Kathimerini.gr
Είναι μάλλον νωρίς για να μπορεί να αποτιμήσει κανείς κατά πόσον οι κυρώσεις που επέβαλαν συλλήβδην οι χώρες της Δύσης στη Ρωσία θα είναι όντως Αρμαγεδδών ή θα αποδειχθούν επώδυνες μεν αλλά ανίκανες να γονατίσουν τη ρωσική οικονομία. Έχει γίνει, άλλωστε, πολύς λόγος για τις ισχυρές άμυνες της ρωσικής οικονομίας που φαίνεται όμως πως θα δοκιμαστούν σκληρά αυτή τη φορά. Η διαφορά είναι όχι μόνον ότι έχει συσπειρωθεί εναντίον της το σύνολο των δυτικών χωρών, αλλά και το γεγονός ότι ήδη αποφεύγουν πλέον να αγοράσουν το ρωσικό πετρέλαιο οι περισσότερες ενεργειακές ανά τον κόσμο.
Αναμφίβολα οι κυρώσεις δημιουργούν συνθήκες που οδηγούν τη Ρωσία σε στάση πληρωμών στα ομόλογά της σε δολάρια όπως, άλλωστε, προοιωνίζονται οι αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις του χρέους της από τους τρεις μεγάλους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, S&P, Fitch και Moody’s, αλλά και τις τράπεζές της σε πτωχεύσεις και τον ρωσικό λαό σε ένδεια. Όπως επισήμανε η Fitch εξηγώντας το σκεπτικό της υποβάθμισης, οι κυρώσεις εμποδίζουν την πρόσβαση της Τράπεζας της Ρωσίας σε σημαντικό μέρος των συναλλαγματικών της διαθεσίμων και αποτρέπουν περαιτέρω παρεμβάσεις της στην αγορά συναλλάγματος, ενώ διαφαίνεται άμεσα η προοπτική νέων μέτρων κατά των ρωσικών τραπεζών και δολαριοποίηση της οικονομίας της. Υπολογίζεται ότι στο πλαίσιο των κυρώσεων θα «παγώσουν» τουλάχιστον τα 300 δισ. δολάρια από το σύνολο των 635 δισ. δολαρίων στα οποία ανέρχονται συνολικά τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Ρωσίας. Στην περίπτωση αυτή αποδυναμώνεται και ενδεχομένως εξουδετερώνεται το ισχυρότερο όπλο που διέθετε η Ρωσία για να θωρακίσει την οικονομία της, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που συγκέντρωσε χάρη κυρίως στα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Όπως υπογράμμισε η Fitch, μετά τον καταιγισμό των κυρώσεων η Ρωσία θα είναι απρόθυμη να εξυπηρετήσει το εξωτερικό χρέος της που, πάντως, βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα αν συγκριθεί με εκείνα των ανεπτυγμένων δυτικών οικονομιών, λίγο περισσότερο από το 30% του ρωσικού ΑΕΠ. Για την προοπτική στάσης πληρωμών της Ρωσίας έχουν, άλλωστε, προειδοποιήσει το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο και η αμερικανική επενδυτική JP Morgan, ενώ τις αυξανόμενες πιθανότητες υποδηλώνει και η διαρκής άνοδος που σημειώνει το κόστος ασφάλισης του ρωσικού χρέους έναντι κινδύνου πτώχευσης. Τα συμβόλαια ασφάλισης ενός έτους έναντι πτώχευσης του ρωσικού χρέους, τα γνωστά ως cds, έχουν σημειώσει άνοδο πάνω από 40% τις τελευταίες ημέρες, ενώ έχει πάρει την κατιούσα η αξία των ομολόγων που έχει εκδώσει η Ρωσία σε δολάρια. Σημειωτέον ότι η Ρωσία έχει εκδώσει σε δολάρια ομόλογα αξίας 33 δισ. δολαρίων.
Η πιθανότητα ενός ντόμινο πτωχεύσεων ρωσικών τραπεζών είναι, άλλωστε, ορατή δεδομένου ότι ήδη πτώχευσαν οι θυγατρικές της μεγαλύτερης ρωσικής τράπεζας στην Ευρώπη, της Sberbank Russia. Οι αναπόφευκτες μαζικές αναλήψεις μετρητών από τους πελάτες της Sberbank Europe στην Αυστρία ανάγκασαν την τράπεζα να κλείσει, ενώ τον δρόμο της εκκαθάρισης ακολούθησαν άμεσα οι θυγατρικές της σε Κροατία και Σλοβενία και μία ημέρα αργότερα οι υπόλοιπες θυγατρικές της σε όλη την Ευρώπη.
Βαρύ το τίμημα που πληρώνουν τα νοικοκυριά
Τα νοικοκυριά της Ρωσίας καταβάλλουν ήδη βαρύτατο τίμημα για την εισβολή στην Ουκρανία, καθώς πλήττονται από την κατάρρευση του νομίσματος, που φέρνει άμεσα τον αντίκτυπο του πολέμου στη ρωσική οικονομία. Το ρούβλι, που κινείτο πτωτικά από τα μέσα Φεβρουαρίου, όταν κλιμακωνόταν η ένταση ανάμεσα στη Ρωσία και στη Δύση, βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση από την αρχή της εβδομάδας, προκαλώντας αρχικά πανικό στους Ρώσους. Είδαν τους μισθούς και τις αποταμιεύσεις τους να απαξιώνονται εν μια νυκτί, ενώ η ταυτόχρονη εκτόξευση του κόστους δανεισμού κατέστησε απρόσιτες τις δόσεις των δανείων. Στην προσπάθειά τους να διασώσουν όσα μπορούν από τις αποταμιεύσεις, έσπευσαν τις πρώτες ημέρες μαζικά στα ΑΤΜ για να πάρουν όσο το δυνατόν περισσότερα σε δολάρια και γενικότερα σε σκληρό νόμισμα.
Είδαν, άλλωστε, να αχρηστεύονται ακαριαία οι ψηφιακές κάρτες πληρωμών που χρησιμοποιούσαν, συνεπεία του αποκλεισμού των ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT. Τη Δευτέρα το ρούβλι καταποντιζόταν κατά 40%, με την ισοτιμία του να διαμορφώνεται στα 119 ρούβλια προς ένα δολάριο, και υπήρξαν αναλυτές που, ίσως με κάποια υπερβολή, προέβλεπαν την καταβαράθρωσή του στα 300 ρούβλια προς ένα δολάριο. Έχουν μεσολαβήσει αυξομειώσεις του στη διάρκεια της εβδομάδας, όπως και οι προσπάθειες της κεντρικής τράπεζας να ανακόψει την πτώση του με μια βίαιη αύξηση των επιτοκίων από το 9,5% στο 20% και παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος. Η Τράπεζα της Ρωσίας επέβαλε, άλλωστε, περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίου, απαγορεύοντας στους ξένους να πουλήσουν τίτλους και μερίδιά τους σε ρωσικές επιχειρήσεις και ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε πως θέλει να αποθαρρύνει βεβιασμένες αποφάσεις που λαμβάνονται υπό πολιτική πίεση.
Η πρόεδρος της Τράπεζας της Ρωσίας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα, δήλωσε πως τις πρώτες ημέρες του πολέμου δαπάνησε πάνω από ένα δισ. δολάρια για να στηρίξει το νόμισμα της χώρας που κατρακυλούσε συμπαρασύροντας το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων. Δεν κατόρθωσε, πάντως, να ανακόψει την πτώση του νομίσματος. Τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν, η ισοτιμία του κυμαινόταν στα 106,02 ρούβλια προς ένα δολάριο, έχοντας νωρίτερα σημειώσει ιστορικό χαμηλό όταν υποχώρησε στα 110 ρούβλια προς ένα δολάριο. Η πτώση του νομίσματος προσθέτει σχεδόν άμεσα έως και πέντε εκατοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό, που ήδη από τον Ιανουάριο πλησιάζει το 9% και είναι πιθανόν να εκτοξευθεί σύντομα σε διψήφια ποσοστά.
Σύμφωνα πάντως με σχετικό ρεπορτάζ του Bloomberg, καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται και μαζί του και οι επιπτώσεις στην οικονομία, οι Ρώσοι τείνουν να αναπτύξουν μια στάση απάθειας, καθώς παράλληλα με την απαξίωση του νομίσματος και τον πληθωρισμό αντιμετωπίζουν ελλείψεις στην αγορά, εφόσον σειρά ξένων επιχειρήσεων διακόπτουν κάθε συναλλαγή με τη Ρωσία.
Ανατιμήσεις έως 30% σε αγαθά και μεγάλες ελλείψεις σε εισαγόμενα προϊόντα
Πολλοί Ρώσοι, που τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχουν δει επανειλημμένως να μαζεύονται έξω από τις τράπεζες ουρές ανθρώπων που σηκώνουν τα χρήματά τους για να σώσουν ό,τι μπορούν, καταφεύγουν πλέον στη μοιρολατρία. Τα εισοδήματά τους έχουν καθηλωθεί από το 2014, καθώς και τότε η Δύση επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, προκαλώντας και τότε πτώση του νομίσματος. Οι έλεγχοι στις κινήσεις κεφαλαίων, η αύξηση των επιτοκίων και τα άλλα μέτρα εκτάκτου ανάγκης έχουν τώρα περιορίσει τις μαζικές αναλήψεις που εξαφάνισαν κάπου 14 δισ. δολάρια σε μια μόνον ημέρα στην αρχή της εβδομάδας. Η πτώση του νομίσματος, όμως, και η εκτόξευση των τιμών έχουν αποθαρρύνει μεγάλη μερίδα Ρώσων. Μιλώντας στο Bloomberg, ο Μπόρις Οβτσίνικοφ, συνιδρυτής της Data Insight, τόνισε πως «οι τιμές των ηλεκτρονικών ειδών αλλά και των περισσότερων εισαγόμενων προϊόντων έχουν σημειώσει άνοδο από 20% έως 30% μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα».
Μετά τον πρώτο πανικό δεν είναι λίγοι οι Ρώσοι που δεν βλέπουν πλέον τον λόγο να τρέξουν να ψωνίσουν όσα μπορούν. Ετσι κι αλλιώς αρχίζουν ήδη να γίνονται αισθητές οι ελλείψεις εισαγόμενων προϊόντων από οικονομίες της Δύσης, καθώς όλο και περισσότερες εταιρείες διακόπτουν κάθε συναλλαγή με τη Ρωσία.
Ο κολοσσός των υπολογιστών, η Apple, ήταν από τις πρώτες εταιρείες που διέκοψαν τις πωλήσεις στη Ρωσία όπως και ο όμιλος αθλητικών ειδών Nike. Εν ολίγοις τα δημοφιλή ανά τον κόσμο iPhone όπως και τα διάσημα παπούτσια Air Jordans της Nike θα εξαφανιστούν από τα ρωσικά καταστήματα. Θα εξαφανιστούν επίσης τα αυτοκίνητα και οι μοτοσικλέτες της ιαπωνικής Honda που διακόπτει τις εξαγωγές στη Ρωσία, όπως και οι άκρως δημοφιλείς μοτοσικλέτες Harley-Davidson. Το ίδιο ισχύει και για τα μεγαλύτερα ονόματα της αυτοκινητοβιομηχανίας, General Motors, Jaguar, Volvo, Daimler Truck και Mitsubishi που διακόπτουν τις πωλήσεις στη Ρωσία. Η Toyota επίσης διέκοψε χθες την παραγωγή της σε μονάδα της στην Πετρούπολη και παράλληλα ανακοίνωσε ότι διακόπτει τις πωλήσεις στη Ρωσία.
Δεν είναι, πάντως, το ίδιο εύκολη η αποχώρηση για κάποιες εταιρείες καταναλωτικών ειδών που έχουν εκτεταμένη παραγωγή στο εσωτερικό της Ρωσίας. Την περασμένη εβδομάδα, ακριβώς πριν από την εισβολή η Danone, που κινεί τη μεγαλύτερη επιχείρηση γαλακτοκομικών στη Ρωσία και δραστηριοποιείται στην Ουκρανία εδώ και περισσότερο από 20 χρόνια, ανακοίνωσε ότι εκπονεί σχέδια για την περίπτωση εμπόλεμης σύρραξης.
Ομοίως, η Carlsberg A/S είναι η μεγαλύτερη ζυθοποιία στη Ρωσία καθώς ελέγχει την Baltika Breweries και απασχολεί εντός της χώρας περίπου 8.400 εργαζομένους. Η εφοδιαστική αλυσίδα της Baltika Breweries βρίσκεται ως επί το πλείστον στο εσωτερικό της Ρωσίας όπως, άλλωστε, και η παραγωγή της. Ως εκ τούτου ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις των κυρώσεων. Ελάχιστες είναι και οι εξαγωγές της εκτός Ρωσίας, αλλά εκπρόσωποί της δηλώνουν πως είναι πολύ νωρίς για να αποτιμήσουν τον αντίκτυπο που θα έχουν στην εταιρεία οι κυρώσεις.
Ιστορικό χαμηλό
Καθώς το ρούβλι σημείωνε ιστορικό χαμηλό ρεκόρ, η πρόεδρος της Τράπεζας της Ρωσίας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα, δήλωσε πως στη διάρκεια των πρώτων ημερών του πολέμου η τράπεζα δαπάνησε περισσότερο από ένα δισ. δολάρια σε παρέμβαση στην αγορά για να στηρίξει το ρούβλι.
«Σκουπίδια»
Η S&P Global υποβάθμισε το χρέος των ομολόγων του ρωσικού δημοσίου στο επίπεδο των «ομολόγων-σκουπιδιών», ενώ η Moody’s, που τα έχει κατατάξει μία βαθμίδα πάνω από τα ομόλογα-σκουπίδια, προειδοποίησε πως επίκειται αναθεώρηση της βαθμολογίας τους με πιθανή την υποβάθμιση.
Προειδοποίηση
Μία ημέρα μετά την προειδοποίηση του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF), η αμερικανική επενδυτική JPMorgan προειδοποίησε πως οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα να εξωθηθεί η χώρα σε στάση πληρωμών στα ομόλογά της σε δολάρια.
