Σε άρθρο του στην ισραηλινή Haaretz ο Ζβι Μπαρέλ περιγράφει πώς η πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για τον εκτοπισμό δύο εκατομμυρίων Παλαιστινίων από τη Γάζα δημιουργεί ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πρόβλημα που ξεπερνά τα όρια της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης.
Οπως σημειώνει, μέχρι τώρα, οι χώρες της Μέσης Ανατολής ταξινομούνταν με βάση τη γεωπολιτική τους ευθυγράμμιση: τον μετριοπαθή σουνιτικό άξονα, τον άξονα υπέρ των ΗΠΑ, τον σιιτικό άξονα ή τον λεγόμενο ιρανικό άξονα του κακού. Την Τρίτη, ο Τραμπ εισήγαγε έναν νέο: τον άξονα του φόβου
Σύμφωνα με την ανάλυση, το σχέδιο αυτό έχει τη δυναμική να ανατρέψει ισορροπίες σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, προκαλώντας αναταράξεις σε Ιορδανία, Αίγυπτο και Σαουδική Αραβία.
1. Ο άξονας του φόβου
Ο Τραμπ ανατρέπει τα μέχρι τώρα γεωπολιτικά στρατόπεδα στη Μέση Ανατολή, εισάγοντας ένα νέο άξονα του φόβου, που δεν βασίζεται πλέον σε θρησκευτικές ή γεωπολιτικές σχέσεις, αλλά στον φόβο της αποσταθεροποίησης από το παλαιστινιακό ζήτημα. Ο φόβος αυτός αγγίζει καθεστώτα όπως της Ιορδανίας και της Αιγύπτου, που δεν επιθυμούν μετακινήσεις Παλαιστινίων στις επικράτειές τους.
2. Η άμεση αντίδραση της Σ. Αραβίας
Το σχέδιο του Τραμπ εμπλέκει τη Σαουδική Αραβία, η οποία απορρίπτει την εξομάλυνση των σχέσεών της με το Ισραήλ, αν δεν υπάρξει παλαιστινιακό κράτος. Αυτό φέρνει τον Τραμπ σε δύσκολη θέση, αφού η εξομάλυνση Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ είναι βασικός στόχος του. Η άμεση αντίδραση του Ριάντ έδειξε ότι δεν υπάρχει περιθώριο υποχώρησης.
3. Οι κίνδυνοι για την Ιορδανία
Η Ιορδανία θεωρεί το σχέδιο υπαρξιακή απειλή. Το δημοσίευμα τονίζει ότι η μετακίνηση μεγάλου αριθμού Παλαιστινίων θα ανατρέψει τη δημογραφική ισορροπία της χώρας, όπου ήδη το 2/3 των κατοίκων είναι παλαιστινιακής καταγωγής. Το άρθρο υπενθυμίζει το προηγούμενο του Μαύρου Σεπτεμβρίου (1970), όταν η παρουσία της PLO προκάλεσε εμφύλια σύγκρουση στην Ιορδανία.
Επίσης, το βασίλειο δεν επιθυμεί να δεχθεί πρώην μέλη της Χαμάς, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει αποσταθεροποίηση του καθεστώτος και επαναφορά συνθηκών που θυμίζουν τις δεκαετίες του ’60 και του ’70.
4. Οι κίνδυνοι για την Αίγυπτο
Το άρθρο εξηγεί ότι η μετακίνηση των Παλαιστινίων στη Χερσόνησο του Σινά δημιουργεί σοβαρές απειλές για την εθνική ασφάλεια της Αιγύπτου. Το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο η οικονομική επιβάρυνση, αλλά η ενίσχυση των δεσμών μεταξύ Χαμάς και Μουσουλμανικής Αδελφότητας – μιας οργάνωσης που η αιγυπτιακή κυβέρνηση θεωρεί απειλή.
Η συνεργασία της Χαμάς με τους τρομοκρατικούς θύλακες στο Σινά θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τη δράση των ισλαμιστικών τρομοκρατικών ομάδων, καθιστώντας την περιοχή ένα νέο πεδίο μάχης.
5. Το δίλημμα: οικονομική πίεση ή στρατηγικός συμβιβασμός
Η Ιορδανία και η Αίγυπτος βασίζονται σε οικονομική βοήθεια από τις ΗΠΑ, γεγονός που ο Τραμπ μπορεί να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης για να τους αναγκάσει να αποδεχτούν το σχέδιό του. Ωστόσο, το άρθρο επισημαίνει ότι οι χώρες αυτές έχουν επίσης γενναιόδωρη οικονομική υποστήριξη από τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Αν η Σαουδική Αραβία επιλέξει να αντικαταστήσει την αμερικανική οικονομική βοήθεια, ο Τραμπ δεν θα μπορεί να ασκήσει τόσο ισχυρή πίεση. Από την άλλη, οι οικονομικές σχέσεις ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας είναι πολύτιμες και για τις δύο πλευρές, με τον Τραμπ να επιδιώκει τεράστιες σαουδαραβικές επενδύσεις στις ΗΠΑ.
6. Οι πολιτικές επιπτώσεις στο Ισραήλ
Το άρθρο αναφέρει ότι ο Νετανιάχου δεν έλαβε τίποτα ουσιαστικό από τον Τραμπ όσον αφορά τη σταθεροποίηση της σχέσης με τη Σαουδική Αραβία ή την προώθηση της προσάρτησης της Δυτικής Όχθης. Το δημοσίευμα προβλέπει ότι ο Τραμπ θα αναγκαστεί να αλλάξει προτεραιότητες και να επανεξετάσει την πολιτική του. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι το Κογκρέσο των ΗΠΑ εκφράζει ήδη αντιρρήσεις για το σχέδιο, γεγονός που περιορίζει την ελευθερία κινήσεων του Τραμπ.
