Του Αντρέα Κημήτρη
Καλό και ενθαρρυντικό χαρακτηρίζει σε συνέντευξη στην «Κ» το αποτέλεσμα της άτυπης διάσκεψης για το Κυπριακό στη Γενεύη ο τέως διαπραγματευτής της ε/κ πλευράς Ανδρέας Μαυρογιάννης. Συζητώντας για το ενδεχόμενο να διοριστεί η κα Ολγκίν ως απεσταλμένη του κ. Γκουτέρες, ο κ. Μαυρογιάννης αναφέρει ότι στην έκθεση που η κα Ολγκίν έδωσε στον γ.γ. μετά την πρώτη αποστολή της στην Κύπρο εισηγείται να χωρίσουμε τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες σε ενότητες και να τα παίρνουμε δύο-δύο ή τρία-τρία. Διαδικαστικά, λέει, η ιδέα έχει κάποια αξία, αλλά όπως αποδείχτηκε στην πράξη, μόνο στο σύνολο των σημείων μπορεί να υπάρξει ο αναγκαίος συμβιβασμός. Σχολιάζοντας πρόσφατη δήλωση του κ. Χριστοδουλίδη ότι είναι έτοιμος να συζητήσει και τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες, ο κ. Μαυρογιάννης επισημαίνει ότι αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί πως δεν δέχεται και ακυρώνει τη δουλειά που έγινε στο Κραν Μοντανά. Το πλαίσιο Γκουτέρες, τονίζει, είναι μέρος του κεκτημένου των διαπραγματεύσεων και όχι αντικείμενο προς διαπραγμάτευση.
–Πώς κρίνετε το αποτέλεσμα της διάσκεψης;
–Είναι καλό και ενθαρρυντικό. Δεν αναμέναμε ότι θα υπήρχε κάτι συγκλονιστικό επί της ουσίας, αλλά το γεγονός ότι δεν υπήρξε αδιέξοδο και συμφωνήθηκαν κάποια περαιτέρω βήματα είναι σημαντικό και δημιουργεί κάποια κινητικότητα που μπορεί να τύχει αξιοποίησης για να βγούμε από το τέλμα.
–Τι να αναμένουμε από τη νέα διάσκεψη τέλος Ιουλίου;
–Μπορούμε να φιλοδοξούμε για ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός σε ό,τι αφορά τη συζήτηση της ουσίας του Κυπριακού. Να υπάρξει το ελάχιστο κοινό έδαφος για να καθίσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
–Ποιο μπορεί να είναι αυτό;
–Επειδή είναι δύσκολη η μετακίνηση της τουρκικής πλευράς από τις θέσεις που εκφράζει σήμερα, το ελάχιστο θα ήταν να μην τις θέτει ως προϋπόθεση για επιστροφή στις συνομιλίες και να δεχθεί να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων εντός του συμφωνημένου πλαισίου.
–Συνεπώς ποιο θα είναι το διακύβευμα στην επόμενη διάσκεψη;
–Ο σκοπός θα είναι να ανακοινωθεί ότι υπάρχει συναίνεση για σύγκληση ουσιαστικών διαπραγματεύσεων, που δεν θα είναι ανοιχτού τέλους. Αρχικά να γίνει διαπραγμάτευση μεταξύ των δύο ηγετών στην Κύπρο και σε κατοπινό στάδιο να υπάρξει σύγκληση διάσκεψης αντίστοιχης του Κραν Μοντανά.
–Αυτός θα είναι και ο ρόλος του απεσταλμένου;
–Μάλιστα, η απεσταλμένη θα συμβάλει τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση.
–Αναφερθήκατε σε απεσταλμένη.
–Οι πληροφορίες που είχα τους τελευταίους δύο μήνες αναφέρονταν στην κα Μαρία Ανχελα Ολγκίν Κουεγιάρ. Θα δούμε.
–Είχε υποβάλει έκθεση στον γ.γ. με κάποιες εισηγήσεις. Γνωρίζετε κάτι;
–Αντιλαμβάνομαι ότι είχε προτείνει να χωρίσουμε τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες σε ενότητες και να τα παίρνουμε δύο-δύο ή τρία-τρία και να μην προσπαθούμε να κάνουμε συνολικό πακέτο αλλά να κάνουμε επιμέρους υποσύνολα. Διαδικαστικά φαίνεται να έχει κάποια αξία η ιδέα, καθώς απλοποιεί κάπως τα πράγματα, αλλά όπως αποδείχτηκε και στην πράξη, μόνο στο σύνολο και στην αλληλεξάρτηση των σημείων μπορεί να υπάρξει διασταυρωμένη διαπραγμάτευση και ο αναγκαίος συμβιβασμός. Θεωρώ τον τρόπο που έγινε η διαπραγμάτευση στο Κραν Μοντανά ως ένα καλό κεκτημένο της διαδικασίας και το οφείλουμε στη διαύγεια του γ.γ. ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
–Ανακοινώθηκαν και πρωτοβουλίες για οικοδόμηση εμπιστοσύνης με κυριότερο το θέμα των σημείων διέλευσης.
–Είναι καλά τα μέτρα για βελτίωση του κλίματος και της ζωής των ανθρώπων. Δεν είναι όμως ούτε υποκατάστατα στην αναζήτηση λύσης, ούτε εκφάνσεις της «διακρατικής συνεργασίας» που προτείνει ο κ. Τατάρ. Χρειάζεται, επίσης, προσοχή, να μη θεωρούμε ότι συμφωνήθηκε το άνοιγμα τεσσάρων οδοφραγμάτων, διότι αυτό που συμφωνήθηκε είναι να συζητηθεί το ενδεχόμενο άνοιγμα τεσσάρων οδοφραγμάτων.
–Πώς θα επέλθει πρόοδος όταν ήδη τα έχουν συζητήσει και διαφωνούν;
–Το γεγονός ότι η Τουρκία δέχεται αυτή τη στιγμή να μπουν στο πακέτο και τα τέσσερα δείχνει μια ελαφρά μετατόπιση σε σύγκριση με την κατηγορηματική άρνηση που είχαμε στο παρελθόν για συγκεκριμένα σημεία.
–Για τα υπόλοιπα θέματα;
–Είναι πιο εύκολο να υλοποιηθούν και μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση του κλίματος και στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων ή αναγκών ή ηθικής δικαίωσης, όπως για παράδειγμα η αποκατάσταση κοιμητηρίων που συζητείται εδώ και χρόνια.
–Πώς κρίνετε την επιστολή Κόστα - Φον ντερ Λάιεν προς τον κ. Γκουτέρες;
–Είναι σταθερή πρακτική της Ε.Ε. Τον Απρίλιο του 2021 είχε αποσταλεί επιστολή από τον κ. Μπορέλ. Απόλυτα καλοδεχούμενη και εποικοδομητική δίχως κάτι καινούργιο ή συγκλονιστικό. Η Ένωση παραμένει σταθερή στην προσέγγισή της και στη βούλησή της να λειτουργήσει βοηθητικά προς τις προσπάθειες του ΟΗΕ για την επίτευξη λύσης. Παράλληλα, η επιστολή αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει ενός είδους εξισορρόπηση σε όσα γίνονται το τελευταίο διάστημα μεταξύ Ε.Ε.-Τουρκίας και αυτή η διάσταση απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς.
–Η παρουσία της Ε.Ε. στη διάσκεψη ήταν τελικά σε τεχνοκρατικό επίπεδο και όχι σε επίπεδο Επιτρόπου όπως είχε πει ο κ. Χριστοδουλίδης.
–Η Ε.Ε. δεν συμμετείχε στη διάσκεψη γι’ αυτό και η κα Μπερτεζόλο δεν ήταν ούτε στο δείπνο, ούτε στην ολομέλεια. Ήταν στη Γενεύη για να παρακολουθήσει τις εξελίξεις. Μια χαρά είναι και αυτό, αλλά εντελώς διαφορετικό από το να λέμε ότι συμμετείχε. Και ο λόγος που δεν συμμετείχε είναι η άρνηση της τουρκικής πλευράς. Να λέμε τι ισχύει, να είμαστε σοβαροί, να σεβόμαστε τον κόσμο, να λέμε την αλήθεια και όχι να μας διέπει ο ευσεβοποθισμός και η εικονική πραγματικότητα.
–Τι μας επιτρέπει να ελπίζουμε ότι θα φτάσουμε στο ζητούμενο που σε αυτή τη φάση είναι η επανέναρξη διαπραγματεύσεων εντός συμφωνημένου πλαισίου;
–Υπάρχει μια μικρή χαραμάδα, διότι η Τουρκία δεν θέλει να χρεώνεται την έλλειψη κινητικότητας για λόγους που αφορούν κυρίως τα ευρωτουρκικά και άλλους συγκυριακούς παράγοντες. Εξ ου και η στάση που τήρησε στη διάσκεψη. Δεν έχουμε δει όμως ακόμη συγκεκριμένη μετατόπιση επί της ουσίας.
–Έχει κίνητρο η Τουρκία σε αυτό το γεωπολιτικό περιβάλλον να κάνει την όποια κίνηση στο Κυπριακό;
–Θέλει σε αυτή τη φάση να προχωρήσει προς την ευρωπαϊκή κατεύθυνση, κυρίως στην όσο το δυνατόν στενότερη σύνδεσή της με θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας. Εδώ χρειάζεται προσοχή για να μην παίρνει η Τουρκία ουσιαστικά ανταλλάγματα και εμείς μόνο λόγια. Όχι με μια αρνητική λογική, με βέτο κ.λπ., αλλά με τη δημιουργία ενός ενάρετου κύκλου εξελίξεων μέσα από τον οποίο θα προστατεύονται τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και της Ελλάδας.
–Υπάρχουν κι άλλα ζητήματα που την ενδιαφέρουν στα ευρωτουρκικά;
–Ναι, επικεντρώνεται μεν, στο στάδιο αυτό, πρώτιστα στην υπό διαμόρφωση νέα αυτόνομη ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας ως εναλλακτική ή ως υποκατάστατο στην αμφίβολη πλέον ΝΑΤΟϊκή ομπρέλα, όμως υπάρχουν κι άλλα. Το πάγιο αίτημά της για ένταξη στον ευρωπαϊκό οργανισμό άμυνας, ο εκσυγχρονισμός της Τελωνειακής Ένωσης, χρηματοδοτήσεις από τους τραπεζικούς βραχίονες της Ένωσης και επανατοποθέτηση σε τροχιά των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Είναι ένα πλέγμα που αποκτά μεγάλη σημασία λαμβάνοντας υπόψη την αβεβαιότητα που δημιουργεί στις διεθνείς σχέσεις η κυβέρνηση Τραμπ και οι εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας τόσο στο πολιτικό όσο και στο οικονομικό πεδίο.
–Σε αυτό το πλαίσιο, τι μπορεί να δώσει η Τουρκία στο Κυπριακό;
–Μπορεί να δεχθεί συνέχιση των διαπραγματεύσεων από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά και να επιδείξει μια περαιτέρω ελαστικότητα στα θέματα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων που οδήγησαν τότε σε αδιέξοδο.
–Γιατί τώρα λοιπόν να κάνει αυτό το βήμα και να δείξει και επιπλέον ευελιξία στα θέματα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων;
–Διότι η Τουρκία μπορεί να ζήσει τόσο με λύση όσο και χωρίς λύση. Η παρούσα συγκυρία μπορεί να γείρει την πλάστιγγα προς τη μεριά της λύσης στο μέτρο που θα οδηγούσε σε μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και στα ευρωτουρκικά και στις εν γένει ανακατατάξεις στο διεθνές σκηνικό.
Το πλαίσιο Γκουτέρες δεν είναι προς διαπραγμάτευση
–Τι σημαίνει τελικά η θέση από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά και πού μείναμε;
–Σημαίνει να συνεχίσουμε από εκεί όπου βρισκόμασταν στο τελευταίο δείπνο, περιλαμβανομένου όλου του κεκτημένου της διαδικασίας του εκεί δεκαημέρου διαπραγματεύσεων. Είχαμε φτάσει στο σημείο που ο γ.γ. είχε προτείνει την από κοινού σύνταξη εγγράφου που θα μπορούσε να συνιστά την επιδιωκόμενη στρατηγική συμφωνία που θα καθιστούσε ουσιαστικά τη διαδικασία λύσης μη αναστρέψιμη.
–Και τι περιλαμβάνει το κεκτημένο του Κραν Μοντανά μέχρι εκείνο το βράδυ;
–Περιλαμβάνει όλες τις συγκλίσεις και το κεκτημένο της διαδικασίας όλα τα προηγούμενα χρόνια, περιλαμβανομένων και των ψηφισμάτων και των συμφωνιών υψηλού επιπέδου, τα έξι σημεία του γ.γ., τις διευκρινίσεις, την εργασία και τη διαπραγμάτευση που έγινε επ’ αυτών, τις τελικές θέσεις των πλευρών, περιλαμβανομένων και των γραπτών μας προτάσεων που υποβλήθηκαν στις 5 και 6 Ιουλίου 2017. Αυτές οι προτάσεις είναι η απόδειξη της ηθικής μας ανωτερότητας, καθώς η άλλη πλευρά δεν κατέθεσε εισηγήσεις. Είναι η απόδειξη ότι εμείς πήγαμε αποφασισμένοι και με την αναγκαία πολιτική βούληση. Μέρος της κατάστασης που διαμορφώθηκε εκείνο το βράδυ είναι και το άτυπο έγγραφο του γ.γ. για την εφαρμογή της λύσης, το οποίο τελικά δεν συζητήθηκε και δεν συμφωνήθηκε αλλά αποτελεί έγγραφο της διαδικασίας. Άρα, όταν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης λέει ότι είναι έτοιμος να συζητήσει και τα έξι σημεία του πλαισίου, θα μπορούσε αυτό να ερμηνευθεί πως δεν δέχεται και ακυρώνει τη δουλειά που έγινε στο Κραν Μοντανά. Το πλαίσιο Γκουτέρες είναι μέρος του κεκτημένου των διαπραγματεύσεων και όχι αντικείμενο προς διαπραγμάτευση. Και η συνήθης τεχνική επιφύλαξη ότι τίποτα δεν είναι συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα, δεν ακυρώνει την απαίτηση να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε.
–Τι ποσοστό της λύσης περιλαμβάνεται στο κεκτημένο των συνομιλιών;
–Αν καταφέρουμε να φτάσουμε σε στρατηγική συμφωνία με τα έξι σημεία του γ.γ. τότε θα οδηγηθούμε σε ένα σημείο όπου η διαδικασία θα είναι μη αναστρέψιμη και κανένα θέμα δεν θα είναι τόσο σοβαρό που να οδηγεί σε κατάρρευση τη διαδικασία. Θα είναι θέμα κάποιων εβδομάδων να καλύψουμε το τελευταίο μίλι.
–Λέγεται στον δημόσιο διάλογο ότι η ΔΔΟ τελείωσε και γι’ αυτό δεν την ακούμε τόσο συχνά πλέον από τα Η.Ε. Και ότι πάμε για δύο σπίτια με μια κοινή οροφή με τα ελάχιστα που μπορεί να περιλαμβάνει.
–Εγώ ούτε ενστερνίζομαι, ούτε πιστεύω σε τέτοιες τοποθετήσεις, που οδηγούν είτε ανοικτά είτε συγκεκαλυμμένα σε διχοτόμηση και/ή ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία. Το όραμά μου παραμένει η απελευθέρωση, η επανένωση, η συμφιλίωση και η ώσμωση. Στην Ευρωπαϊκή Κύπρο, χωρεί μια καλή λύση ΔΔΟ που με βάση τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και το κεκτημένο της διαδικασίας, την εφαρμογή των τριών βασικών ελευθεριών (διακίνησης, εγκατάστασης, ιδιοκτησίας), τις τέσσερις ελευθερίες της Ε.Ε. (ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων), τις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας και την πλήρη εφαρμογή ολόκληρου του ευρωπαϊκού κεκτημένου σε όλη την επικράτεια της χώρας δίχως παρεκκλίσεις, θα είναι επαρκώς λειτουργική, θα επανενώνει τον τόπο και τους ανθρώπους του εντός πλαισίου Ε.Ε., θα σέβεται τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων και θα επιτρέψει στην Κύπρο να μπει σε τροχιά ευημερίας και ασφάλειας και να βρει πλήρως τον βηματισμό της στο ευρωπαϊκό και στο διεθνές στερέωμα.
