Του Χρίστου Μπουρή
Η βασικότερη πρόκληση για αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών είναι ο συντονισμός όλων των φορέων της Εθνικής Στρατηγικής ώστε να μπορέσουν να υλοποιήσουν τους στόχους τους, τονίζει σε συνέντευξή της στην «Κ» η πρόεδρος της «Φωνής», Κλέα Παπαέλληνα. Μιλώντας για τον πρώτο χρόνο παρουσίας της στην προεδρία του Συμβουλίου αναφέρθηκε στις δράσεις που δρομολογούνται, ενώ τόνισε και την ανάγκη για δημιουργία ενός κεντρικού αρχείου για τον έγκαιρο εντοπισμό θυμάτων που έχουν απασχολήσει οποιαδήποτε συναρμόδια υπηρεσία.
–Πριν από ένα χρόνο αναλάβατε την Προεδρία του Συμβουλίου «Φωνή». Ποιες είναι οι προκλήσεις αυτής της θέσης;
–Η «Φωνή» άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή μου καθώς η αποστολή της επικεντρώνεται σε αυτό που έχω αφιερώσει όλη μου την επαγγελματική πορεία, τα παιδιά μας. Ως παιδαγωγός είμαι προσηλωμένη στο να τους προσφέρουμε την προστασία που χρειάζονται με τον κατάλληλο τρόπο. Η «Φωνή» είναι ο επίσημος κρατικός φορέας για το θέμα της καταπολέμησης της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών. Ως Συμβούλιο επιδιώκουμε να ενημερωθούν οι πολίτες για τον ρόλο και το έργο της «Φωνής», ώστε να μπορούν να απευθύνονται όποτε παρίσταται ανάγκη. Να επισκέπτονται την ιστοσελίδα μας και να παρακολουθούν τις δράσεις μας. Είμαστε εδώ να δώσουμε τα κατάλληλα εφόδια σε όλα τα παιδιά της Κύπρου, για να ενδυναμωθούν και να καταφέρουν να αποτρέψουν μία ενδεχόμενη κακοποίησή τους. Ταυτόχρονα, δίνουμε τη δυνατότητα στα παιδιά που έχουν ήδη κακοποιηθεί να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα επώδυνα τραύματά τους, ώστε να έχουν μια νέα ευκαιρία να μεγαλώσουν σε ασφαλές περιβάλλον και να προχωρήσουν τη ζωή τους ως ολοκληρωμένοι ενήλικες. Μία πρώτη πρόκληση είναι η απόφαση της κυβέρνησης για δημιουργία δεύτερου Σπιτιού του Παιδιού και στη Λεμεσό που θα εξυπηρετεί και περιστατικά από την Πάφο. Η απόφαση αυτή δείχνει την αποφασιστικότητα της Πολιτείας και εμείς ως «Φωνή» θα συμβάλουμε όπου μας ζητηθεί. Ακόμη μία πρόκληση είναι η ανάγκη για δημιουργία ενός κεντρικού αρχείου για τον έγκαιρο εντοπισμό θυμάτων που έχουν απασχολήσει οποιαδήποτε συναρμόδια υπηρεσία, με σκοπό την άμεση και αποτελεσματική διαχείριση κάθε περιστατικού αναφοράς.
Η Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε., το πρώτο εξάμηνο του 2026, είναι μία άλλη σπουδαία πρόκληση - κίνητρο. Στόχος μας είναι να υλοποιήσουμε μία δράση με αποτύπωμα, υπό την αιγίδα της Γραμματείας της Κυπριακής Προεδρίας. Άλλωστε, ως «Φωνή» θέλουμε να αναδείξουμε το ζήτημα της πρόληψης και αντιμετώπισης της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η κύρια πρόκληση του Συμβουλίου «Φωνή» είναι να μπορέσει να συντονίσει όλες τις ενέργειες για την πρόληψη και την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και τους φορείς που εμπλέκονται στην Εθνική Στρατηγική, ώστε να μπορέσουν αποτελεσματικά να υλοποιήσουν τις δράσεις τους.
–Εδώ και χρόνια έχει βγει προς τα έξω η έρευνα ότι ένα στα πέντε παιδιά πέφτει θύμα κάποιας μορφής σεξουαλικής βίας. Μετά την επιμόρφωση έχουν αλλάξει οι αριθμοί;
–Εξακολουθεί να ισχύει η εκτίμηση του Συμβουλίου της Ευρώπης πως 1 στα 5 παιδιά είναι θύμα κάποιου είδους σεξουαλικής κακοποίησης ή εκμετάλλευσης στην Ευρώπη. Δυστυχώς παραμένει η «μεγάλη εικόνα» της έκτασης του φαινομένου πανευρωπαϊκά.
Στην Κύπρο, πριν από 10 χρόνια πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιδημιολογική έρευνα από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Λεβέντη, με σκοπό να αναδείξει το πρόβλημα της σεξουαλικής κακοποίησης στο νησί. Οι αριθμοί κινούνταν στα ίδια στατιστικά πλαίσια δηλαδή 1 στα 5, όμως εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι πίσω από κάθε αριθμό είναι και ένας άνθρωπος, ένα παιδί που υποφέρει. Αυτή τη στιγμή το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου διεξάγει την έρευνα, με συντονιστές τη δρα Ελένη Καραγιάννη και τον δρα Κώστα Φάντη και πάλι με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Αναστάσιος Λεβέντης και τη στήριξη του Συμβουλίου «Φωνή».
Η σημασία της έρευνας είναι μεγάλη αφού στόχος της είναι να λειτουργήσει συγκριτικά, ενημερώνοντας την κοινωνία αν οι αριθμοί περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης κινούνται στα ίδια στατιστικά πλαίσια όπως και πριν από 10 χρόνια. Η νέα έρευνα στοχεύει, επίσης, να αξιολογήσει την ενημέρωση του κοινού γύρω από τις διάφορες δράσεις που έχουν γίνει την τελευταία δεκαετία. Επιπλέον, αποβλέπει να διερευνήσει και νέες μεθόδους σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων, όπως είναι η χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Οι συντονιστές της έρευνας είναι στη διαδικασία συλλογής νέων δεδομένων για να δουν αν κάτι έχει αλλάξει τα τελευταία 10 χρόνια. Όσον αφορά στο ερώτημά σας για την επιμόρφωση, είμαστε βέβαιοι ότι η εξειδικευμένη εκπαίδευση και η ενημέρωση επαγγελματιών, εκπαιδευτικών, οικογενειών και άλλων συνέβαλε καθοριστικά στην αύξηση των αναφορών.
–Ποιες οι δράσεις σας και οι στόχοι σας με τη νέα χρονιά; Ποιο στοίχημα θέλει να κερδίσει η «Φωνή»;
–Πέρα από τις στοχευμένες εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, επικεντρωνόμαστε σε ενισχυμένες εκπαιδεύσεις επαγγελματιών για παράδειγμα των ΥΚΕ, της Αστυνομίας, της εκπαίδευσης, υγείας και άλλων που ασχολούνται με παιδιά. Το σχέδιο δράσης μας για το 2025 είναι εμπλουτισμένο με εκδηλώσεις, ημερίδες, παρουσιάσεις, ανοικτές συναντήσεις με γονείς και συνέργειες με πολλούς φορείς παγκύπρια. Οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν με αφορμή την ευρωπαϊκή ημέρα για την προστασία των παιδιών ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση, που είναι η 18η Νοεμβρίου.
Η «Φωνή» συνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι το ένα να γίνει κανένα. Αυτό είναι το στοίχημα που θέλουμε να κερδίσουμε για τα παιδιά μας, που είναι ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει μία χώρα.
–Ποια η συμβολή της «Φωνής» στην Εθνική Στρατηγική για την πρόληψη και την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών;
–Αυτή είναι ουσιαστικά η κύρια αρμοδιότητα του Συμβουλίου μας που ονομάζεται «Φωνή». Δηλαδή αποτελεί το Α και το Ω για εμάς. Η ετοιμασία της Εθνικής Στρατηγικής, η παρακολούθηση και αξιολόγησή της και κυρίως ο έλεγχος εφαρμογής της. Αυτή είναι η αποστολή μας και εκεί εστιάζουμε. Είμαστε σε συνεχή επαφή με όλους τους συνεργαζόμενους φορείς και παρακολουθούμε από κοινού την πορεία υλοποίησης των δράσεων/δεσμεύσεων του κάθε φορέα χωριστά όπως καταγράφονται στην Εθνική Στρατηγική. Τα μέλη του Συμβουλίου «Φωνή», όλα εξειδικευμένα με το αντικείμενο είναι οι συνδετικοί κρίκοι της αλυσίδας με όλους τους φορείς της εθνικής στρατηγικής.
Η κα Παπαέλληνα τονίζει την ανάγκη για δημιουργία ενός κεντρικού αρχείου για τον έγκαιρο εντοπισμό θυμάτων που έχουν απασχολήσει οποιαδήποτε συναρμόδια υπηρεσία.
–Η πρόσφατη υπόθεση κακοποίησης παιδιών επανέφερε προβλήματα ανεπάρκειας και αδυναμιών του υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας. Μπορούσε να αποφευχθεί;
–Η πρόσφατη, πολύ δυσάρεστη, υπόθεση δείχνει ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό, σύνθετο και πολύπλοκο. Χρειάζεται να γίνουν βελτιώσεις όσον αφορά στην προστασία των ευάλωτων ατόμων και ειδικά των παιδιών και οφείλουμε να εντείνουμε τις κοινές μας προσπάθειες για το καλό όλων. Είναι φανερό ότι χρειάζεται άμεση παρέμβαση, από τις πρώτες ενδείξεις, καθώς και αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών για να προλαμβάνουμε τέτοια περιστατικά. Οι ενδείξεις κακοποίησης πρέπει να εντοπίζονται έγκαιρα, τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται άμεσα με στήριξη, φροντίδα και απομάκρυνσή τους από τους δράστες - κακοποιητές. Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους της δευτερογενούς πρόληψης: να εντοπίσει, μέσα στον γενικό πληθυσμό, τις ευάλωτες εκείνες κοινωνικές ομάδες, οικογένειες ή άτομα, όπου υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτυχθούν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου σχετικά με την κακοποίηση παιδιών.
Ως «Φωνή» θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας για ενδυνάμωση των επαγγελματιών/ λειτουργών που ασχολούνται με τα θέματα αυτά και θα επενδύσουμε στην εξειδίκευση και στη συνεχή εκπαίδευση. Όταν αναφερόμαστε σε επαγγελματίες αναφερόμαστε σε εκπαιδευτικούς, κλινικούς ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, αλλά και επαγγελματίες υγείας και άλλους που έχουν καθοριστικό ρόλο στην αναγνώριση, αναφορά και προστασία των παιδιών που ενδέχεται να είναι θύματα κακοποίησης. Εδώ θα ήθελα να κάνω ειδική μνεία στην αναγκαιότητα της επιμόρφωσης των μελλοντικών επαγγελματιών, ειδικότερα των φοιτητών/φοιτητριών που θα στελεχώσουν τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία όλων των βαθμίδων αλλά και φοιτητών άλλων ειδικοτήτων. Ήδη, η «Φωνή» άρχισε επαφές και παρουσιάσεις σε πανεπιστήμια ώστε να γίνει εφικτό να εμβολιαστούν τα προγράμματα σπουδών με το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης. Αρχή έγινε με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Πανεπιστήμιο Frederick και ακολουθούν και άλλα πανεπιστήμια δημόσια και ιδιωτικά.
–Σε ποιο βαθμό επιτυγχάνεται η συνεργασία της «Φωνής» με το υφυπουργείο και τις ΥΚΕ;
–Η συνεργασία της «Φωνής» με το υφυπουργείο και τις ΥΚΕ επιτυγχάνεται πρωτίστως μέσω της εκπροσώπου των ΥΚΕ στο Συμβούλιο της «Φωνής». Πρόκειται για ανώτερη λειτουργό κοινωνικών υπηρεσιών με αφοσίωση στην προστασία και υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, ιδιαίτερα των παιδιών, που έχει αφιερώσει περισσότερες από τρεις δεκαετίες στην ενίσχυση της παιδικής προστασίας και κοινωνικής ευημερίας στην Κύπρο. Η δε συνεργασία μας τόσο με την υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας όσο και με τη διευθύντρια των ΥΚΕ είναι βασισμένη σε έναν συνεχή δίαυλο επικοινωνίας και οφείλω να αναφέρω τη στενή και αγαστή μας συνεργασία.
–Πρόσφατα ψηφίστηκε η ποινικοποίηση του υλικού παιδικής πορνογραφίας με ΑΙ. Πόσο σημαντική είναι η συγκεκριμένη εξέλιξη;
–Η πρόταση του κ. Χρίστου Χριστοφίδη, αποτελεί ορόσημο για την Κύπρο και τη διεθνή κοινότητα. Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ θετική και καθιστά τη χώρα μας πρώτη στην Ε.Ε. με τέτοια νομοθετική πρόβλεψη. Ένα αποφασιστικό βήμα ενάντια στις νέες μορφές ψηφιακής κακοποίησης, που στέλνει ισχυρό μήνυμα προστασίας των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο. Το Συμβούλιο «Φωνή» σταθερά στηρίζει κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Με αυτή την ευκαιρία θα ήθελα να συγχαρώ τον βουλευτή φίλο Χρίστο Χριστοφίδη για την πρωτοβουλία του, καθώς και όλους τους βουλευτές και βουλεύτριες για την ομόφωνη στήριξη. Η ποινικοποίηση του υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που παράγεται με τη χρήση νέων τεχνολογικών μέσων, η αναθεώρηση της ορολογίας, καθώς και η αυστηροποίηση της νομοθεσίας για την κατοχή και διάδοση τέτοιου υλικού, αποτελούν σημαντικές κινήσεις για την ενίσχυση της παιδικής προστασίας.
–Υπήρχαν στοιχεία που την καθιστούσαν αναγκαία;
–Η ραγδαία αύξηση της παραγωγής υλικού παιδικής πορνογραφίας με τη χρήση εφαρμογών και εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, με επικίνδυνες και απρόβλεπτες διαστάσεις, καθιστούσαν την ποινικοποίησή του αναγκαία.
