Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Την επιτάχυνση των απαιτούμενων δράσεων για την αύξηση της αμυντικής ετοιμότητας της Ευρώπης εντός των επόμενων πέντε ετών αποφάσισαν χθες οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μια ημέρα μετά την παρουσίαση της «λευκής βίβλου» από την Κομισιόν.
Η πρόεδρος της Κομισιόν προχώρησε παράλληλα σε διευκρινίσεις σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή αμυντικών εταιρειών τρίτων χωρών στο νέο φιλόδοξο σχέδιο της «ετοιμότητα 2030».
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου οι «27» καλούν για «επιτάχυνση του έργου σε όλα τα σκέλη, ώστε να αυξηθεί αποφασιστικά η αμυντική ετοιμότητα της Ευρώπης μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια», ενώ παράλληλα δεσμεύονται να ξεκινήσουν άμεσα στην αγορά «πυραύλων, πυροβολικού, μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) ή συστημάτων αεράμυνας».
Η Κομισιόν στο σχέδιο της για τον «επανεξοπλισμό της Ευρώπης – ετοιμότητα 2030» και στην «Λευκή Βίβλο» περιλαμβάνει μια σειρά χρηματοδοτικών εργαλείων, προκειμένου να διευκολύνει τα κράτη μέλη ώστε να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες. Τα χρηματοδοτικά «εργαλεία» αφορούν την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής, που θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να παρεκκλίνουν για τα επόμενα τέσσερα χρόνια από τους δημοσιονομικούς κανόνες, καθώς και συγκέντρωση χρημάτων έως και 150 δισ. ευρώ από την Κομισιόν μέσω των κεφαλαιαγορών, που στη συνέχεια θα δανείσει στα κράτη-μέλη.
Οι «27» ζητούν να ξεκινήσει άμεσα η εφαρμογή «των δράσεων που προσδιορίζονται στα συμπεράσματα της 6ης Μαρτίου» και να «συνεχιστούν οι εργασίες σχετικά με τις επιλογές χρηματοδότησης».
Η «Λευκή Βίβλος» δεν προσέφερε νέες επιλογές χρηματοδότησης από εκείνες, που είχε παρουσιάσει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 6 Μαρτίου αλλά αρκετά κράτη μέλη όπως η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία ζήτησαν επί της ουσίας την έκδοση ευρωομολόγων για την παροχή επιχορηγήσεων.
Ερωτηθείς για το ενδεχόμενο έκδοσης ευρωομολόγων για την άμυνα, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν επανέλαβε τη στήριξή του, όμως σημείωσε ότι η ιδέα δεν έχει τη συναίνεση των «27».
Αποκάλυψε στις δηλώσεις του μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ότι συζήτησε το ζήτημα με τον Φρίντριχ Μερτς, κατά την επίσκεψή του στο Βερολίνο αλλά ήταν «νωρίς να πει», εάν η γερμανική κυβέρνηση θα αποδεχθεί την πρόταση. Παρόλα αυτά εμφανίστηκε βέβαιος ότι η συζήτηση κάποια στιγμή θα γίνει.
Διευκρινίσεις για τη συμμετοχή εταιρειών τρίτων χωρών
Στο μεταξύ, η πρόεδρος της Κομισιόν κλήθηκε να εξηγήσει εάν από το σχέδιό της αποκλείονται αμυντικές εταιρείες τρίτων χωρών και συγκεκριμένα από τη Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Η Φον ντερ Λάιεν εξήγησε στη συνέντευξη τύπου ότι «υπάρχουν διαφορετικές επιλογές» καθώς και τι σημαίνουν τα νέα χρηματοδοτικά «εργαλεία», που προτείνονται.
«Έχουμε δύο δυνατότητες χρηματοδοτικές: η πρώτη είναι η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής. Σε επίπεδο κρατών μελών έχουν περισσότερο δημοσιονομικό «χώρο» και με αυτόν θα πρέπει να επενδύσουν στην άμυνα αλλά το πώς θα επενδύσουν στην άμυνα είναι δική τους απόφαση». «Πρόκειται για ένα ποσό που μπορεί να φθάσει τα 650 δισ. για τα επόμενα τέσσερα χρόνια με την υπόθεση ότι σε μέσο όρο κάθε κράτος μέλος θα αυξήσει τις αμυντικές του δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ. Επομένως, αυτό είναι τεράστιο» είπε χαρακτηριστικά.
Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη επιλογή, το πρόγραμμα SAFE για τα δάνεια, που θα προσφέρει η Κομισιόν στα κράτη μέλη από χρήματα που θα λάβει από τις κεφαλαιαγορές, η Φον ντερ Λάιεν εξήγησε ότι «θα πρέπει να δοθούν σε επενδύσεις με κοινό τρόπο στην ευρωπαϊκή αμυντική παραγωγή» για να προσθέσει ότι «είναι ύψιστης σημασίας να ισχυροποιήσουμε την ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση».
Όπως τόνισε «υπάρχουν, λοιπόν, δυνατότητες συμμετοχής (σ.σ. εταιρειών τρίτων χωρών) εάν δει κανείς τα προϊόντα, υπάρχει ο κανόνας 65% και 35%, που σημαίνει ότι 65% θα πρέπει να προορίζεται σε ευρωπαϊκό, τοπικό περιεχόμενο, 35% μπορεί να έρθει από αλλού και δίνουμε έτσι τη δυνατότητα συμμετοχής». «Και υπάρχει και μια ακόμα εάν πρόκειται για συνδεδεμένη χώρα (associate country), εάν υπάρχει εταιρική σχέση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Εκεί δεν υπάρχουν περιορισμοί του κανόνα 35%, αλλά ευρύτερης συμμετοχής σε ένα προϊόν».
Και σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις, που βρίσκονται στην Ευρώπη, αλλά δεν ανήκουν σε Ευρωπαίους, καθώς μπορεί να είναι θυγατρικές, όπως είπε, διαφορετικών εταιρειών με έδρα την Ε.Ε «καθώς υπάρχουν δισεκατομμύρια ευρώ που θα δαπανηθούν και θέλουμε αύξηση των επενδύσεων, που θα αποφέρουν καλές θέσεις εργασίας και θα φέρουν καινοτομία, έρευνα και ανάπτυξη και αυτό πρέπει να γίνει στην Ε.Ε». Διευκρίνισε παράλληλα ότι «η Ουκρανία περιλαμβάνεται σε όλες αυτές τις δυνατότητες όπως και η Νορβηγία ως χώρα ΕΟΧ που ανήκει στον ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο».
Κριτική για τον όρο «επανεξοπλισμός της Ευρώπης»
Ισπανία και Ιταλία φαίνεται ότι απορρίπτουν τον όρο περί «επανεξοπλισμού της Ευρώπης» (ReArm Europe) με τον Ισπανό πρωθυπουργό να αναφέρει ότι «αντανακλά μια ελλιπή προσέγγιση». «Η άμυνα μπορεί να γίνει κατανοητή υπό μια πιο ευρεία έννοια της ασφάλειας» ανέφερε ο Πέδρο Σάντσεθ σε συνέντευξη Τύπου, μετά το Συμβούλιο, επαναλαμβάνοντας το αίτημά του να συμπεριληφθούν δαπάνες, που σχετίζονται με την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της κλιματικής αλλαγής, των κυβερνοεπιθέσεων στο πλαίσιο των επενδύσεων σε θέματα ασφάλειας.
Κληθείσα να σχολιάσει τις αντιδράσεις Ισπανίας και Ιταλίας αλλά και το αίτημα του Ισπανού πρωθυπουργού, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η αρχική ιδέα ήταν «σχετικά περιορισμένη», αλλά έχει πλέον διευρυνθεί με την «ετοιμότητα 2030». Η πρόεδρος της Κομισιόν μίλησε για υποδομές, στρατιωτική κινητικότητα, ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, τηλεπικοινωνίες και φυσικές καταστροφές ως τομείς, που θα καλυφθούν τελικά από το σχέδιό της «ετοιμότητα 2030».
Ενημέρωση των «ομοϊδεατών» εταίρων
Νέα τηλεδιάσκεψη με ηγέτες τρίτων χωρών διοργανώνουν σήμερα το απόγευμα η πρόεδρος της Κομισιόν και ο Αντόνιο Κόστα, προκειμένου να τους ενημερώσουν για τις συζητήσεις των «27» σχετικά με την Ουκρανία. Θα μετέχουν ηγέτες από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, Νορβηγία και Ισλανδία σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο.
Οι ηγέτες Νέας Ζηλανδίας, Ιαπωνίας, Καναδά και Αυστραλίας, που προσκλήθηκαν αυτή τη φορά, τελικά δεν θα μπορέσουν να μετέχουν, λόγω διαφορετικών ζωνών ώρας και προγραμμάτων, εξήγησε ο ίδιος αξιωματούχος.
