Του Βασίλη Νέδου
Δεν είναι υπερβολικό να υποστηριχθεί ότι η 111 Πτέρυγα Μάχης (Π.Μ.) της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) στη Νέα Αγχίαλο, βάση περίπου των μισών F-16 που διαθέτει το ελληνικό οπλοστάσιο (Block 50 και 30), αποτελεί κέντρο βάρους της αεροπορικής ισχύος της χώρας, γεγονός το οποίο έχει αποδειχθεί επανειλημμένως στο παρελθόν σε διάφορα επίπεδα. Πρόκειται για μια μονάδα η οποία πέρα από το επιχειρησιακό φορτίο που σηκώνει σε περιόδους έντασης, διαθέτει τεχνικές εγκαταστάσεις υψηλών δυνατοτήτων συντήρησης και αναβάθμισης των F-16, που βρίσκονται σταθμευμένα εκεί.
Εντός της βάσης υπάρχουν αποθήκες και εγκαταστάσεις υποστήριξης των μαχητικών και των υπολοίπων λειτουργιών της 111 Π.Μ., ενώ σε ικανή απόσταση γύρω από το στρατόπεδο υπάρχουν μονάδες διασποράς, όπως αυτή η οποία υπέστη σοβαρότατες ζημιές στην πυρκαγιά της Πέμπτης, και αγωγοί μεταφοράς καυσίμων. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο ότι η 111 Π.Μ. θεωρείται, τηρουμένων των αναλογιών, ένα από τα πολύτιμα διαμάντια του στέμματος της Π.Α.
Τούτων δοθέντων, είναι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο να έχουν δημιουργηθεί ερωτήματα σχετικά με τη δυνατότητα του κρατικού μηχανισμού να προστατεύσει υποδομές άμεσα συνδεδεμένες με την εθνική ασφάλεια. Όπως παρατηρούσε σε συζήτησή του με την «Κ» πρόσωπο με πολυετή πορεία στο στράτευμα, η έκρηξη στην αποθήκη προξένησε πολύ σημαντικό πλήγμα στο ηθικό, όχι μόνο των αξιωματικών της Π.Α., αλλά και στο ευρύτερο αίσθημα ασφαλείας των πολιτών, καθώς είναι εδραία η πεποίθηση ότι οι συγκεκριμένες μονάδες είναι «θωρακισμένες» από κάθε είδους απειλή.
Στη φωτογραφία που έφερε στη δημοσιότητα η «Κ», το πύρινο «μανιτάρι» στη Νέα Αγχίαλο προκαλεί δέος. Στη βάση του διακρίνεται πυλώνας ρευματοδότησης ύψους αρκετών μέτρων, ο οποίος φαντάζει μικροσκοπικός, μαρτυρώντας το μέγεθος της έκρηξης στην αποθήκη πυρομαχικών.
Στα ερωτήματα που η «Κ» έθεσε εγκαίρως υπάρχουν, έως αυτή τη στιγμή, οι εξής απαντήσεις:
• Πρώτον, πώς φθάσαμε σ’ αυτό το σημείο;
Οι αρμόδιοι τονίζουν ότι η κατάσταση δεν σηκώνει ωραιοποίηση. Στρατιωτικές πηγές ανέφεραν ενδεικτικά πως παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για «πρωτόγνωρη κατάσταση», θα πρέπει να αποδοθούν ευθύνες. «Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον», σημείωναν. Οι ακριβείς συνθήκες της καταστροφής στην αποθήκη θα γίνουν σαφείς μόλις κατορθώσουν οι πυροτεχνουργοί της Π.Α. (οι οποίοι από το βράδυ της Πέμπτης συγκεντρώνονταν απ’ όλη τη χώρα στη Νέα Αγχίαλο προκειμένου να προχωρήσει το έργο του ελέγχου και της αποκατάστασης το ταχύτερο δυνατόν) να ξεκινήσουν τη δραστηριότητά τους. Για να γίνει αυτό θα πρέπει νωρίτερα να διανοιχθεί ένας ασφαλής διάδρομος πρόσβασης από το Τάγμα Εξουδετέρωσης Ναρκοπεδίων Ξηράς (ΤΕΝΞ) του ΓΕΣ. Ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας δεν ανέμενε πάντως τα αποτελέσματα της ΕΔΕ και ήδη από την Παρασκευή είχε ζητήσει από τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνο Φλώρο να δρομολογήσει διαδικασίες αντικατάστασης του διοικητή της 111 Π.Μ. Μετά την ΕΔΕ θα γίνουν και άλλες καρατομήσεις, εφόσον κριθεί αναγκαίο.
Οι εργασίες προχωρούν ταχύτατα προκειμένου να διεξαχθούν οι έρευνες σε μια περίμετρο 3 χιλιομέτρων γύρω από την αποθήκη – περίμετρος που ενδέχεται να αυξηθεί, αν αυτό απαιτηθεί. Το σύμπλεγμα των αποθηκών στον «Καραμπά» περιελάμβανε τόσο υπόγειες εγκαταστάσεις όσο και επιχωματωμένες υπέργειες. Οι υπεύθυνοι της Π.Α. συνηθίζεται να χωρίζουν τα πυρομαχικά ανάλογα με την αξία τους. Στις υπόγειες αποθήκες, οι οποίες με βάση τον κανονισμό (και την πιστοποίηση από το ΝΑΤΟ) είναι πυρίμαχες και διαμερισματοποιημένες, δηλαδή χωρισμένες σε δωμάτια με ειδικές ενισχυμένες πόρτες, τοποθετούνται κατά προτεραιότητα τα πιο ευαίσθητα πυρομαχικά ή εκρηκτικές ύλες. Κατά κανόνα επιλέγεται και η αποσυναρμολόγησή τους, η οποία, πάντως, στοχεύει τόσο στη διασπορά των υλικών σε περίπτωση που πέσουν σε εχθρικά χέρια όσο και στη μείωση των επιπτώσεων από πιθανή έκρηξη. Ειδικοί αναφέρουν στην «Κ» ότι με βάση τα πρώτα στοιχεία φαίνεται ότι οι εκρήξεις προήλθαν από τα παλαιότερα (αλλά όχι άχρηστα για την Π.Α.) πυρομαχικά που βρίσκονταν στις επιχωματωμένες υπέργειες εγκαταστάσεις και ήταν περισσότερο εκτεθειμένα στο θερμικό φορτίο της πυρκαγιάς.
• Δεύτερον, πόσο προετοιμασμένες ήταν οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και της Π.Α. να αντιμετωπίσουν την κατάσταση;
Σύμφωνα με το ΓΕΑ, «είχαν υλοποιηθεί όλα τα προβλεπόμενα μέτρα ασφαλείας, καθώς και οι απαραίτητες προβλεπόμενες ζώνες πυρασφάλειας». Εφόσον αυτό συνέβη, είναι σαφές ότι επιβεβαιώνονται οι παρατηρήσεις της «Κ» σχετικά με το πόσο επικαιροποιημένες είναι οι συνθήκες φύλαξης αυτών των κρίσιμων εγκαταστάσεων. Αν –εν ολίγοις– η καταστροφή οφείλεται, όχι στην κακή εκτέλεση του υφιστάμενου σχεδίου πυρασφάλειας, αλλά αν αυτό εξακολουθεί να είναι επαρκές. Ειδικοί σημειώνουν, πάντως, ότι εφόσον οι πυρκαγιές στην ευρύτερη περιοχή είχαν ξεκινήσει ήδη από το μεσημέρι της προηγούμενης ημέρας (Τετάρτη) πριν από το καταστροφικό ατύχημα, τότε θα έπρεπε να είχαν ληφθεί πρόσθετα μέτρα, όπως να καθαριστεί αλλά και να επεκταθεί η υφιστάμενη αντιπυρική ζώνη, να επιχωματωθούν οι παραμικρές εκτεθειμένες εκτάσεις ξερόχορτων ή άλλων εύφλεκτων υλικών γύρω από τη μονάδα και –βεβαίως– εάν υπήρχαν δέντρα να κοπούν προληπτικά. Ήδη γνωρίζουμε ότι την ώρα που το πύρινο μέτωπο έφθασε στον «Καράμπα», εντός της μονάδας διασποράς βρίσκονταν μονάδες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και κάποια οχήματα πυρασφάλειας της Π.Α. Θεωρείται, εν ολίγοις, δεδομένο ότι καταγράφηκαν σημάδια αδράνειας εκ μέρους της υπηρεσίας φύλαξης του στρατοπέδου, αλλά και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, η οποία αιφνιδιάστηκε. Ήδη δόθηκε εντολή να ερευνηθεί αν τα απαιτούμενα μέτρα πυρασφάλειας στα υπόλοιπα στρατόπεδα έχουν υλοποιηθεί και, μάλιστα, θα τα επισκεφθεί αυτοπροσώπως και ο αρμόδιος υφυπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Χαρδαλιάς. Πάντως η αδράνεια από τον κρατικό μηχανισμό φάνηκε και μετά την ανακοίνωση των αυξημένων μέτρων ασφαλείας. Το πρωί της Παρασκευής, ακόμη και μέσα στην περίμετρο των 3 χιλιομέτρων που είχε χαρακτηριστεί απροσπέλαστη από την Ελληνική Αστυνομία, πολίτες μπορούσαν να εισέλθουν ελεύθερα χωρίς εμπόδια.
• Τρίτον, τι ακριβώς έχει καταστραφεί, πόσο έχει επηρεαστεί η δυνατότητα της Π.Α. να επιχειρεί και ποια είναι η εκ των υστέρων διαχείριση της κατάστασης;
Τα πυρομαχικά που εξερράγησαν με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τουλάχιστον δύο κρατήρες στη μονάδα διασποράς της 111 Π.Μ., ήταν κατά κύριο λόγο βόμβες γενικής χρήσης αέρος-εδάφους 500 και 1.000 λιβρών, ρουκέτες και αντιαεροπορικοί σωλήνες τύπου Stinger, ενώ –κατά πληροφορίες– υπάρχουν και παλαιότερου τύπου βόμβες (iron bombs). Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένα από αυτά τα συστήματα δεν είναι δεύτερης κατηγορίας. Υπενθυμίζεται ότι η Π.Α. βρίσκεται σε προσπάθεια προμήθειας ατρακτιδίων τα οποία τοποθετούνται πάνω σε αυτές τις βόμβες και τις μετατρέπουν σε «έξυπνες» («smart bombs»), δίνουν δηλαδή τη δυνατότητα ελέγχου και κατεύθυνσης. Στις εγκαταστάσεις εντός της 111 Π.Μ. (και όχι στον «Καράμπα») φυλάσσονται τα βλήματα αέρος-αέρος, τα οποία χρησιμοποιούνται από την Π.Α. και θεωρούνται πρώτης προτεραιότητας (η λεγόμενη A΄ Χορηγία) για τα F-16 που καλούνται να προχωρήσουν σε αναχαιτίσεις. Ως εκ τούτου δεν είναι αμελητέα η καταστροφή που υπέστη το οπλοστάσιο της Π.Α. Μετά τις εκρήξεις αποφασίστηκε να μετασταθμεύσουν για προληπτικούς λόγους 12 έως 15 F-16 από την αεροπορική βάση της Νέας Αγχιάλου προς τη Λάρισα και τη Σκύρο. Επρόκειτο για αεροσκάφη που βρίσκονταν εκτός υποστέγων (shelters) και κρίθηκε σκόπιμο να μετακινηθούν για λόγους πρόληψης και όχι διότι κινδύνευε σε εκείνη τη φάση η αεροπορική βάση.
Όλη αυτή η κατάσταση κινδύνου γύρω από την πρωταρχικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια αεροπορική βάση της Νέας Αγχιάλου, αναθερμαίνει και τη συζήτηση σχετικά με την ανάγκη αποκέντρωσης και περαιτέρω διασποράς του στόλου των μαχητικών της Π.Α., προκειμένου να μειώνεται και το ρίσκο τεραστίων διαστάσεων καταστροφής, σε περίπτωση όχι μόνο ατυχήματος εν καιρώ ειρήνης, αλλά και πολέμου. Ανοίγει, λοιπόν, και μια συζήτηση σχετικά με την ανάγκη οι αναγκαίες και θεμιτές αποφάσεις για προμήθεια νέων αεροσκαφών να συνοδεύονται από την ανάλογη αναβάθμιση των υποδομών υποστήριξης, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις υπολείπονται της ποιότητας των νέων μαχητικών.
