Kathimerini.gr
Το 2023 ήταν χρονιά μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών που κλείνει με ακόμη έναν αιματηρό πόλεμο στη Μέση Ανατολή, ενώ θα μείνει στην Ιστορία ως το έτος με τις υψηλότερες καταγεγραμμένες θερμοκρασίες. Η Ινδία ξεπέρασε την Κίνα ως η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, η μάχη για την κατάκτηση του Διαστήματος εντάθηκε με πολλές φιλόδοξες αποστολές στη Σελήνη, ενώ οι σινο-αμερικανικές εντάσεις συνεχίστηκαν. Ιστορικές αλλαγές σημειώθηκαν και στον κόσμο των επιχειρήσεων, καθώς ο πλανήτης βρέθηκε στο χείλος μιας νέας οικονομικής κρίσης με την κατάρρευση της Silicon Valley Bank και της Credit Suisse, ο Ελον Μασκ μεταμόρφωσε το Twitter σε X, η τεχνητή νοημοσύνη μπήκε για τα καλά στη ζωή μας, ενώ τα εργατικά συνδικάτα αξιοποίησαν την αυξανόμενη δύναμή τους. Το Associated Press συνέταξε μια λίστα με τις 9+1 κορυφαίες επιχειρηματικές ειδήσεις της χρονιάς που φεύγει.
Η μάχη των τραπεζών
Η Fed, όπως και οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες, πέρασε το πιο μεγάλο μέρος του έτους δίνοντας μάχη με τη μεγαλύτερη άνοδο του πληθωρισμού εδώ και 40 χρόνια. Μέχρι το τέλος του 2023, ωστόσο, η Fed, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας είχαν πάρει μια ανάσα. Οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων τους είχαν μειώσει τον πληθωρισμό σε σχέση με το 2022, όταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εκτόξευσε τις τιμές ενέργειας και σιτηρών. Στις ΗΠΑ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Fed ενθουσίασαν τους επενδυτές της Wall Street δηλώνοντας τον Δεκέμβριο ότι το 2024 θα είναι πιθανότατα χρονιά μείωσης επιτοκίων. Η Τράπεζα της Αγγλίας και η ΕΚΤ εμφανίστηκαν πιο διστακτικές, υποδηλώνοντας ότι ο πληθωρισμός, αν και οδεύει προς τα κάτω, παρέμεινε πάνω από τον στόχο τους.
Απεργίες
Το αμερικανικό εργατικό κίνημα «έδειξε τα δόντια του» το 2023, εκμεταλλευόμενο τις εκτεταμένες ελλείψεις εργαζομένων, για να απαιτήσει και να λάβει καλύτερες αμοιβές και επιδόματα. Από τους συγγραφείς και τους ηθοποιούς του Χόλιγουντ, μέχρι τους εργαζομένους σε αυτοκινητοβιομηχανίες και ξενοδοχεία, 510.000 εργάτες πραγματοποίησαν 393 απεργίες τους πρώτους 11 μήνες του 2023, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Cornell. Η United Auto Workers τα έβαλε με τις τρεις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες –Ford, General Motors και Stellantis– και κέρδισε αυξήσεις στους μισθούς και προνόμια. Οι σεναριογράφοι και οι ηθοποιοί του Χόλιγουντ που κατέβηκαν σε απεργία εξασφάλισαν υψηλότερες αμοιβές και προστασία από την αλόγιστη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, μεταξύ άλλων. Ακόμη και τώρα όμως τα συνδικάτα παραμένουν σκιά του παλιού εαυτού τους. Πέρυσι περίπου το 10% των εργαζομένων στις ΗΠΑ ανήκε σε συνδικάτα, σε σχέση με 20% το 1983. Τη δεκαετία του 1970 οι ΗΠΑ βίωναν κατά μέσον όρο 500 απεργίες ετησίως, στις οποίες συμμετείχαν 2 εκατ. εργαζόμενοι.
Εγινε Χ
Πριν από έναν και πλέον χρόνο ο Ελον Μασκ μπήκε στα κεντρικά γραφεία του Twitter στο Σαν Φρανσίσκο, απέλυσε τον CEO και άλλα κορυφαία στελέχη και άρχισε να μεταμορφώνει την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης σε αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως X. Εκτοτε η εταιρεία στοχοποιήθηκε για παραπληροφόρηση, ενώ κατέγραψε σημαντικές απώλειες διαφήμισης και μείωσης χρηστών. Τα προβλήματα κορυφώθηκαν όταν ο Μασκ άρχισε να καθυβρίζει δημόσια τις εταιρείες που είχαν σταματήσει να διαφημίζονται στο X, καταγγέλλοντας ουσιαστικά «εκβιασμό».
Real estate
Η οικονομία και η αγορά εργασίας των ΗΠΑ απέφυγαν σε μεγάλο βαθμό τα δεινά από την αδυσώπητη εκστρατεία της Fed κατά του πληθωρισμού το 2023. Οχι όμως και η αγορά κατοικίας. Καθώς η Fed αύξησε τα επιτόκια δανεισμού, το μέσο επιτόκιο στεγαστικών δανείων σταθερού επιτοκίου 30 ετών αυξήθηκε από 4,16% τον Μάρτιο του 2022 σε 7,79% τον Οκτώβριο του 2023. Οι πωλήσεις κατοικιών κατέρρευσαν. Το πρώτο δεκάμηνο του 2023 οι πωλήσεις κατοικιών βυθίστηκαν κατά 20%. Ωστόσο την ίδια στιγμή, και παρά την πτώση των πωλήσεων, οι τιμές των κατοικιών συνέχισαν να αυξάνονται. Ο συνδυασμός των υψηλών επιτοκίων και των αυξανόμενων τιμών κατέστησε την ιδιοκατοίκηση –ή την προοπτική μετακόμισης σε άλλο σπίτι– απρόσιτη για πολλούς. Στο πρόβλημα συνέβαλε η σοβαρή έλλειψη κατοικιών προς πώληση, επίσης συνέπεια των υψηλότερων επιτοκίων. Ο γίγαντας των στεγαστικών δανείων Freddie Mac λέει ότι το 60% των εκκρεμών στεγαστικών δανείων εξακολουθεί να έχει επιτόκια κάτω του 4%. Το 90% είναι κάτω από 6%.
Xάος με τα κρυπτονομίσματα
Αν το 2022 ήταν η χρονιά που κατέρρευσε η βιομηχανία κρυπτονομισμάτων, το 2023 ήταν η χρονιά της διάχυσης της κρίσης με μια σειρά από καταδίκες και νομικούς διακανονισμούς, καθώς οι ρυθμιστικές αρχές υιοθέτησαν μια πολύ πιο επιθετική στάση απέναντι στον κλάδο. Ο Σαμ Μπάνκμαν-Φράιντ, ιδρυτής και πρώην διευθύνων σύμβουλος του ανταλλακτηρίου κρυπτογράφησης FTX, καταδικάστηκε για απάτη και έξι άλλες κατηγορίες. Εβδομάδες αργότερα, ο ιδρυτής της Binance, Τσενγκπένγκ Ζάο, συμφώνησε να δηλώσει ένοχος στις κατηγορίες για ξέπλυμα χρήματος ως μέρος ενός διακανονισμού. Νομικά προβλήματα αντιμετώπισαν επίσης oι πλατφόρμες ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων Coinbase, Gemini και Genesis. Παρ’ όλα αυτά, η εικασία και μόνο ότι η κρυπτογράφηση μπορεί να αποκτήσει μεγαλύτερη νομιμότητα μεταξύ των επενδυτών βοήθησε σχεδόν να διπλασιαστεί η τιμή του bitcoin.
Τραπεζική κρίση
Ιστορικά, τα υψηλά επιτόκια ωφελούν τις τράπεζες, αλλά το 2023 κατέληξαν να «δηλητηριάσουν» πολλές από αυτές. Ο τραπεζικός κλάδος υπέστη κρίση για πρώτη φορά από το 2008. Τρεις μεσαίου μεγέθους τράπεζες, η Silicon Valley Bank, η Signature Bank και η First Republic Bank, κατέρρευσαν. Για χρόνια οι τράπεζες είχαν φορτώσει τους ισολογισμούς τους με υψηλής ποιότητας στεγαστικά δάνεια και ομόλογα. Σε μια εποχή εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων, αυτά τα στεγαστικά δάνεια και τα ομόλογα απέδιδαν ισχνούς τόκους. Καθώς τα επιτόκια εκτινάχθηκαν, τα ομόλογα των τραπεζών υποχώρησαν σε αξία επειδή οι επενδυτές μπορούσαν πλέον να αγοράσουν νέα ομόλογα με πολύ πιο ελκυστικές αποδόσεις. Με την πίεση στις τράπεζες να αυξάνεται, πολλοί ανήσυχοι καταθέτες απέσυραν τα χρήματά τους. Μετά από ένα τέτοιο «bank run», η Silicon Valley κατέρρευσε. Ημέρες αργότερα ακολούθησε η Signature. Ενώ η First Republic κατασχέθηκε και πουλήθηκε στην JPMorgan Chase. Οι επενδυτές εξακολουθούν να ανησυχούν για τα μεσαίου μεγέθους ιδρύματα με παρόμοια επιχειρηματικά μοντέλα.
Ανθεκτικότητα οικονομίας
Τα τελευταία τρία χρόνια η παγκόσμια οικονομία δέχεται απανωτά πλήγματα. Μια καταστροφική πανδημία. Τη διαταραχή των αγορών ενέργειας και σιτηρών μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Την εκτόξευση του πληθωρισμού. Την αύξηση των επιτοκίων. Και όμως η οικονομική παραγωγή συνέχισε να αυξάνεται το 2023, έστω και μέτρια. Η αισιοδοξία ενισχύθηκε από το σενάριο μιας «ήπιας προσγείωσης», όπου τα υψηλά ποσοστά δαμάζουν τον πληθωρισμό χωρίς να προκαλούν ύφεση. Ο επικεφαλής του ΔΝΤ επαίνεσε την παγκόσμια οικονομία για την «αξιοσημείωτη ανθεκτικότητά της». Ωστόσο, οι συσσωρευμένοι κλυδωνισμοί περιορίζουν την ανάπτυξη. Το ΔΝΤ αναμένει ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί μόλις κατά 2,9% το 2024 από το αναμενόμενο 3% φέτος. Σημαντική πηγή ανησυχίας παραμένει η αποδυναμωμένη Κίνα, η δεύτερη οικονομία στον κόσμο.
Το πρόσωπο της χρονιάς
Η Τέιλορ Σουίφτ κυριάρχησε στη λαϊκή κουλτούρα με την περιοδεία της που έσπασε το ρεκόρ του 1 δισ. δολαρίων, την ανάδειξή της σε πρόσωπο της χρονιάς από το περιοδικό Time και το ειδύλλιό της με τον αστέρα του ποδοσφαίρου Τράβις Κελς. Το «φαινόμενο Σουίφτ» προχώρησε ακόμη περισσότερο. Επεκτάθηκε στη σφαίρα της εθνικής οικονομίας. Το όνομά της ακούστηκε σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούλιο από τον πρόεδρο της Fed Τζερόμ Πάουελ, όταν ρωτήθηκε εάν οι πωλήσεις εισιτηρίων της είναι αποκαλυπτικές για την κατάσταση της οικονομίας. Αν και ο Πάουελ απέφυγε μια άμεση απάντηση, το όνομα της Σουίφτ εμφανίστηκε τον ίδιο μήνα σε μια ανασκόπηση της Fed για τις περιφερειακές οικονομίες: η περιοδεία της ενίσχυσε τις κρατήσεις ξενοδοχείων στη Φιλαδέλφεια.
Το ράλι των αγορών και η εκτόξευση της τεχνητής νοημοσύνης
Από την Αυστρία έως τη Νέα Ζηλανδία τα χρηματιστήρια κατέγραψαν άνοδο το 2023. Καθώς ο πληθωρισμός υποχώρησε, οι μετοχές ανέβηκαν παρά την υποτονική παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Η πτώση της τιμής του αργού πετρελαίου βοήθησε στην επιβράδυνση του πληθωρισμού. Ενα βαρέλι αργού πετρελαίου Brent σημείωσε πτώση 14% μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, λόγω των προσδοκιών ότι ο κόσμος έχει υπεραρκετό πετρέλαιο για να καλύψει τη ζήτηση. Ενας δείκτης που καλύπτει σχεδόν 3.000 μετοχές από 47 χώρες απέδωσε 18% σε όρους δολαρίων ΗΠΑ μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου. Για το «ράλι» ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό τα κέρδη για την Apple, τη Nvidia και άλλες μετοχές της «big tech» των ΗΠΑ. Το ίδιο και η απόδοση 45% για τη δανέζικη φαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk, η οποία πουλάει το φάρμακο Wegovy για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, και η απόδοση 33% για την ολλανδική εταιρεία ημιαγωγών ASML.
Viral τα chatbots
Από πολλές απόψεις το 2023 ήταν η χρονιά που οι άνθρωποι άρχισαν να καταλαβαίνουν τι είναι πραγματικά η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τι μπορεί να κάνει. Ηταν η χρονιά που τα chatbots έγιναν πραγματικά viral και η χρονιά που οι κυβερνήσεις άρχισαν να παίρνουν σοβαρά τον κίνδυνο της νέας εν δυνάμει απειλητικής τεχνολογίας. Παρά τα εντυπωσιακά επιτεύγματα της ΑΙ στην ανάκτηση δεδομένων και τη δημιουργία περιεχομένου, οι μηχανές εξακολουθούν να μη μοιάζουν με ανθρώπους, όπως τουλάχιστον απεικονίζονται σε δημοφιλή έργα επιστημονικής φαντασίας. Ενα από τα κυριότερα σημεία που τροφοδότησε ακόμη περισσότερο φέτος τον ενθουσιασμό για την τεχνητή νοημοσύνη ήταν το ChatGPT της OpenAI. Το chatbot παρείχε πληροφορίες για τις προόδους της επιστήμης των υπολογιστών, αν και δεν αντιλήφθηκαν όλοι τις εσωτερικές λειτουργίες του ή δεν αξιοποίησαν αποτελεσματικά όλες τις δυνατότητές του.
Οι ανησυχίες κλιμακώθηκαν καθώς αυτή η νέα ομάδα εργαλείων παραγωγής τεχνητής νοημοσύνης απείλησε τα προς το ζην των ανθρώπων που γράφουν, σχεδιάζουν ή κωδικοποιούν για να ζήσουν. Η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να παράγει πρωτότυπο περιεχόμενο οδήγησε σε μια σειρά απεργιών από συγγραφείς και ηθοποιούς του Χόλιγουντ και νομικές προκλήσεις από συγγραφείς με μπεστ σέλερ. Τον Σεπτέμβριο, 17 συγγραφείς, μεταξύ των οποίων οι Τζον Γκρίσαμ, Τζόντι Πίκο και Τζορτζ Μάρτιν, υπέβαλαν μήνυση κατά της OpenAI, κατηγορώντας την εταιρεία για «συστηματική και μαζική κλοπή». Αυτή η νομική ενέργεια συγκαταλέγεται μεταξύ των διαφόρων μέτρων που έχουν ληφθεί από συγγραφείς, με στόχο την αντιμετώπιση της μη εξουσιοδοτημένης χρήσης των έργων τους που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα. Στο ίδιο μήκος κύματος, μερικοί από τους πιο αξιοσέβαστους επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης προειδοποίησαν ότι η πρόοδος της τεχνολογίας θα ξεπεράσει τους ανθρώπους και πιθανότατα θα απειλήσει την ύπαρξή τους. Αλλοι επιμένουν ότι οι προειδοποιήσεις είναι υπερβολικές και εφιστούν την προσοχή σε πιο άμεσους κινδύνους. Στις 17 Νοεμβρίου «ο κόσμος της ΑΙ» κατέρρευσε για λίγο, όταν ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Αλτμαν, απομακρύνθηκε από το διοικητικό συμβούλιο, για να επιστρέψει λίγες ημέρες αργότερα καθώς οι υπάλληλοι απείλησαν να παραιτηθούν. Το επεισόδιο υπογράμμισε το χάσμα που επικρατεί στον κλάδο μεταξύ των αισιόδοξων και εκείνων που ανησυχούν για την ανορθόδοξη χρήση της τεχνολογίας. Καθώς η χρονιά πλησίαζε στο τέλος της, οι διαπραγματευτές της Ε.Ε. κατέληξαν σε συμφωνία για τους πρώτους ολοκληρωμένους κανονισμούς τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο, θεσπίζοντας νομική εποπτεία για την τεχνολογία AI. «Η Ε.Ε. γίνεται η πρώτη ήπειρος που θεσπίζει σαφείς κανόνες για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης», δήλωσε ο Ευρωπαίος επίτροπος Τιερί Μπρετόν επαινώντας την απόφαση.
