Ο δράκος απειλεί εσπεριδοειδή και εξαγωγές

Τη συνδρομή των τοπικών αρχών ζητά το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, απέναντι στον κίνδυνο να καταστραφούν τα εσπεριδοειδή του νησιού. Το πρόβλημα που ανέδειξε τον περασμένο Δεκέμβριο η «Κ», ανησυχεί έντονα το υπουργείο Γεωργίας και την ερευνητική κοινότητα από τον Ιούλιο του 2023, όταν η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid) ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά στο νησί, και πλέον παντού, απειλώντας τη γεωργία, την οικονομία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό. Το κράτος σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς ερευνητές, τόσο στην Κύπρο όσο και τις ΗΠΑ, έχει σημάνει συναγερμό από την πρώτη στιγμή με την εκπόνηση εθνικού σχεδίου δράσης και τη λήψη μέτρων. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις από τον χώρο της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι ότι δεν γίνονται αρκετά, καθώς απαιτούνται περισσότερα άτομα και οικονομικοί πόροι για ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό, σύμφωνα με τα πρότυπα περιοχών του πλανήτη, όπως η Καλιφόρνια, που έχουν να επιδείξουν σημαντικά αποτελέσματα. Την ίδια ώρα το κακό προηγούμενο σε σχέση με την έγκαιρη αντιμετώπιση επιβλαβών οργανισμών, που προκάλεσαν μεγάλες ζημιές σε φυτά, όπως οι παπουτσοσυκιές και οι φοινικιές, δίνει το δικαίωμα σε επαγγελματίες και επιστήμονες του κλάδου να ανησυχούν. Επίσης ερωτηματικό παραμένει το αν υπάρχει ικανοποιητικός συντονισμός με τα Κατεχόμενα.

Ο προάγγελος της καταστροφής, ένα μικρό έντομο 3 έως 4 mm με διάστικτο καφέ σώμα και ανοικτό καφέ κεφάλι, το οποίο επικάθεται κυρίως στα εσπεριδοειδή, δεν περιορίζεται μόνο στη συστροφή των φύλλων στους νεαρούς βλαστούς, χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερη ζημιά στα δέντρα και την παραγωγή, αλλά είναι ο κύριος φορέας της ασθένειας του κίτρινου δράκου των εσπεριδοειδών ή huanglongbing (HLB), της πιο καταστρεπτικής τα τελευταία χρόνια ασθένειας για τα εσπεριδοειδή σε Αμερική, Ασία και Αφρική. Πρέπει να τονιστεί ότι η ασιατική ψύλλα δεν έχει ανιχνευθεί σε κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά μόνο στην Κύπρο.

Ενεργότερος ρόλος

Μετά από σειρά δράσεων το 2023 και το 2024, το υπουργείο Γεωργίας απευθύνεται σήμερα εκ νέου στις τοπικές αρχές ζητώντας την ενεργότερη συμμετοχή τους στην προσπάθεια μείωσης της παρουσίας του επιβλαβούς εντόμου και έγκαιρου εντοπισμού του βακτηρίου. Σύμφωνα με οδηγία που στάλθηκε από το Υπουργείο την περασμένη Παρασκευή, 3 Ιανουαρίου, σε όλους τους δήμους και τις κοινότητες, μέσω των Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων, καλούνται μέχρι τις 31 Ιανουαρίου να αποστείλουν στοιχεία επικοινωνίας του προσωπικού τους που ασχολείται με τη φύτευση και φροντίδα των δημόσιων πάρκων, κήπων και πεζοδρομίων. Στη συνέχεια το Τμήμα Γεωργίας θα επικοινωνήσει μαζί τους, για να αποστείλει ετήσιο πρόγραμμα και γραπτές οδηγίες για λήψη δειγμάτων του εντόμου D. citri για εργαστηριακή εξέταση ως προς την επιβεβαίωση της παρουσίας ή απουσίας του βακτηρίου.

Συγχρόνως το Τμήμα εφιστά την προσοχή τους, στην αποφυγή φύτευσης φυτών ξενιστών στο αστικό πράσινο. Συγκεκριμένα, παροτρύνει να μη φυτεύονται όλα τα είδη εσπεριδοειδών (Citrus spp.), αλλά και τα Fortunella spp., Poncirus spp. και Murraya paniculata.

Τονίζεται ότι σε περίπτωση εντοπισμού του βακτηρίου στην Κύπρο, το Τμήμα Γεωργίας θα απαιτήσει τη λήψη αυστηρών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης και της άμεσης καταστροφής των προσβεβλημένων φυτών που ανήκουν στα πιο πάνω είδη.

Πρόθεση του υπουργείου Γεωργίας είναι η αύξηση της ενεργοποίησης των τοπικών αρχών, καθώς πλέον έχουν τους δικούς τους γεωπόνους και έτσι, δεδομένου ότι τα εσπεριδοειδή είναι παντού, θα μπορέσουμε να έχουμε «μάτια» και στο αστικό πράσινο, τα πεζοδρόμια και τους κήπους, δήλωσε στην «Κ» η δρ Άνθεμις Μελιφρονίδου - Παντελίδου, προϊσταμένη στον Κλάδο Φυτοϋγείας. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο, για να μπορούμε να διοχετεύουμε πιο γρήγορα και πιο άμεσα την ενημέρωση και τα τυχόν νέα στοιχεία που θα έχουμε ενώπιόν μας. Αλλά κι εκείνοι προς εμάς, ώστε να υπάρχει αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφόρησης», πρόσθεσε.

Έντομο από ΗΠΑ

Το Τμήμα Γεωργίας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, έχει λάβει μέτρα από την πρώτη στιγμή, εκπονώντας Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το βλαβερό έντομο, αποσκοπώντας, βάσει του Άρθρου 17 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031, στον περιορισμό ή/και την εξάλειψή του, ούτως ώστε να αποτρέψει ή να μειώσει τους οποιουσδήποτε υπαρκτούς κινδύνους εξάπλωσης του βακτηρίου εφόσον εισέλθει στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μέχρι σήμερα το σχέδιο του Υπουργείου περιλαμβάνει μέτρα, όπως χημική επεξεργασία, αλλά και βιολογικό έλεγχο με την απελευθέρωση τον περασμένο Απρίλιο του παρασίτου Tamarixia radiata, που είναι εχθρός και καταπολεμά την ασιατική ψύλλα. Το παράσιτο εισήχθη από τις ΗΠΑ, μετά από μετάβαση λειτουργού του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών στην Καλιφόρνια.

Παράλληλα, γίνεται στενή παρακολούθηση των οπωρώνων και των αστικών φυτεύσεων, για να επιβεβαιωθεί η απουσία του HLB στην επικράτειά μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Γεωργίας η πλησιέστερη στην Κύπρο χώρα με εντοπισμό HLB είναι η Σαουδική Αραβία.

Ανάγκη πόρων

Την ίδια ώρα, ο εντομολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών του ΤΕΠΑΚ, Μενέλαος Σταυρινίδης, ο οποίος ως ερευνητής του Κέντρου Αριστείας «Ερατοσθένης» συμμετέχει με την ομάδα του στο έργο της ανάλυσης των μετρήσεων του πληθυσμού του εντόμου, εκτιμά ότι παρά τις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλει από την πρώτη στιγμή το Τμήμα Γεωργίας, όπως το κάλεσμα προς τις τοπικές αρχές, χρειάζεται να γίνουν πολύ περισσότερα, δεδομένου του μικρού αριθμού σε προσωπικό και οικονομικούς πόρους που διατίθενται σήμερα. «Για να προλάβουμε έγκαιρα το βακτήριο, πρέπει να διατηρούμε τους πληθυσμούς του εντόμου σε χαμηλά επίπεδα, σε όλη την Κύπρο. Και δεύτερον να κάνουμε συχνούς ελέγχους, για να διαπιστώσουμε πολύ νωρίς μία άφιξη του βακτηρίου και να μην αρχίσει να εξαπλώνεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα», εξήγησε.

Όπως o Covid

Όπως είπε, το Υπουργείο κάνει πολύ σωστές κινήσεις, αλλά ακόμη χρειάζεται να γίνουν πάρα πολλά. Πρέπει πλέον να αυξηθεί ο όγκος των δειγμάτων που ελέγχονται για το βακτήριο. Επικαλούμενος το μοντέλο της Καλιφόρνιας, αναφέρθηκε σε ένα σύστημα, στο οποίο εισέρχονται δείγματα από πάρα πολλές περιοχές, ώστε να ελέγχονται.

Όπως γινόταν την περίοδο του Covid, όπου ελεγχόταν ένας μεγάλος αριθμός πληθυσμού, τόνισε. Στην Καλιφόρνια υπάρχει μία μέθοδος, η οποία σου επιτρέπει να ελέγχεις πάρα πολλά δείγματα με χαμηλό κόστος και σε μικρό χρονικό διάστημα, σημείωσε, ενώ αν εντοπιστούν ύποπτα δείγματα, τότε το επόμενο στάδιο είναι οι πιο εξειδικευμένες αναλύσεις.

Απουσία ομάδας

Τη δεδομένη στιγμή δεν απουσιάζει η εμπειρογνωμοσύνη από την Κύπρο, καθώς το Υπουργείο έχει αποταθεί σε επιστήμονες στην Ισπανία και τις ΗΠΑ, αλλά οι πόροι για την αποτελεσματική διαχείριση, ανάφερε ο δρ Σταυρινίδης. Πρόσθεσε ότι ζητούμενο είναι η δημιουργία μίας εξειδικευμένης ομάδας σε επίπεδο Υπουργείου, η οποία θα ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με αυτό το θέμα. «Η αποστολή της θα είναι να βγαίνει έξω, να μαζεύει δείγματα, για να αναλύονται για την παρουσία του βακτηρίου. Και όταν εντοπιστεί, να μπορεί αυτή η ομάδα να πάει στην περιοχή, για να λάβει μέτρα», τόνισε.

Από την πλευρά του Υπουργείου, η δρ Άνθεμις Μελιφρονίδου - Παντελίδου σχολίασε ότι μέχρι σήμερα, όσον αφορά την επισκόπηση της ασιατικής ψύλλας, έχουν πετύχει τους στόχους τους, εντούτοις, θεωρούν ότι πρέπει να συνεχίσουν τις ενέργειες. Συγχρόνως είπε ότι ο κλάδος Φυτοϋγείας σκοπεύει σύντομα να αξιολογήσει τα μέτρα που έλαβε το 2024. Αν χρειαστούν περισσότερες ενέργειες, θα υποβάλουν νέα πρόταση προς την υπουργό Γεωργίας.

Κατεχόμενα

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, διαβεβαίωσε ότι μέσω της αντίστοιχης δικοινοτικής επιτροπής έχουν ενημερωθεί και τα Κατεχόμενα, με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε επιφυλακή και να λαμβάνουν μέτρα.

Είπε ότι βρίσκονται σε στενή συνεργασία με τη δικοινοτική επιτροπή και την ευρωπαϊκή ομάδα που χειρίζεται θέματα του κανονισμού της Πράσινης Γραμμής. Όπως και για τις ελεύθερες περιοχές, και για τα Κατεχόμενα έχουμε ενημερωθεί ότι δεν έχει εντοπιστεί ακόμη το βακτήριο της ασθένειας του κίτρινου δράκου, τόνισε. Κακό προηγούμενο Την ίδια ώρα, το κακό προηγούμενο σε σχέση με την έγκαιρη αντιμετώπιση επιβλαβών οργανισμών, που προκάλεσαν μεγάλες ζημιές σε φυτά, όπως οι παπουτσοσυκιές και οι φοινικιές, δίνουν το δικαίωμα για προβληματισμό. Μάθαμε κάτι από αυτές τις περιπτώσεις; «Πάντα μαθαίνουμε. Κάθε φορά αναπτύσσονται νέες μέθοδοι και προσπαθούμε να υιοθετούμε νέα εργαλεία», σχολίασε η προϊσταμένη στον Κλάδο Φυτοϋγείας. Πρόσθεσε ότι το θέμα της παπουτσοσυκιάς ήταν κάπως διαφορετικό, καθώς δεν θεωρείτο επιβλαβής οργανισμός με βάση τις νομοθεσίες της ΕΕ, ενώ αντιθέτως για τα εσπεριδοειδή προέκυψε ένας επιβλαβής οργανισμός, ώστε να θεωρείται προτεραιότητα. «Επίσης για όλες τις ενέργειες που έχουμε κάνει ως Τμήμα Γεωργίας είναι ενήμερη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μας παρακολουθεί και αυτή από τη δική της πλευρά. Αν χρειαστούμε κάτι, μπορούμε να τη συμβουλευτούμε», συμπλήρωσε.

«Στην Κύπρο, δεν είναι μόνο οι παπουτσοσυκιές το παράδειγμα, είχαμε πρόσφατα και τον ρυγχοφόρο, που οδήγησε πάρα πολλές φοινικιές σε ξήρανση. Έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα, και δυστυχώς κάθε φορά δεν προλαβαίνουμε τις συνέπειες. Από την άλλη, αυτό που βλέπω είναι ότι είμαστε ένα μικρό σε έκταση κράτος, που θα μπορούσε να ελέγξει το πρόβλημα. Μπορεί να μην έχουμε τους πόρους που χρειάζονται, έτσι ώστε να λειτουργούμε όπως λειτουργεί η Καλιφόρνια ή η Νέα Ζηλανδία, σε τόσο αυστηρό πλαίσιο, αλλά μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε τις ενέργειες, διότι το κόστος που επωμίζεται ο κάθε γεωργός, με τους πιο αυξημένους ψεκασμούς, που μετακυλά στο αυξημένο κόστος παραγωγής, τελικά είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος που θα είχαμε αν εφαρμόζαμε πιο αυστηρά μέτρα για να αποτρέψουμε την εισαγωγή αυτών των επιβλαβών ειδών. Είναι και θέμα οργάνωσης», είπε από την πλευρά του ο δρ Σταυρινίδης.

Πλήγμα για τις εξαγωγές

Η εσπεριδοκαλλιέργεια στην Κύπρο έχει έκταση με βάση τα στοιχεία του ΚΟΑΠ (2023) περίπου 3.000 εκτάρια γης. Σε αυτόν τον αριθμό δεν περιλαμβάνονται τα εσπεριδοειδή σε κήπους και δημόσιους χώρους. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, για την ίδια χρονιά η αξία των εξαγωγών εσπεριδοειδών από την Κύπρο ήταν 12 εκατ. και 408 χιλιάδες ευρώ (18.828 kg). Για το 2024 (περίοδος Ιανουαρίου - Αυγούστου), η αντίστοιχη αξία ήταν 7 εκατ. και 289 χιλιάδες ευρώ (10.860 kg). Όσον αφορά την αξία παραγωγής εσπεριδοειδών στην Κύπρο, υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μέχρι το 2021, όπου για συνολική έκταση γης 2.908 εκταρίων και συνολική παραγωγή 56.199 τόνων, η συνολική αξία παραγωγής είναι 14 εκατ. και 320 χιλιάδες ευρώ.