Θέατρο με αφορμή την Ελληνική Επανάσταση

Με την ευκαιρία του εορτασμού της 25ης Μαρτίου αρκετοί μαθητικοί, ερασιτεχνικοί, αλλά και επαγγελματικοί θίασοι ανέβαζαν στις πόλεις και τα χωριά του νησιού θεατρικά έργα, αξιόλογα και λιγότερο αξιόλογα, με θέματα παρμένα από την Ελληνική Επανάσταση. Φυσικά, την τιμητική τους είχαν τα έργα αυτά και για τις σχολικές γιορτές της 25ης Μαρτίου. Ο πανηγυρικός εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης δικαιολογούσε λοιπόν το ανέβασμα τέτοιων έργων, ωστόσο, πολλές φορές οι θίασοι και άλλες ερασιτεχνικές ομάδες επέλεγαν να παρουσιάζουν έργα πατριωτικά και σε άλλες περιστάσεις. Δεν επρόκειτο πάντοτε για αμιγώς θεατρικά έργα. Αρκετές φορές ανέβαιναν στη σκηνή μικρά σκετς ή εθνικά τραγούδια, τα οποία δραματοποιούνταν κατάλληλα.

Πιο κάτω σταχυολογούμε μερικά μόνο θεατρικά, τα οποία ανέβηκαν στις πόλεις και στην ύπαιθρο της Κύπρου, σε θέατρα ή σε αίθουσες εκδηλώσεων κοινοτήτων, σχολείων και οργανώσεων.

Τα έργα

Το θεατρικό έργο «Αθανάσιος Διάκος» του Λ. Μελά είναι από τα πιο δημοφιλή έργα, το οποίο επιλέγεται συστηματικά από πολλούς θιάσους και ομάδες για πάρα πολλά χρόνια. Η πρώτη φορά που ανεβαίνει το έργο είναι στη Λεμεσό από τον θίασο «Θέσπις» τον Οκτώβριο του 1883. Η επιτυχία είναι τέτοια που στην εφημερίδα «Αλήθεια» διαβάζουμε: «το πλήθος είχε πλημμυρήση αυτό τούτο εν τω θεάτρω ουδέ διά να [ίστανται] καν οι θεαταί».

Πολλά ανεβάσματα είχε και ο «Παπαφλέσσας» του Σπυρίδωνα Μελά που ανέβασε το Ελληνικό Γυμνάσιο Βαρωσίων στις 29 Μαρτίου 1941, και το 1946, το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1948, το Ελληνικό Γυμνάσιο Κερύνειας, αλλά και πολλές ερασιτεχνικές ομάδες συλλόγων διαφόρων χωριών.

Άλλη δημοφιλής επιλογή είναι το «Να ζη το Μεσολόγγι», του Βασίλη Ρώτα. Πρόκειται για έργο επίσης αρκετά δημοφιλές, το οποίο ανέβηκε πάρα πολλές φορές από διάφορες θεατρικές ομάδες, όπως από τις Λαϊκές Οργανώσεις του Αγίου Σεργίου Αμμοχώστου τον Μάρτιο του 1959, από τον ΑΜΟΕΛ το 1961 κ.ά. Επίσης, το εν λόγω έργο ήταν μία σταθερή επιλογή για σχολικό θέατρο. Έτσι το Παγκύπριο Γυμνάσιο το επέλεξε για τους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου του 1949, όπως και το Ελληνικό Γυμνάσιο Μόρφου τον Μάρτιο του 1951.

 
Άλλες επιλογές

Ο θίασος της Φωφώς Γεωργιάδη ανέβασε την «Μπουμπουλίνα» του Αλέξανδρου Καθάρειου στη Λεμεσό στο Ακταίον το 1911. Την «Κυρά Φροσύνη» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη ανέβασε στη Λάρνακα επί τη ευκαιρία των ημερών τον Μάρτιο του 1896 ο Ελληνικός Θίασος Κ.Σ. Πέρβελη, παράσταση «η οποία εδιδάχθη μετά πολλής επιτυχίας».

Επίσης, ο «Κατσαντώνης» του Γ. Θεοτοκά επελέγη από το Ελληνικό Γυμνάσιο Κερύνειας για τους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου τον Μάρτιο του 1955. Το εν λόγω έργο είχε παρασταθεί και το 1923 από τον ερασιτεχνικό όμιλο του Προσκοπικού Σώματος της Λευκωσίας, που «εστέφθη υπό εξαιρετικής επιτυχίας» και το οποίο δίδαξε ο Κ. Φυσεντζίδης. Βέβαια, η σατιρική εφημερίδα «Το μαστίγιον» μάλλον αναφερόμενη στην εν λόγω παράσταση γράφει: «Σαν του Κατσαντώνη παίζανε το δράμα Κωμωδίας γέλοιο σάρωσε το κλάμα», εξαιτίας ενός ευτράπελου κατά τη διάρκεια της παράστασης.

Ο «Θάνατος του Καραϊσκάκη» των Δ. Φωτειάδη και Γ. Σταύρου ανέβηκε από το Ελληνικό Γυμνάσιο Κερύνειας, σε διδασκαλία Τεύκρου Χειμώνα, με τη συμμετοχή 60 μαθητών του σχολείου, τον Μάρτιο του 1959, στο θέατρο «Κατσελλή» της πόλης. Και όπως συνηθίζεται για παρόμοιες παραστάσεις, «Επρόκειτο περί επιτυχούς παραστάσεως με απόλυτον πειθαρχίαν και υψηλόν πατριωτικόν παλμόν, το οποίον, πράγματι, εσκόρπισε ρίγη συγκινήσεως».

«Η Σουλιωτοπούλα» και ο «Όρκος του Φιλικού» ανέβηκαν από τους μαθητές της Ελληνικής Σχολής Αιγιαλούσας στη σκηνή του κινηματοθεάτρου «Ευαγόρας» της κωμόπολης στο πλαίσιο σχολικής εορτής. «Τα Σουλιωτόπουλα» ανέβασε και η Σχολή Σαμουήλ τον Μάρτιο του 1952, στο πλαίσιο των εορτασμών της 25ης Μαρτίου. Ο «Όρκος του Φιλικού» και «Η καταστροφή των Ψαρών» ανέβηκαν και από το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου τον Μάρτιο του 1949, στο Θέατρο Χατζηχαμπή.

Τα «Σουλιωτόπουλα δεν πέθαναν» του Νίκου Τσεκούρα ανέβηκαν επί τη επετείω της 25ης Μαρτίου, στις 20 Μαρτίου του 1955, από την Ανωτέρα Αγγλική Εμπορική Σχολή Βαρωσίων και ξανά από τα Εθνικόφρονα Σωματεία Τρικώμου κατά τους εορτασμούς για την 1η Απριλίου του 1959 και επελέγη εκ νέου για τις εκδηλώσεις για την 25η Μαρτίου 1961, από τα ΕΧΑΝ, ΕΧΑΓ και ΑΕΚ Βαρωσίων στην αίθουσα των Κατηχητικών Σχολείων Αμμοχώστου, και στα Λεύκαρα, τον Μάρτιο του 1962 στην Αίθουσα Τελετών του Γυμνασίου.

Αλλα έργα που ανέβηκαν είναι τα «Αλέξανδρος Υψηλάντης» του Σπ. Βασιλειάδη, «Παραμοναί της Ελληνικής Επανάστασης ή Γρηγόριος Κωνσταντάς» του Νικολάου Καταλάνου, «Οδυσσέας Ανδρούτσος» του Ιωάννη Ζαμπέλιου, από τον θίασο «Σοφοκλή» τον Μάιο του 1910, σε διασκευή του Ν. Καταλάνου, «Μάρκος Μπότσαρης», το δημοφιλές «Κουτσιούκ Μεχμέτ» του Θεόδουλου Κωνσταντινίδη, «Εσμέ» του Περεσιάδη, το «Εικόνες από την πολιορκία του Μεσολογγίου» που ίσως είναι το ίδιο με το «Να ζη το Μεσολόγγι», «Η δούλη Κύπρος» της Πολυξένης Λοϊζιάδος, «Η Καταστροφή των Ψαρών», το «Κρυφό Σχολειό» του Μ. Ξηρέα, που ανέβασε τον Δεκέμβριο του 1945 η Παιδική Λέσχη Λεμεσού και το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1951, Οι «Σουλιώτισσες» ανέβηκαν από το Ελληνικό Γυμνάσιο Κερύνειας για τις εορτές της 25ης Μαρτίου 1949. Η «Χιώτισσα» του Βασίλη Μιχαηλίδη ανέβηκε τον Νοέμβριο του 1940 από τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Πάφου, σε διασκευή Άντη Περνάρη, η «Τραγωδία 9ης Ιουλίου 1821 Κύπρου» του Βασίλη Μιχαηλίδη, που ανέβασε το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου το 1948 και το 1954 (σκηνικά Γ. Σκοτεινού). Το Ελληνικό Γυμνάσιο Λεμεσού ανέβασε το 1948 το έργο «Της Αγίας Λαύρας τα καμπαναριά» των Αγγελοπούλου – Ζορμπά. Άλλα έργα που ανέβηκαν ήταν ο «Ρήγας Βελεστινλής» του Βασίλη Ρώτα, που στο πρώτο ανέβασμα το 1946 σκηνογραφία και κοστούμια ήταν του Τηλέμαχου Κάνθου.

Το δίπρακτο «Αρματωλοί και κλέπται» του Χρ. Σαμαρτζίδη ανέβηκε αρκετά ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, και συγκεκριμένα το 1887 για πρώτη φορά από τον θίασο Ν. Καρδοβίλη. Η «Άλωσις της Τριπολιτσάς» του Γ. Μαυρομιχάλη επελέγη για τους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου 1908 στη Λευκωσία από το Ελληνικό Θίασο Αριστοφάνης, και την ίδια περίοδο και ο φιλοδραματικός όμιλος του Αναγνωστηρίου «Αγάπη του Λαού» ανέβασε το μεταφρασθέν από τον Α. Κλόκαρη «Ο εμφύλιος πόλεμος κατά την ελληνικήν επανάστασιν».

Πολλές οι επιλογές, λοιπόν, κυρίως από το ελληνικό ρεπερτόριο, που είχαν όσοι επιθυμούσαν να ανεβάσουν μία θεατρική παράσταση επί τη ευκαιρία των εορτασμών για την Ελληνική Επανάσταση, ή για να τονώσουν το πατριωτικό αίσθημα των Ελλήνων Κυπρίων σε στιγμές δύσκολες ή κρίσιμες. 

*Περισσότερα στο σπουδαίο έργο του Γιάννη Κατσούρη «Το Θέατρο στην Κύπρο», τ. Α-Β, Λευκωσία 2005

**Θεατρικό έργο «Κουτσιούκ Μεχμέτ», στο Παραλίμνι by Paralimni Municipality - Cyprus University of Technology, Cyprus - CC BY-NC.

.