αυτοί είναι εύλογοι προβληματισμοί. Το κρίσιμο ερώτημα που πιστεύω θα πρέπει να μας απασχολήσει είναι «εμείς τι πρέπει να κάνουμε;». Θα αρκεστούμε στη διαπίστωση ότι μέσα σε μια τέτοια δύσκολη συγκυρία δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αποδεχθούμε παθητικά και μοιρολατρικά ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει; Η δική μας προσέγγιση είναι ότι ακριβώς όταν βρίσκεσαι σε μια ομολογουμένως πολύ δύσκολη συγκυρία, εκείνο που πρωτίστως χρειάζεται είναι να είσαι περισσότερο ενεργητικός.
–Υπάρχει κάτι που να αποτελεί κίνητρο για τον Ερντογάν ακόμη και μέσα σε αυτό το περιβάλλον για να συζητήσει το Κυπριακό;
–Υπάρχουν παράγοντες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την Τουρκία σε σχέση με το Κυπριακό. Είναι κρίσιμης σημασίας για την Τουρκία να έχει μια σταθερή σχέση με την Ε.Ε. Σε αυτό το πεδίο πιστεύουμε ότι υπάρχουν περιθώρια για να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε. Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες μέσα από τους οποίους μπορούν να δημιουργηθούν αμοιβαία επωφελείς συνθήκες.
–Αναφέρεστε στα ενεργειακά;
–Η επίλυση του Κυπριακού και η εξομάλυνση των σχέσεων θα επιφέρει φυσιολογικά δυνατότητες σε όλους τους τομείς.
–Μπορεί η Κύπρος να βασίζεται στην Ε.Ε. για το Κυπριακό, βλέποντας πώς αντιδρά σε όσα συμβαίνουν στο Ουκρανικό με την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ;
–Είναι εξαιρετικά κρίσιμης σημασίας το γεγονός ότι σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον, η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε. Το Κυπριακό και οι υποχρεώσεις της Τουρκίας είναι μια βασική παράμετρος που δεν μπορεί να παραγνωριστεί στο πλαίσιο των ευρωτουρκικών με βάση και τις αποφάσεις της ίδιας της Ε.Ε.
–Δικαιολογημένα Κύπριοι πολίτες εκφράζουν παράπονο για τη στάση της Ε.Ε. στο Ουκρανικό και ζητούν ανάλογη αλληλεγγύη και στο Κυπριακό; Ή άλλο Ουκρανία και άλλο Κύπρος;
–Υπάρχει στήριξη και αλληλεγγύη από μέρους της Ε.Ε. έναντι της Κύπρου. Υπάρχουν οι αποφάσεις της Ε.Ε. για τα ευρωτουρκικά που διασυνδέονται ρητά με το Κυπριακό. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα πτυχών του Κυπριακού για τις οποίες η ιδιότητα της Κύπρου ως κράτους-μέλους της Ε.Ε. έχει επενεργήσει καταλυτικά για την επίτευξη σημαντικών συγκλίσεων. Μην ξεχνούμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει γίνει μέλος της Ε.Ε. με το σύνολο της επικράτειάς της με αναστολή της εφαρμογής του κεκτημένου στις κατεχόμενες περιοχές, η οποία θα αρθεί με τη λύση του Κυπριακού.
Δεν νομίζω, εξάλλου, ότι υπάρχει αυτή τη στιγμή ισχυρότερο κίνητρο για λύση του Κυπριακού από την προοπτική μιας ενωμένης Κύπρου ως μέλους της Ε.Ε.
