Του Γιάννη Ιωάννου
Μετά από 30 ημέρες εχθροπραξιών καθίσταται σαφές πως η ρωσική εισβολή δεν κατόρθωσε να επιτύχει τους αρχικούς της στρατηγικούς στόχους για γρήγορη κατάλυση της ουκρανικής άμυνας, ταχεία αλλαγή παραδείγματος σε πολιτικό επίπεδο και κατάληψη μεγάλων πόλεων όπως το Χάρκοβο και το Κίεβο. Το επίπεδο των απωλειών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και οι απώλειες σε υλικό για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ξεκίνησαν μια έντονη συζήτηση, διεθνώς, για την συνολική απόδοση και ποιότητα του ρωσικού στρατού αλλά και μια σειρά ιδεολογικών αντιπαραθέσεων για το αν τελικά η Ρωσία (ή η Ουκρανία) κερδίζουν ή χάνουν τον πόλεμο.
Η έκβαση του πολέμου ως προς το τρίπτυχο «νίκη», «ήττα» ή «αδιέξοδο» είναι μια συζήτηση που εδράζεται παραπάνω στην μεγάλη, γεωπολιτικά και διπλωματικά, εικόνα της επόμενης ημέρας στον πόλεμο. Κι αφορά κατεξοχήν την επίτευξη πολιτικών στόχων κι όχι την εξαγωγή ασφαλών στρατιωτικών συμπερασμάτων. Η αξιολόγηση της απόδοσης, σε τακτικό κι επιχειρησιακό επίπεδο, όμως εδράζεται περισσότερο στον factual έλεγχο των καταγεγραμμένων οπτικά (visually confirmed) απωλειών της κάθε πλευράς και σε μια τεχνογνωσιακή απόπειρα προσέγγισης του πως και πόσο αποτελεσματικά πολεμάει ο καθένας. Τα βασικά διδάγματα που προκύπτουν συνεπώς, μέχρι στιγμής, είναι:
- H Oυκρανία ως νεκροταφείο ρωσικών αρμάτων: Το σύνολο της OSINT κοινότητας (Open Source Intelligence Community) έχει μέχρι στιγμής καταγράψει ως συνολικές απώλειες των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων (κατεστραμμένα, εγκαταλειμμένα, συλληφθέντα) 307 τανκς (main battle tanks ή ΜΒΤs) όλων των τύπων και 300 θωρακισμένα οχήματα (infantry fighting vehicles ή IFVs) όλων των τύπων. Τα δεδομένα αυτά σε σύγκριση με τις πολύ μικρότερες απώλειες των Ουκρανών καταδεικνύουν πως ολόκληρα BTGs (Battalion Tactical Groups, o βασικός σχηματισμός των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων που συμμετέχουν στην εισβολή) έχου υποστεί τεράστιες απώλειες σε αρματικό δυναμικό της τάξης του 20% επί των ενεργών δυνάμεων της πρώτης γραμμής. Και εξάγει πολλαπλά συμπεράσματα για την επιβιωσιμότητα, στο περιβάλλον των συγκρούσεων όπως της Ουκρανίας, των ρωσικών αρμάτων (Τ-90, Τ-80 και Τ-72) απέναντι σε σύγχρονα φορητά αντιαρματικά. Η Ρωσία, χωρίς υπερβολή, έχασε σε ένα μήνα άρματα και θωρακισμένα οχήματα που αποτελούν το σύνολο του οπλοστασίου πολλών χωρών της ΕΕ
- Η χρήση των φορητών αντιαρματικών: H Oυκρανία έλαβε από πολύ νωρίς τεράστιους αριθμούς φορητών αντιαρματικών από την Δύση. Η χρήση των Javelin, NLAW αλλά και παλιότερων RPG κατέδειξε, ξανά ίσως από την ιστορική χρήση των fire-and-forget συστημάτων στις αραβοϊσραηλινές συγκρούσεις του 67’ και του 73’, την αξία των εν λόγω συστημάτων στο σύγχρονο πεδίο –και δη στον αγώνα πεζικού
- Η αξία της επιμελητείας: Η ανάπτυξη ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στα σύνορα της Ουκρανίας ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2021. Δέκα σχεδόν μήνες πριν την εισβολή στην χώρα, στις 24 Φεβρουαρίου. Προκύπτουν συνεπώς ζητήματα κούρασης, διοικητικής και λογιστικής αστοχίας, εφοδιασμού και κίνησης για σειρά στρατιωτικών σχηματισμών –πλην αυτών που αναπτύχθηκαν από την Κριμαία
- Η απουσία αεροπορικής ισχύος: H Ρωσία απώλεσε συνολικά 68 αεροσκάφη όλων των τύπων έναντι 22 της Ουκρανίας –με αισθητά μικρότερη αεροπορία. Η αποτυχία καταστολής της ουκρανικής αεράμυνας και η μετάπτωση των πληγμάτων επί ουκρανικών στόχων με αεροπορικές και πυραυλικές επιθέσεις από τον ρωσικό ενάεριο χώρο αποτέλεσε μια προσαρμογή της ρωσικής τακτικής. Η δε χρήση προηγμένων πυραυλικών συστημάτων όπως ο Kinzhal (υποηχητικός, αεροβαλλιστικός πύραυλος αέρος-εδάφους) δεν αποδείχθηκαν καθοριστικής σημασίας για την ρωσική επιθετικότητα
- H στρατιωτική προετοιμασία: Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις φαίνεται πως μετά την περίοδο 2013-2015 και την κατάσταση που προέκυψε κατά την περίοδο 2015-2022 –ιδίως στις ανατολικές επαρχίες, προετοιμάστηκαν κι εκπαιδεύτηκαν σε υψηλό επίπεδο –με την συμβολή της Δύσης- για μια ρωσική εισβολή μεγάλης κλίμακας. Αυτό δεν αφορά μόνο στο επίπεδο της προετοιμασίας της άμυνας αλλά και εν γένει στον κρατικό μηχανισμό. Το αποδεικνύουν τα χιλιάδες βίντεο της πολιτικής άμυνας και των σωμάτων όπως η πυροσβεστική της χώρας που έσπευδε σε περιοχές αμέσως μετά από ρωσικά πλήγματα προκειμένου να κάνει την δουλειά της
- Η καλύτερη intelligence: Πέραν της συμβολής της Δύσης στο τι «βλέπουν κι ακούν» οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, οι ρωσικές δυνάμεις φαίνεται πως απέτυχαν, συνολικά, στο να έχουν καλές πληροφορίες σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο. Το αποδεικνύουν κυρίως ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως η κρυπτογράφηση των τηλεπικοινωνιών των Ρώσων, η απώλεια υψηλόβαθμων στρατηγών και τα δεδομένα της ραδιοερασιτεχνικής OSINT σε παγκόσμιο επίπεδο –με πολλές επικοινωνίες, ακόμη και ρωσικών στρατηγικών αεροσκαφών να είναι διαθέσιμες σε συχνότητες. Αλλά και τα όσα προκύπτουν εν γένει σε πληροφοριακό επίπεδο για την ρωσική και ουκρανική προπαγάνδα και πολιτική επικοινωνία καθώς και πως η Ουκρανία κέρδισε, παγκοσμίως, τις hearts & minds πολλών κυβερνήσεων
Αντί επιλόγου
Ωραία αν η Ρωσία έχει υποστεί τέτοια πανωλεθρία γιατί έχει καταλάβει τόσο μεγάλο αριθμό εδαφών στο νότιο μέτωπο και η Ουκρανία δεν έχει κινητοποιήσει τεράστιους αριθμούς εφεδρειών; Σε αυτό το σημείο προκύπτουν ζητήματα που αφορούν
- Στη κινητοποίηση της εφεδρείας του ουκρανικού στρατού: Η Territorial Defence (TDF) δεν είναι στρατηγική εφεδρεία των ενόπλων δυνάμεων της χώρας αλλά οργανική δύναμη ενεργών εφέδρων (35.000 και 130.000 ανδρών σε περίπτωση γενικής επιστράτευσης) –που προέκυψε από τον πόλεμο στην ανατολική Ουκρανία. Η ουκρανική εφεδρεία, συνολικά, στις ηλικίες 18-55 περιλαμβάνει πάνω από 5.5 εκατ. ικανών στρατεύσιμων μελών και ήδη έχει καθήκοντα στα μετόπισθεν (δυτικές επαρχίες χώρας, Οδησσός, Κίεβο, Χάρκοβο, Δνείπρο) έναντι της άμεσης ανάπτυξης στις περιοχές που η Ρωσία εισέβαλλε (ανατολικά, βόρεια και νότια) στα πρώτα 24ωρα της επίθεσης
- Την διασπορά των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Στα πρώτα 24ωρα της σύγκρουσης η έμφαση δόθηκε στο Χάρκοβο και το Κίεβο παρά στο νότιο μέτωπο –επί της γραμμής αντιπαράθεσης του Μινσκ ΙΙ. Η απορρόφηση της άμυνας των Ουκρανών στα περίχωρα του Κιέβου και η αντίσταση στη Μαριούπολη (συμπεριλαμβανομένου του Τάγματος Αζόφ, γνωστού για την ακραία ιδεολογία του) δείχνουν πως η προτεραιοποίηση της ουκρανικής άμυνας εστίασε στη μη κατάλυση μεγάλων αστικών κέντρων έναντι της ανάπτυξης στο Νότο
Τέλος αυτό που φάνηκε τόσο από την πολιορκία της Μαριούπολης (ισοπέδωση της πόλης με τακτικό interdiction πυροβολικού) όσο κι από την επανάκαμψη της επίθεσης στο Κίεβο (ανατολικά) αλλά και το signalling Μόσχας για «εστίαση στην επιχείρηση στο Νότο» σηματοδοτούν πως η Ρωσία, στις αμέσως επόμενες εβδομάδες, ή θα ανασυνταχθεί για ένα δεύτερο γύρο επιχειρήσεων στην Ουκρανία (κακό σενάριο) ή θα κινηθεί σε σταδιακή μετατροπή ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας σε σύγκρουση στις ανατολικές επαρχίες όπως το 2014-2015. Η πτώση της Μαριούπολης, που ολοκληρώνει τον χερσαίο διάδρομο της Κριμαίας, θα δώσει απάντηση προς τα που θα κινηθεί.
