Την περασμένη εβδομάδα υπογράφηκε το συμβόλαιο για την ανέγερση της α' φάσης του κέντρου ψυχικής υγείας. Ένα έργο με κόστος πέραν των 12 εκατ. ευρώ (αρχική εκτιμώμενη αξία ήταν τα 8,7 εκατ. ευρώ) το οποίο θα είναι έτοιμο σε περίοδο 24 μηνών από την έναρξη των εργασιών. Μάλιστα περίπου το 50% του κόστους θα καλυφθεί με κονδύλι από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο ανάδοχος εργολάβος θα αναλάβει και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του έργου. Αυτό σημαίνει ότι, πέρα από μια σύντομη περιγραφή των βασικών προϋποθέσεων του έργου, αυτή την στιγμή επί της ουσίας ουδείς γνωρίζει ποια θα είναι η τελική μορφή του.
Φυσικά η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι η μοναδική. Όπως αναφέρει το ΕΤΕΚ, πρόκειται για συνήθη πρακτική η οποία ακολουθείται υπό το βάρος της πίεσης του χρόνου για υλοποίηση έργων του δημοσίου. Μιλώντας στην «Κ» ο πρόεδρος του ΕΤΕΚ Κωνσταντίνος Κωνσταντή χαρακτηρίζει ανορθόδοξο το να γίνονται προκηρύξεις έργων τόσης μεγάλης σημασίας χωρίς να είναι κριτήριο κατά την διαδικασία επιλογής ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Το ζήτημα ανέδειξε και σε πρόσφατη συνέντευξη του στην «Κ», στο πλαίσιο της οποίας είχε επισημάνει την ανάγκη για αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και τον καθορισμό και εφαρμογή ενός πλαισίου υλοποίησης έργων του δημοσίου που θα έχει ως κυρίαρχο στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος. «Τα δημόσια έργα οφείλουν να λειτουργούν ως πρότυπο, να αποτελούν την κληρονομιά του αύριο και να προωθούν την αρχιτεκτονική ποιότητα με υποδειγματικές πολιτικές», είχε αναφέρει συγκεκριμένα.
Ο περιορισμένος ανταγωνισμός των εργοληπτών είναι ένα βασικό μειονέκτημα της διαδικασίας μελέτης και κατασκευής δημόσιων έργων.
Τα στοιχειώδη
Αυτή την στιγμή, η αναθέτουσα αρχή περιορίζεται σε μια στοιχειώδη περιγραφή για το τι θα πρέπει να περιλαμβάνει το έργο και αφήνεται στην ευχέρεια του εργολάβου το πώς θα το υλοποιήσει, χωρίς να γνωστοποιήσει εκ των προτέρων τους σχεδιασμούς του. Έτσι, είτε πρόκειται για ένα κομψοτέχνημα σύγχρονης αρχιτεκτονικής, είτε μια απλή κατασκευή, δεν έχει σημασία στην λήψη της απόφασης και πτυχές όπως καλαισθησία, λειτουργικότητα και ένταξη του κτηρίου στον ευρύτερο χώρο εναπόκεινται στην ευχέρεια του επιτυχόντα προσφοροδότη. Το ζητούμενο λοιπόν για τον τεχνικό σύμβουλο του κράτους, είναι η κατοχύρωση της προσφοράς να μην γίνεται μόνο στην βάση των οικονομικών κριτηρίων. Αυτό θεωρείται ότι είναι το κλειδί που θα διασφαλίζει, πέραν της πιο συμφέρουσας προσφοράς και την καλαισθησία του έργου.Το θέμα συζητήθηκε και σε πρόσφατη συνάντηση του Υπουργού Μεταφορών με το ΕΤΕΚ, αρχιτεκτονικές σχολές πανεπιστημίων και το σύλλογο αρχιτεκτόνων Κύπρου τον Νοέμβριο, στο πλαίσιο της οποίας τέθηκε στόχος ότι, ανάλογα με τον τύπο του έργου, θα τυγχάνει αξιοποίησης από το Υπουργείο και το Τμήμα Δημοσίων Έργων και η μέθοδος του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, με γνώμονα το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Αποφασίστηκε επίσης όπως καταγραφούν άμεσα από πλευράς του Υπουργείου και του Τμήματος Δημοσίων Έργων και προωθηθούν προς το Επιμελητήριο οι ανάγκες που υπάρχουν για οικοδομικά έργα που θα υλοποιηθούν από το Τμήμα Δημοσίων Έργων για σκοπούς στέγασης κυβερνητικών τμημάτων και υπηρεσιών σε ορίζοντα τριετίας. Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για το επαρχιακό δικαστήριο Λευκωσίας, τα κτήρια της Αρχιγραμματείας που θα στεγαστούν τρία υπουργεία (Εσωτερικών, Μεταφορών και Δικαιοσύνης) καθώς και το κτήριο του Κρατικού Χημείου. Φαίνεται να έγινε επίσης αναφορά και για προσπάθεια εφαρμογής αρχιτεκτονικής μελέτης πριν την διαδικασία προσφορών κατασκευής του κτηρίου το οποίο θα στεγάσει το Κτηματολόγιο.
Νομοθετικές αλλαγές
Φυσικά οι στόχοι οι οποίοι τέθηκαν κατά την συνάντηση και οι αναφορές δεν είναι δεσμευτικού χαρακτήρα, κάτι που δεν φαίνεται να ικανοποιεί πλήρως το Επιστημονικό και Τεχνικό Επιμελητήριο, που αναζητεί λύσεις με νομικό έρεισμα για την αρχιτεκτονική ποιότητα των δημόσιων κτηρίων. Αυτή την περίοδο εξετάζει την πιθανότητα προτάσεων για αλλαγές στην κείμενη νομοθεσία, ώστε πριν την ανάθεση κατασκευής δημόσιων κτηρίων, το κράτος να υποχρεούται να προχωρεί προηγουμένως σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Το ζήτημα που εγείρει το Υπουργείο Μεταφορών είναι η χρονική επιβάρυνση μιας τέτοιας διαδικασίας, με το ΕΤΕΚ να προβάλλει την θέση ότι πρόκειται στην ουσία για διαδικασία λίγων μηνών η οποία δεν είναι απαγορευτική.
Λιγότεροι εργολάβοι
Πάντως, το γεγονός ότι επιλέγεται η μέθοδος Μελέτη / Κατασκευή / Συντήρηση για την υλοποίηση διάφορων έργων, φαίνεται ότι περιορίζει σημαντικά τον κύκλο των εργολάβων οι οποίοι μπορούν να ανταγωνιστούν σε αυτούς τους όρους. Αυτό συμβαίνει γιατί με την ανάληψη της αρχιτεκτονικής μελέτης, απαιτείται μεγαλύτερο ρίσκο και τεχνογνωσία από πλευράς εργοληπτικής εταιρείας. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι η κατακύρωση των προσφορών γίνεται τελικά μεταξύ μικρού αριθμού επιλογών. Με την συγκεκριμένη μέθοδο προκύπτουν συχνά ζητήματα κατά την εξέλιξη της διαδικασίας, αφού τυχόν λάθη και κενά της αρχιτεκτονικής μελέτης ενδεχομένως να κοστίσουν επιπλέον χρόνο και χρεώσεις για την αποπεράτωση του έργου.
Η θέση του Υπουργείου
Από την πλευρά του το Υπουργείο Μεταφορών αναφέρει ότι ήδη για κάποια εμβληματικά έργα προηγείται ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός- όπως για παράδειγμα για το νέο μουσείο της Λευκωσίας. Μιλώντας στην «Κ» ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Σταύρος Μιχαήλ, επισήμανε ότι μια ενιαία προσέγγιση όσον αφορά την διαδικασία ανέγερσης δημόσιων κτηρίων δεν θα ήταν αποτελεσματική, καθώς όπως εξήγησε, το κάθε έργο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, χρήση και σκοπό να εξυπηρετήσει και θα πρέπει να προσεγγίζεται με ανάλογο τρόπο. Το αρμόδιο Υπουργείο υπερθεματίζει την συγκεκριμένη μέθοδο, (μελέτης-κατασκευής-συντήρησης) αναφέροντας σε σχετική προηγούμενη του ανακοίνωση ότι ακολουθείται σε όλη την Ευρώπη με μεγάλη επιτυχία και εφαρμόζεται και στην Κύπρο εδώ και πάνω από μια δεκαετία με πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά τον περιορισμό των καθυστερήσεων στη συμπλήρωση των έργων και την αποφυγή υπερβάσεων στον προϋπολογισμό. Ενδεικτικά, μερικά από τα έργα τα οποία έχουν ολοκληρωθεί ακολουθώντας τη συγκεκριμένη μέθοδο είναι η αίθουσα εκδηλώσεων του Προεδρικού, η αποκατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας, το Συνεδριακό Κέντρο «Φιλοξενία», η Αστυνομική Διεύθυνση Αμμοχώστου και η Νέα Αστυνομική Διεύθυνση Πάφου.
Επισημαίνει ότι η ανάθεση της σύμβασης γίνεται στον εργολάβο του οποίου η προσφορά ικανοποιεί όλα τα κριτήρια επιλογής και προϋποθέσεις συμμετοχής, σε σχέση με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα τόσο του ίδιου, όσο και των μελετητών όλων των ειδικοτήτων, που είχε δηλώσει στην προσφορά του και ταυτόχρονα είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής. Επιπλέον αναφέρει ότι στην προσφορά του εργολάβου δηλώνεται και ο αρχιτέκτονας του έργου, ο οποίος απαιτείται να είναι εγγεγραμμένος στο ΕΤΕΚ ή σε αντίστοιχο επαγγελματικό σώμα της χώρας προέλευσής του, να έχει πολυετή μεταπτυχιακή πείρα σε μελέτες και επιβλέψεις, και να έχει συμπληρώσει επιτυχώς κατά τα τελευταία χρόνια τη μελέτη και επίβλεψη ενός οικοδομικού έργου συγκεκριμένης αξίας και φύσης.
