Kathimerini.gr
Βίκυ Κατεχάκη
«Εχετε απόλυτον ελευθερία να χειρισθήτε τα θέματά σας κατά την υμετέραν κρίση. Γνωρίζετε τους νόμους της πατρίδας. Γνωρίζετε τους νόμους του Πανεπιστημίου σας. Είσθε αυτοδιοίκητον ΑΕΙ. Πράξατε το καθήκον σας».
Το σημείωμα που φέρνει στο «φως» η «Κ» ανάμεσα σε άλλα άγνωστα μέχρι σήμερα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) γράφτηκε από τον πρωτεργάτη της χούντας Στυλιανό Παττακό το βράδυ της 21ης Φεβρουαρίου του 1973. Την ώρα που το κτίριο της Νομικής Σχολής Αθηνών είχε καταληφθεί από χιλιάδες φοιτητές –στην πρώτη μαζική φοιτητική κινητοποίηση εν μέσω δικτατορίας– ο αντιπρόεδρος της χουντικής κυβέρνησης έφθανε στην Πρυτανεία με σκοπό τον τερματισμό της κατάληψης.
Το σημείωμα του Στ. Παττακού προς τον τότε πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Τούντα με το οποίο καλούσε τους συγκλητικούς να «πράξουν το καθήκον τους» για την κατάληψη της Νομικής. [ Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, 21/02/1973]
«Τις ημέρες της κατάληψης –στις 21 και 22 Φεβρουαρίου– η δικτατορία, θέλοντας να διατηρήσει ένα “φιλελεύθερο” προσωπείο, δεν επενέβη ανοιχτά για να τη διαλύσει και επέλεξε, φαινομενικά τουλάχιστον, να αφήσει τη Σύγκλητο να χειριστεί το ζήτημα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι αντιδράσεις εντός και εκτός κατάληψης έλαβαν τόσο μεγάλες διαστάσεις, ώστε ο Παττακός μετέβη στην Πρυτανεία για να συμμετάσχει ο ίδιος στις διαπραγματεύσεις μεταξύ καθηγητών και φοιτητών. Μάλιστα το βράδυ της πρώτης ημέρας της κατάληψης εγχείρισε σημείωμα στον πρύτανη του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνο Τούντα, καλώντας τους συγκλητικούς να “πράξουν το καθήκον τους”, φράση που πραγματικά μοιάζει ειρωνική αν αναλογιστεί κανείς την πίεση που την ίδια στιγμή ασκούνταν προς τους ίδιους, ώστε να συναινέσουν στην είσοδο της αστυνομίας», αφηγείται στην «Κ» ο καθηγητής της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Επειτα από συνεννόηση με τις πρυτανικές αρχές και δεδομένου ότι η κατάληψη δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένη ώστε να κρατήσει πολύ, οι φοιτητές εκκένωσαν το Μέγαρο. Αρχικά, η εκκένωση του κτιρίου κύλησε ομαλά, έπειτα όμως ακολούθησαν συμπλοκές και συλλήψεις φοιτητών στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Αθήνας.
Πολύτιμο παρατηρητήριο για τη νεοελληνική ιστορία
Ντοκουμέντα όπως το σημείωμα του Παττακού, αλλά και πλήθος άλλων χειρόγραφων σημειωμάτων, επιστολών, φωτογραφιών και ανακοινώσεων από την περίοδο της επταετίας και του αντιδικτατορικού αγώνα, περιλαμβάνονται στο πολύτιμο ιστορικό αρχείο του ΕΚΠΑ, στο κτίριο της οδού Σκουφά. Το αρχείο αποτελεί πολύτιμο παρατηρητήριο τόσο για την εξέλιξη της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας όσο και συνολικά για την νεοελληνική ιστορία.
O καθηγητής της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, μελετά μαζί με την ομάδα των ιστορικών Χάιδως Μπάρκουλα και Βαγγέλη Ζιώγα, νέα ντοκουμέντα που φτάνουν στο ιστορικό αρχείο του ΕΚΠΑ από την περίοδο του αντιδικτατορικού αγώνα. [Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος]
«Η μελέτη των αρχείων, που αφορούν τη σχέση του πανεπιστημίου με τη χούντα εκείνη την περίοδο, μας βοηθάει να αναδείξουμε μια πολύ πιο σύνθετη εικόνα για το τι ήταν το δικτατορικό καθεστώς και για την πολιτική του στην ανώτατη εκπαίδευση», τονίζει ο κ. Καραμανωλάκης.
«Η χούντα αμέσως μετά την επιβολή του πραξικοπήματος, αλλά και αργότερα θα απολύσει μέλη του διδακτικού προσωπικού του πανεπιστημίου, δημοκράτες καθηγητές, εξαιτίας της αντιδικτατορικής τους δράσης και θα προχωρήσει στην αντικανονική εκλογή μιας σειράς καθηγητών οι οποίοι θα απολυθούν αμέσως μετά την πτώση της».
Η ακύρωση διορισμού του Γεώργιου – Αλέξανδρου Μαγκάκη ως τακτικού καθηγητή της Νομικής. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, Ιανουάριος 1969]
Στο στόχαστρο του καθεστώτος θα βρεθούν καθηγητές όπως ο Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης του οποίου ο διορισμός ως τακτικού καθηγητή της Νομικής –σύμφωνα με τα τεκμήρια του ιστορικού αρχείου– ακυρώθηκε τον Ιανουάριο του 1969, αλλά και δεκάδες άλλοι πανεπιστημιακοί όπως ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Φαίδων Βεγλερής, ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Μιλτιάδης Παπαμιλτιάδης και ο υφηγητής της Νομικής Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος.
Ο Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ]
Η απόλυση του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου με την υπογραφή του υπουργού Παιδείας Θ. Παπακωνσταντίνου. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ, Ιανουάριος 1968]
Η επιστολή του Παπαδόπουλου για τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου
Ξεχωριστή περίπτωση ήταν αυτή του υφηγητή της πολιτικής οικονομίας Γιάγκου Πεσμαζόγλου, ο οποίος αν και τέθηκε σε διαθεσιμότητα εξαιτίας των δημόσιων τοποθετήσεών του, δεν πτοήθηκε. Συνέχισε να βάλλει κατά του καθεστώτος ακόμη και μέσω των διεθνών Μέσων ενημέρωσης.
Η επιστολή Παπαδόπουλου προς το πειθαρχικό συμβούλιο του πανεπιστημίου με την οποία ζητούσε την οριστική αποπομπή του Γιάγκου Πεσμαζόγλου. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ]
«Η δράση του ενόχλησε τόσο πολύ τους χουντικούς, ώστε ο ίδιος ο Παπαδόπουλος έστειλε επιστολή προς το πειθαρχικό συμβούλιο του πανεπιστημίου τον Ιανουάριο του 1970, ζητώντας την οριστική αποπομπή του από το ίδρυμα», αναφέρει ο πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ.
Ενα από τα πρώτα μέτρα που λήφθηκαν με την επιβολή της δικτατορίας, ήταν η κατάργηση των φοιτητικών συλλόγων και του ανώτατου οργάνου τους, της ΕΦΕΕ. Στη συνέχεια, οι σύλλογοι αυτοί επανασυστάθηκαν κάτω από νέους, ασφυκτικούς όρους με σημαντικότερο τον απευθείας διορισμό των διοικητικών συμβουλίων τους από το υπουργείο Παιδείας, ώστε να υπάρχει έλεγχος της «νομιμοφροσύνης» των εκπροσώπων των φοιτητών. Ενδεικτικό είναι το έγγραφο, καταχωρημένο στα ιστορικά αρχεία του ΕΚΠΑ, με το οποίο αναγνωρίζονται έξι χουντικοί φοιτητικοί σύλλογοι, τον Οκτώβριο του 1967.
Το έγγραφο με το οποίο το ΕΚΠΑ αναγνωρίζει έξι χουντικούς φοιτητικούς συλλόγους, τον Οκτώβριο του 1967. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ]
Κατά τη διάρκεια της επταετίας, οι υποθέσεις δεκάδων φοιτητών που ενεπλάκησαν στον δικτατορικό αγώνα θα περάσουν από το πειθαρχικό συμβούλιο του πανεπιστημίου, οδηγώντας στη διαγραφή τους από τα φοιτητικά μητρώα του ΕΚΠΑ.
«Είναι μια περίοδος του αντιδικτατορικού αγώνα που σημαδεύτηκε από την πολύ δυναμική παρουσία του φοιτητικού κινήματος, ιδιαίτερα στην Αθήνα. Επομένως, θεωρήσαμε αναγκαίο μέσα από το Ιστορικό Αρχείο αφενός να αναδείξουμε ζητήματα όπως η στάση του πανεπιστημίου απέναντι σε αυτό το κίνημα, και αφετέρου να στραφούμε προς τους ίδιους, τους τότε φοιτητές και φοιτήτριες, και να συγκεντρώσουμε ένα αρχειακό υλικό “από τα κάτω”, δηλαδή από τη ζωή και τη δράση τους στην περίοδο της δικτατορίας. Σκεφτήκαμε να συμπεριλάβουμε με αυτόν τον τρόπο τις αντιστασιακές φωνές τους στο Αρχείο μας, που δεν θα βρίσκαμε εκεί κανονικά, παρά μόνο στη λογική των διώξεων και της καταστολής. Θέλαμε έτσι να τιμήσουμε τη μοναδική συμβολή τους στον αντιδικτατορικό αγώνα, αλλά και να αποδώσουμε έναν φόρο τιμής στη δράση τους. Πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες των γεγονότων, αλλά και οι οικογένειές τους μας πρόσφεραν πολύτιμα τεκμήρια και τους ευχαριστούμε θερμότατα για αυτό», αναφέρει ο κ. Καραμανωλάκης.
Το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ δίνει στη δημοσιότητα μερικά από τα πολύτιμα αρχεία τα οποία έχει στην κατοχή του από το ξεκίνημα της δικτατορίας μέχρι και την πτώση της. [Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος]
Ο ίδιος μαζί με την ομάδα των ιστορικών Χάιδως Μπάρκουλα και Βαγγέλη Ζιώγα, μελετούν τα συγκεκριμένα αρχεία, επιχειρώντας να αναδείξουν τις άγνωστες πλευρές που συνδέονται με το φοιτητικό κίνημα και το πανεπιστήμιο. Μέσα από τα διαθέσιμα τεκμήρια ανακαλύπτουν από τη μία την αλληλεγγύη και τη συναδελφικότητα που γεννάει η αντίδραση απέναντι σε ένα αυταρχικό καθεστώς και από την άλλη ένα πολιτιστικό κοίτασμα που εκείνη η γενιά μοιράζεται. Ταυτόχρονα, οι ιστορικοί καταλήγουν και σε ένα άλλο, εξίσου σημαντικό συμπέρασμα.
«Το φοιτητικό κίνημα εκείνη την περίοδο συνιστά μια κοινωνική ανατροπή σε ζητήματα, όπως η σχέση των δύο φύλων. Η συμμετοχή των γυναικών γίνεται πολύ πιο έντονη και πολύ πιο ισότιμη, αν σκεφτούμε ότι αυτά τα κορίτσια ξεπερνούν μια σειρά από συμβάσεις, βγαίνουν στους δρόμους, διαδηλώνουν, διεκδικούν την ισότιμη παρουσία τους. Με έναν τρόπο η εξέγερση κατά της δικτατορίας είναι και μία επανάσταση απέναντι στη συντηρητική, την κλειστή κοινωνία της εποχής», επισημαίνει ο κ. Καραμανωλάκης.
«Δεν υπήρξαμε ποτέ κουρντισμένα στρατιωτάκια»
Μία ασπρόμαυρη φωτογραφία, ανάμεσα σε αυτές που περιήλθαν πρόσφατα στο ιστορικό αρχείο του ΕΚΠΑ, αποτυπώνει αυτήν την «κοινωνική ανατροπή» την οποία εντοπίζει ο καθηγητής μέσα στη χούντα. Η συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη, μία από τις τρεις γυναίκες της «επαναστατικής» φωτογραφίας, που τραβήχτηκε πριν από 51 χρόνια, δίνει στην «Κ» τη δική της λεζάντα.
Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ
«Από αριστερά η Τζίνα Κονίδη, η Φρίντα Λιάππα κι εγώ, η μόνη που ζω ακόμη. Νωρίς το φθινόπωρο του 1973, φυσικά πριν από την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλιώς δεν θα χαμογελούσανε οι φιλενάδες. Υπήρχε ένα αεράκι αισιοδοξίας, ότι θα γίνουν εκλογές, και άλλα τέτοια κάλπικα.
»Ο πατέρας της Τζίνας, ο Κώστας Κονίδης (Πορφύρης), μέλος της συντακτικής επιτροπής της Επιθεώρησης Τέχνης, πέθανε τις πρώτες μέρες του πραξικοπήματος. Η Φρίντα, συμφοιτήτριά μου στη Φιλοσοφική, μέλος της πρώτης φοιτητικής αντιδικτατορικής οργάνωσης Ρήγας Φεραίος, είχε προφυλακιστεί και δικαστεί, χωρίς να καταδικαστεί, από το Εκτακτο Στρατοδικείο το 1968.
»Ο τότε σύζυγός μου Νίκος Γιανναδάκης, φοιτητής Νομικής, μέλος επίσης του Ρήγα Φεραίου και καταδικασμένος σε 21 χρόνια κάθειρξη στην ίδια δίκη, είχε βγει ύστερα από πεντέμισι χρόνια με την πρόσφατη αμνηστία του Αυγούστου –και τραβήξαμε άλλους δρόμους μένοντας φίλοι.
»Αυτά είναι που κάνουν πιο ενδιαφέρουσα τη φωτογραφία ακριβώς επειδή δεν “γράφονται” στο φιλμ, ενώ μας στοιχειώνουν αμετάκλητα, και σε μια φωτογραφία τα αόρατα και τα ορατά συνυπάρχουν, σχεδόν συναγωνίζονται. Βλέπουμε απλώς τρεις νεαρές φιλενάδες που συναντιούνται ένα πρωί σε κάποιο σπίτι, οι δυο τους ρίχνουν τα χαρτιά καθισμένες στη μοκέτα, κυκλοφορεί ένα μπουκάλι ούζο, κι όλες καπνίζουμε αρειμανίως.
»Τυχαία πέρασε ένας φίλος φωτογράφος, ο Δημ. Ταμβίσκος, “έπιασε” τη στιγμή και μας τράβηξε. Ευτυχώς. Οχι για τα κάλλη μας, μα επειδή απαθανάτισε κάτι άλλο, πιο πέρα ακόμη και από τα αόρατα που μάς στοιχειώναν.
»Απαθανάτισε πώς ζούσαμε τότε στις νεανικές παρέες μας, κυρίως στα χρόνια από την άρση της προληπτικής λογοκρισίας μέχρι το Πολυτεχνείο. Οτι δεν υπήρξαμε ποτέ “κουρντισμένα στρατιωτάκια” κανενός κόμματος, όντας ωστόσο όλες μας αριστερές, όταν ακόμη η λέξη εξέφραζε ήθος, συντροφικότητα, σεμνότητα, ιστορική μνήμη, πάθος για τα γράμματα και μια τόσο ευγενή απόφαση να σταθείς με γενναιότητα, να κινδυνέψεις.
»Κυρίως να μην εγκλωβίσεις τη ζωή σου σε μουχλιασμένα στερεότυπα για την οικογένεια, την πολιτική, τον έρωτα, τη γραφή ακόμα και την τέχνη. Ευαισθησία και αυθάδεια. Νιάτα ωραία. Απέθαντα. Κι ας έχουν περάσει όχι πενήντα χρόνια, μα πέντε αιώνες από τότε – λέω».
Στρατολόγηση συνδικαλιστών φοιτητών
Αντιμέτωπη με ένα ολοένα και πιο ισχυρό φοιτητικό κίνημα, η χούντα, στις 10 Φεβρουαρίου του 1973, έθεσε σε εφαρμογή το μέτρο της διακοπής της αναβολής στράτευσης όσων φοιτητών πρωτοστατούσαν στις φοιτητικές κινητοποιήσεις. Την επόμενη κιόλας μέρα ξεκίνησαν οι πρώτες στρατεύσεις των αντιφρονούντων. Το μέτρο ήταν ιδιαίτερα σκληρό, για αυτό και οι καθηγητές της Ιατρικής, βλέποντας και τις έντονες αντιδράσεις των φοιτητών τους, εξέφρασαν με επιστολή προς την Πρυτανεία τη στήριξή τους προς τους φοιτητές. Ηταν μία μέρα προτού ξεσπάσουν τα γεγονότα στη Νομική Σχολή.
Οι καθηγητές της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών εξέφρασαν με αυτή την επιστολή προς την Πρυτανεία τη στήριξή τους στους φοιτητές για το θέμα των υποχρεωτικών στρατεύσεων. -Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ
«Οταν το φοιτητικό κίνημα αρχίζει πια να “φουντώνει” και αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να το ελέγξουν, στρατολογούν υποχρεωτικά τους συνδικαλιστές. Κάποιοι από αυτούς δεν πηγαίνουν και καταγγέλλονται δημόσια. Εχουμε δημοσιεύματα σε εφημερίδες και κάποιες φορές και τοιχοκολλήσεις στις οποίες ανακοινώνεται ότι καταζητούνται οι κάτωθι εικονιζόμενοι», αναφέρει ο κ. Καραμανωλάκης.
Στη λίστα με τους καταζητούμενους βρέθηκε και ο Αλέκος Αλαβάνος μαζί με τον Στέλιο Αλεξανδρόπουλο. Και οι δύο υπήρξαν στελέχη του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος.
«Υπάρχει μία ανακοίνωση του υπουργείου Δημόσιας Τάξης με την οποία ο Αλ. Αλαβάνος και ο συμφοιτητής του Στ. Αλεξανδρόπουλος κλήθηκαν στον στρατό, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συνδικαλιστική τους δράση. Οι δύο φοιτητές δεν παρουσιάστηκαν και η ανακοίνωση τοιχοκολλήθηκε στα τελωνεία και σε όλα τα σημεία από τα οποία υπήρχε η περίπτωση να φύγουν από τη χώρα», αφηγείται ο πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου.
Εκτακτο παράρτημα του υπουργείου Δημόσιας Τάξης για τον Αλέκο Αλαβάνο και τον συμφοιτητή του Στ. Αλεξανδρόπουλο που δεν παρουσιάστηκαν στον στρατό. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ]
Πέρυσι, με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, περίπου χίλια άτομα που είχαν συμμετάσχει στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα δημιούργησαν έναν διαδικτυακό κόμβο με σκοπό να διασώσουν τη μνήμη των γεγονότων, να καταθέσουν τις μαρτυρίες τους και να αναδείξουν τεκμήρια της περιόδου. Ο κόμβος αυτός αποτελεί πλέον μέρος του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ και εμπλουτίζεται συνεχώς.
Οι παλιοί αντιστασιακοί, οι νεότεροι και το ποίημα
Ενα από τα πιο συγκινητικά τεκμήρια που παραδόθηκε στο Αρχείο είναι το ποίημα που γράφτηκε μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, την άνοιξη του 1972. Ο Β. Καραμανωλάκης αφηγείται την ιστορία.
Οταν ο Ν. Λιοναράκης και ο Μ. Σαμπατακάκης, ελλείψει στοιχειοθετημένης κατηγορίας, αποφυλακίστηκαν τον Ιούνιο του 1972, οι συγκρατούμενοί τους, παλαιότεροι αντιστασιακοί, τους αφιέρωσαν ένα ποίημα, που εξέφραζε την ελπίδα ότι η νέα γενιά θα ήταν αυτή που τελικά θα ανέτρεπε το δικτατορικό καθεστώς. [Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ]
«Με την άνθηση του φοιτητικού κινήματος, εντός και εκτός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, δεν άργησαν οι πρώτες συλλήψεις από τη χούντα. Δεκάδες νέοι και νέες οδηγήθηκαν στα κρατητήρια της Ασφάλειας, με στόχο την κάμψη του ηθικού τους και την κατάπνιξη των αντιδράσεων εν τη γενέσει τους. Ανάμεσά τους, ήταν ο Νικήτας Λιοναράκης και ο Μιχάλης Σαμπατακάκης. Τον Μάιο του 1972, οι δύο φοιτητές, ύστερα από μερικές εβδομάδες στο κτίριο της Ασφάλειας στην οδό Μεσογείων, οδηγήθηκαν στις φυλακές Κορυδαλλού. Εκεί έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από τους παλιούς αντιστασιακούς που είχαν φυλακιστεί κατά τα προηγούμενα χρόνια και που είχαν αναθαρρήσει με το φοιτητικό κίνημα. Οταν ο Λιοναράκης και ο Σαμπατακάκης, ελλείψει στοιχειοθετημένης κατηγορίας, αποφυλακίστηκαν τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι συγκρατούμενοι τούς αφιέρωσαν ένα ποίημα, που εξέφραζε την ελπίδα ότι η νέα γενιά θα ήταν αυτή που τελικά θα ανέτρεπε το δικτατορικό καθεστώς. Γύρω από το ποίημα, διακρίνει κανείς τις υπογραφές των κρατουμένων. Ανάμεσά τους γνωστά στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα, όπως ο Σάκης Καράγιωργας, ο Βίκτωρας Παπαζήσης ή ο Ξενοφώντας Πελοποννήσιος που βρέθηκαν στη φυλακή και παρέμειναν έως και την αμνηστία του Παπαδόπουλου, το 1973».
Η τραγωδία της Κύπρου μέσα από το ΕΚΠΑ
Το ιστορικό αρχείο του ΕΚΠΑ διατρέχει επίσης την περίοδο μετά την πτώση της χούντας. Το φως πέφτει στην τραγωδία της Κύπρου και στον τρόπο που αυτή αποτυπώνεται στα πρακτικά του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Καταγγελία της πανεπιστημιακής Συγκλήτου για τα τραγικά γεγονότα στην Κύπρο και απόφαση για την ενεργή συμμετοχή του πανεπιστημίου στην περίθαλψη των θυμάτων του Κυπριακού Αγώνα, Αύγουστος 1974. – Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ
Ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Αθηνών προς τους φοιτητές και το προσωπικό του ιδρύματος για τη διεξαγωγή εράνου για τις οικογένειες των θυμάτων του Κυπριακού Αγώνα
«Το πανεπιστήμιο αποκτά μία πολύ έντονη σχέση με το Κυπριακό ζήτημα από τη δεκαετία του ’50 και μετά όταν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες του πρωτοστατούν στον αγώνα για το Κυπριακό. Οταν θα συμβεί η κυπριακή τραγωδία το καλοκαίρι του ’74, το πανεπιστήμιο θα προσπαθήσει να βοηθήσει με όλες του τις δυνάμεις, εκδίδοντας διαμαρτυρίες προς τα αντίστοιχα πνευματικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο, ενώ την ίδια στιγμή θα προχωρήσει σε ενέργειες όπως η διεξαγωγή εράνων από το προσωπικό του. Παράλληλα, θα νοσηλεύσει τραυματίες από τον κυπριακό αγώνα στα νοσοκομεία του πανεπιστημίου και τις πανεπιστημιακές κλινικές», εξηγεί ο Β. Καραμανωλάκης, ενώ αναφέρεται και στον ιδιαίτερο δεσμό που είχε ο Μακάριος με το Πανεπιστήμιο της Αθήνας.
«H σχέση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με το πανεπιστήμιο υπήρξε στενή και συνεχής. Γράφτηκε στη Θεολογική Σχολή του ΕΚΠΑ, το ακαδημαϊκό έτος 1938-1939 χωρίς εισιτήριες εξετάσεις, καθώς οι γονείς του έμεναν στην Κύπρο, ενώ λόγω απορίας έτυχε ατελούς εγγραφής».
H αίτηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για την εγγραφή του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. -Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ
«Το 1957 ο Μακάριος αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα της Θεολογικής Σχολής, δείγμα της αναγνώρισης του κύρους του, αλλά και της συγκίνησης που προκαλούσε στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα στους φοιτητές και στις φοιτήτριες της εποχής το Κυπριακό. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, αποτέλεσε τη σπίθα εκείνη που άναψε πάλι τις συλλογικές κινητοποιήσεις και τις φοιτητικές διαμαρτυρίες».
