Του Γιάννη Ιωάννου
Μπορεί σύμφωνα με την Metropoll, το 60,3% των Τούρκων πολιτών να είναι αντίθετοι στην ανάπτυξη σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία ωστόσο αυτό δεν απέτρεψε τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να υποδεχτεί στην Άγκυρα τον πρίγκιπα-διάδοχο του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) για μια… χούφτα δολάρια όπως χαρακτηριστικά έγραψαν στην Τουρκία οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες. Και πως να μην το πράξει άλλωστε όταν η συμφωνία ομαλοποίησης των σχέσεων Ριάντ-Άγκυρας -τέσσερα χρόνια μετά την αποτρόπαια δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι- δείχνει να συνοδεύεται από επενδύσεις που μπορεί να ανέλθουν μέχρι τα 15 δις δολάρια. Σε μια συγκυρία που η οικονομική κρίση στο εσωτερικό της χώρας «συνθλίβει» την δημοτικότητα του Τούρκου Προέδρου. Την επόμενη της επίσημης επίσκεψης του Σαουδάραβα ηγέτη στη Τουρκία, ο Ισραηλινός ΥΠΕΞ -Γιαΐρ Λαπίντ- συναντήθηκε με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Σε μια συγκυρία, εδώ, που το Ισραήλ εισέρχεται στην 5η εκλογική αναμέτρηση του σε 4 χρόνια μετά την κατάρρευση της συγκυβέρνησης με την απερχόμενη κυβέρνηση να επενδύει διπλωματικό κεφάλαιο στην αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία που διαρρήχθηκαν το 2010.
Η επίθεση φιλίας του Ερντογάν δείχνει αυτή την φορά να παράγει κάποια αποτελέσματα -αργά μεν αλλά με αποτύπωμα όπως οι οικονομικές συμφωνίες με τα ΗΑΕ και την Σαουδική Αραβία αλλά και η συνεργασία στο επίπεδο της ασφάλειας και των πληροφοριών με το Ισραήλ (σ.σ. που δούλεψε πρόσφατα σε σχέση με το Ιράν)- και ακολουθεί δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά:
• Tην επάνοδο της Τουρκίας σε περιφερειακό επίπεδο όπου μετά από χρόνια αντιπαραθέσεων επιχειρεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τα ΗΑΕ, την Σαουδική Αραβία αλλά να διατηρεί σχέσεις με το Ιράν.
• Την αναζήτηση ενός νέου ρόλου «εξισορροπητή» στην περιοχή που ιδίως υπό το βάρος των σχέσεων των μοναρχιών του Κόλπου και του Ισραήλ με το Ιράν την εξαναγκάζει στο να είναι λιγότερο συγκρουσιακή αλλά και να σταθμίζει με συγκεκριμένες προσλαμβάνουσες την δημιουργία ενός αντιτουρκικού μπλοκ με την συμμετοχή της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και των μοναρχιών του Κόλπου.
Το αν η Τουρκία θα αποκαταστήσει πλήρως (και με εμπιστοσύνη) τις διμερείς της σχέσεις με το Ισραήλ (και την Αίγυπτο), τα ΗΑΕ και την Σαουδική Αραβία είναι κάτι που θα διαφανεί με ορίζοντα τον χρόνο και τα αποτελέσματα των εκλογών στη χώρα ως προς το πολιτικό μέλλον του ίδιου του Ερντογάν. Αυτό ωστόσο δεν αναιρεί πως οι τομείς της ασφάλειας, της οικονομίας και της ενέργειας δεν αποτελούν και πεδία «διαμερισματοποίησης» των σχέσεων της Τουρκίας με τα κράτη της περιοχής.
Η στάση του Ερντογάν κατά την χειραψία του με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως στον τουρκικό αντιπολιτευτικό Τύπο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Τι να αναμένουμε
Η επερχόμενη επέμβαση της Τουρκίας στην ΒΔ Συρία δείχνει να αποτελεί κριτήριο για το πως τόσο το Ισραήλ όσο και τα κράτη του Κόλπου προσεγγίζουν την Τουρκία υπό το βάρος μιας υπό διαμόρφωσης «ανιαρής συμμαχίας» Ιράν, καθεστώτος Άσαντ, Ρωσίας και Κούρδων της Συρίας. Επιπλέον, η συνεχής ένταση μεταξύ Δύσης και Ιράν, οι επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο του πολέμου της Ουκρανίας και οι ειδικές συνθήκες στον δοκιμαζόμενο Λίβανο δείχνουν να επαναφέρουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής την ανάγκη για σχετικές ομαλοποιήσεις μεταξύ της Τουρκίας και σειράς κρατών. Ιδίως μετά την μεγάλη εικόνα της νέας υπό διαμόρφωση ενεργειακής συνεργασίας η οποία καθορίστηκε τελευταίως από δύο σημαντικά ορόσημα:
• Την συμφωνία ΕΕ-Ισραήλ-Αιγύπτου, που επαναφέρει τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου ως εναλλακτική για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και
• Την συμφωνία Αιγύπτου-Λιβάνου-Συρίας για την μεταφορά αιγυπτιακού φυσικού αερίου στον Λίβανο μέσω Συρίας. Μιας τεράστιας εξέλιξης με πολλαπλές επιπτώσεις σε επίπεδο γεωπολιτικών ανατροπών στην περιοχή που περνάει μέσα κι από την «νομιμοποίηση» του καθεστώτος Άσαντ.
Υπό αυτό το βάρος η συζήτηση για μια συμφωνία δημιουργίας αγωγού από τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Τουρκία επανέρχεται στη μεγάλη εικόνα των ανακατατάξεων στην περιοχή -ασχέτως του πως θα εξελιχθούν οι διμερείς τουρκοισραηλινές σχέσεις λόγω και της ρευστής κατάστασης, πολιτικά, στις δύο χώρες. Κι αποτελεί και ρεαλιστική επιλογή αλλά και πολιτικό εργαλείο για κάθε πλευρά που όπως πληροφορείται η «Κ» τέθηκε και στη συζήτηση Τσαβούσογλου-Λαπίντ.
Κύπρος και Ελλάδα
Για τη Κύπρο και την Ελλάδα, που επένδυσαν σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο με τα κράτη της περιοχής, η εξίσωση ομαλοποίησης που επιχειρεί ο Ερντογάν έχει διπλή ανάγνωση: Αφενός, μένει να διαφανεί το πως θα είναι οι σχέσεις της Τουρκίας με τα κράτη της περιοχής στο μεσοπρόθεσμο μέλλον και τι αποτύπωμα θα έχουν σε σχέση με την υψηλή αναθεωρητική ρητορική που ο Τούρκος Πρόεδρος συντηρεί σε ελληνοτουρκικά και Κυπριακό. Αφετέρου, μένει να δοκιμαστεί στη πράξη αν οι μεγάλες υπό διαμόρφωση εξελίξεις στη περιοχή και δη σε ζητήματα ενέργειας και στρατηγικής ασφάλειας/συνεργασίας κινούνται σε μια κατεύθυνση ενσωμάτωσης ή όχι της Τουρκίας -τόσο στο σενάριο της πολιτικής επιβίωσης του Ερντογάν όσο και σε αυτό της αλλαγής παραδείγματος της Τουρκίας. Η αίσθηση είναι πως η Τουρκία θέλει με τις διορθωτικές της κινήσεις, να επαναφέρει κάπως την «πολιτική των μηδενικών προβλημάτων» περασμένων ετών. Η ρεαλιστική συνθήκη που αποτυπώνεται είναι πως θα επιδιώξει να μην αποκλειστεί από την περιοχή σε κανένα επίπεδο συνεργασίας και, τέλος, η γεωπολιτική πραγματικότητα υπαγορεύει πως δεν μπορεί και να αγνοηθεί από τα κράτη της περιοχής λόγω σημασίας και μεγέθους.
Εδώ ακριβώς εδράζεται και πως Λευκωσία (και Αθήνα) οφείλουν να σταθμίσουν την επίθεση φιλίας του Ερντογάν. Που πηγαίνει, ασφαλώς, πολύ πέραν της πολιτικής επικοινωνίας.
