Έτοιμο το πλάνο ανοίγματος της αγοράς ΦΑ

Προτού καλά-καλά λειτουργήσει η αγορά Φυσικού Αερίου (ΦΑ) στην Κύπρο, κυβέρνηση και Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας είναι έτοιμες να καταργήσουν το καθεστώς προστασίας της, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί και ισχύει από τότε που η ΔΕΦΑ μετατράπηκε σε δημόσια εταιρεία και η αγορά ΦΑ κηρύχθηκε αναδυόμενη (προστατευόμενη). Η ΡΑΕΚ μετά από αίτημα του υπουργείου Ενέργειας ετοίμασε οδικό χάρτη άρσης του προστατευτικού πλαισίου, το οποίο όταν η εφαρμογή του ολοκληρωθεί θα τερματίσει τον μονοπωλιακό χαρακτήρα της ΔΕΦΑ στην προμήθεια, εισαγωγή και διάθεση ΦΑ στην εσωτερική αγορά.

Οι εσωτερικές διεργασίες αλλαγής του πλαισίου λειτουργίας προέκυψαν ως ανάγκη μετά το ναυάγιο του περασμένου καλοκαιριού στην κατασκευή του τερματικού ΦΑ στο Βασιλικό. Τότε το αρμόδιο υπουργείο Ενέργειας προκειμένου να αποτρέψει νέες καθυστερήσεις στην εισαγωγή ΦΑ, ένεκα του συγκρουσιακού κλίματος με την κινέζικη κοινοπραξία του Βασιλικού στα εναλλακτικά σενάρια έβαλε στο τραπέζι και την άρση του καθεστώτος της αναδυόμενης αγοράς ευελπιστώντας πως ο ευέλικτος από πλευράς διαδικασιών ιδιωτικός τομέας θα κάλυπτε τα όποια κενά και αδυναμίες του κρατικού τομέα στην εισαγωγή ΦΑ. Μάλιστα, όπως ακούστηκε και στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, μια ιδιωτική εταιρεία είχε ολοκληρώσει τις διαδικασίες προκειμένου να προμηθευτεί και να εισάγει ΦΑ στην Κύπρο μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Η τελευταία εξέλιξη με τον απόπλου του πλοίου FSRU «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» από τη Σαγκάη φαίνεται να διαφοροποιεί μερικώς τα σχέδια του υπουργείου Ενέργειας, ωστόσο υπό τον φόβο να προκληθεί κάποια νέα γκέλα η προεργασία της ΡΑΕΚ παραμένει σε ετοιμότητα να εφαρμοστεί εάν και εφόσον προκύψει ανάγκη.

Οι κινήσεις

Με βάση απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 18 Ιουνίου 2008 (Αρ. Απόφασης 67.366) η καθολική εισαγωγή και διάθεση του Φυσικού Αερίου εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας ανατέθηκε στη ΔΕΦΑ. Το καθεστώς αναδυόμενης αγοράς προέκυψε μετά από οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. τα οποία εισέρχονται σε νέες αγορές σε μια προσπάθεια ομαλής μετάβασης και ρύθμισης του ανταγωνιστικού πλαισίου. Στην επιστολή προς την ΡΑΕΚ το υπουργείο Ενέργειας ζητούσε να πληροφορηθεί τις διαδικασίες προκειμένου να καταργηθεί το προστατευτικό πλαίσιο το οποίο σημειωτέον είχε ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η Κυπριακή Δημοκρατία. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Ενέργειας ζητούσε τα βήματα καθώς και τις νομοθετικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παράλληλα, με την απελευθέρωση της αγοράς ΦΑ το υπουργείο Ενέργειας μελετούσε και άλλες επιλογές για εισαγωγή ΦΑ μέσα στο 2025 όπως η ενοικίαση πλωτής μονάδας (FSRU) εάν η παράδοση του ιδιόκτητου πλοίου FSRU «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» της ΕΤΥΦΑ από τους Κινέζους οδηγείτο στα δικαστήρια. Η συγκεκριμένη επιλογή κρίθηκε οικονομικά ασύμφορη, ωστόσο, δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ και αποτέλεσε την τελευταία γραμμή άμυνας της κυβέρνησης εάν δεν υπήρχε άλλη διέξοδος.

Η απάντηση της ΡΑΕΚ

Όπως προκύπτει από την εξέλιξη των πραγμάτων, η απάντηση της ΡΑΕΚ σε συνδυασμό με τον απόπλου του πλοίου «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» από το λιμάνι της Σαγκάης φαίνεται να οδήγησαν το υπουργείο Ενέργειας να βάλει προσωρινά στην άκρη το όλο θέμα, παρά το γεγονός ότι κάποια κοινοβουλευτικά κόμματα είχαν ταχθεί υπέρ της κατάργησης της αναδυόμενης πλευράς, ενώ θετική ήταν και η αρχική τοποθέτηση του μεγαλύτερου αγοραστή ΦΑ, της ΑΗΚ. Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Ενέργειας, στο παρόν στάδιο το θέμα κατάργησης της αναδυόμενης αγοράς έχει παγώσει επειδή οι διαδικασίες είναι αρκετές όπως και οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν σε νομοθετικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Όπως λέγεται από το υπουργείο Ενέργειας, στην παρούσα φάση δόθηκε προτεραιότητα στην ολοκλήρωση των έργων στο Βασιλικό και στο πλοίο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ».

Το μοντέλο ανοίγματος

Σύμφωνα με πληροφορίες, η προεργασία της ΡΑΕΚ αφορούσε στην πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ΦΑ και χωρίς προϋποθέσεις. Παρά τη μερική άρση της έκτακτης κατάστασης που δημιουργήθηκε κυρίως με τα προβλήματα με τους Κινέζους και το πλοίο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», η κυβέρνηση το επόμενο διάστημα θα κινηθεί σε συνθήκες προστασίας της αγοράς ΦΑ εφαρμόζοντας στη συνέχεια μερική άρση του καθεστώτος της αναδυόμενης αγοράς. Όπως εξηγήθηκε στην «Κ» από κυβερνητικές πηγές, ο προσανατολισμός είναι να ολοκληρωθούν οι εργασίες στο Βασιλικό και το τερματικό να είναι έτοιμο να υποδεχθεί ΦΑ. Στο υπουργείο Ενέργειας βλέπουν θετικά τη χρήση του τερματικού από ιδιώτες, οι οποίοι θα μπορούν να προμηθευτούν από μόνοι τους ΦΑ από την αγορά το οποίο στη συνέχεια θα μπορούν να το αποϋγροποιήσουν στο τερματικό του Βασιλικού έναντι ενός τέλους αποϋγροποίησης. Με τον τρόπο αυτό θα γίνει μερική απελευθέρωση της αγοράς ΦΑ μόνο για το σκέλος της προμήθειας που σήμερα δεν είναι δυνατή.

Ιδιωτικός τομέας και γερμανικό μοντέλο

Με βάση το μοντέλο της κυβέρνησης η μερική απελευθέρωση της αγοράς ΦΑ, η οποία σημειωτέον θα πρέπει να τύχει αποδοχής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προϋποθέτει πως η ολοκλήρωση του τερματικού στο Βασιλικό δεν θα πέσει σε νέες περιπέτειες και θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι αρχές του 2026. Πριν την εξέλιξη με το πλοίο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» το υπουργείο Ενέργειας έχοντας ενώπιόν του ένα σκηνικό αδιεξόδου προσανατολιζόταν να καλέσει τους ιδιώτες να καταθέσουν πρόταση για εισαγωγή ΦΑ το συντομότερο δυνατόν. Το μοντέλο εισαγωγής περιέγραψε ενώπιον της Επιτροπής Ενέργειας ο διευθύνων σύμβουλος της Power Energy Cyprus (PEC) Γιώργος Χρυσοχός. Όπως είπε στον υπουργό Ενέργειας και τα μέλη της Επιτροπής, η εταιρεία έχει κάνει έρευνα για το ενδεχόμενο ενοικίασης τερματικού αποϋγροποίησης ΦΑ σε συνεργασία με άλλους ενδιαφερόμενους, με κόστος €30 εκατ. ετησίως. Εκ μέρους του ΔΗΣΥ προτάθηκε και το γερμανικό μοντέλο, το οποίο βασίζεται στη λογική των ενοικιασμένων πλωτών μονάδων επαναεριοποίησης ΦΑ, υποδομές που αναπτύχθηκαν κατά κύριο λόγο από ιδιώτες, πρόταση εκ διαμέτρου αντίθετη με τη λογική που επικρατεί στην Κύπρο με τον ασφυκτικό κρατικό εναγκαλισμό αναπτυξιακών έργων.