Του Βασίλη Νέδου
Στην παρέμβαση του Βερολίνου οφείλεται η προσωρινή διακοπή ερευνών από την Άγκυρα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου που βρίσκεται εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από τις χθεσινές δηλώσεις του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, αλλά και τις συγκλίνουσες πληροφορίες περί μορατόριουμ ερευνών ενός μηνός, δηλαδή έως τα τέλη Αυγούστου. «Ο πρόεδρός μας είπε “αφού θα συνεχιστούν αυτές οι διαπραγματεύσεις, ας κοιτάξουμε πιο μπροστά, ας είμαστε εποικοδομητικοί και ας περιμένουμε για ένα διάστημα”. Προς το παρόν, μπορούμε να περιμένουμε για ένα διάστημα. Η βασική αρχή του προέδρου μας εδώ είναι να είμαστε εμείς πάντα ένα βήμα μπροστά στις διαπραγματεύσεις», δήλωσε ενδεικτικά ο κ. Καλίν, δίχως, βέβαια, να αναφερθεί ρητώς στο χρονικό διάστημα του ενός μήνα που ανοίγεται από τώρα.
Κρίσιμη ημερομηνία αποτελεί το διήμερο 27-28, όταν έχει προγραμματιστεί να γίνει η άτυπη σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. Η κρισιμότητα της ημερομηνίας έγκειται στο ότι η Άγκυρα πιθανολογεί ότι τότε θα έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία πιθανών κυρώσεων κατά της Τουρκίας σε τεχνικό επίπεδο και θα τίθεται, πλέον, ζήτημα πολιτικών αποφάσεων. Ως εκ τούτου, η κρίσιμη συμβολή της Γερμανίας στην αποκλιμάκωση της έντασης σχετίζεται με τις κυρώσεις. Το τρίγωνο ανάμεσα στον διπλωματικό σύμβουλο της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ, Γιαν Χέκερ, στην Ελένη Σουρανή, διπλωματική σύμβουλο του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη, και στον κ. Καλίν φαίνεται ότι λειτουργεί. Παρά το γεγονός ότι προβάλλεται η άποψη πως το Βερολίνο επιθυμεί αναδίπλωση της Αγκυρας, ώστε οποιαδήποτε ένταση να μη συμπέσει με τη γερμανική προεδρία, φαίνεται ότι ο ορίζοντας είναι πολύ πιο μακροπρόθεσμος.
Στην πραγματικότητα, εκείνο που αναζητείται είναι ο τρόπος ενός πιθανού διαλόγου (δηλαδή η αναβίωση των διερευνητικών) και όχι τόσο άμεσα το περιεχόμενο. Πάντως, προκειμένου να δείξει ότι δεν επιθυμεί να υποχωρήσει η Άγκυρα, λίγη ώρα μετά τις δηλώσεις Καλίν ανήγγειλε έρευνες του «Μπαρμπαρός» στην κυπριακή ΑΟΖ, σε περιοχή που εκτείνεται στα οικόπεδα 2 και 3. Ως προς το περιεχόμενο πιθανών συνομιλιών, ο κ. Καλίν (CNN Turk) άφησε σαφώς να εννοηθεί ότι η Αγκυρα επιθυμεί συνεκμετάλλευση. Ζήτησε από τις δύο πλευρές στην Κύπρο (Κυπριακή Δημοκρατία και ψευδοκράτος) να κάνουν «κοινά έργα» και αν βρεθεί κάτι, «να μοιραστούν τα έσοδα». Μάλιστα, πρόσθεσε πως «αυτό να μην το περιορίσουμε μόνο στην Κύπρο, αλλά σε όλη την Ανατ. Μεσόγειο, να το θέσουμε ως αρχή. Δηλαδή, αύριο, όταν ωριμάσουν οι πολιτικές συνθήκες, μπορούμε να κάνουμε παρόμοιες εργασίες με το Ισραήλ ή την Αίγυπτο».
Ο κ. Καλίν ανέφερε, επίσης, τη συμφωνία Ελλάδας - Ιταλίας ως ένα παράδειγμα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για τις ελληνοτουρκικές διαφορές. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει έδαφος για διάλογο. Στο πλαίσιο της οδηγίας του προέδρου μας, εμείς είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλα τα ζητήματα με την Ελλάδα, το Αιγαίο, την υφαλοκρηπίδα, τα νησιά, τον εναέριο χώρο, τις εργασίες έρευνας, την Ανατολική Μεσόγειο και όλα τα άλλα διμερή ζητήματα. Εμείς είμαστε έτοιμοι να τα συζητήσουμε χωρίς προϋποθέσεις», δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Καλίν. Ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας έκανε, χθες, λόγο για θετική εξέλιξη, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι «απαραίτητη προϋπόθεση για τον διάλογο είναι η έμπρακτη αποκλιμάκωση από την πλευρά της Τουρκίας». Σημειώνεται, τέλος, ότι χθες ο κ. Ερντογάν ανήγγειλε ότι η Μονή της Παναγίας Σουμελά θα λειτουργήσει τον Δεκαπενταύγουστο, καθώς ολοκληρώθηκαν οι πενταετείς εργασίες συντήρησής της.
Το Πολεμικό Ναυτικό αποχωρεί σταδιακά από την «πρώτη γραμμή»
Ο υπουργός Εθν. Άμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος επισήμανε χθες, κατά την τελετή ονοματοδοσίας και ένταξης στον Στόλο της πυραυλακάτου «Καραθανάσης», ότι γίνεται «φρενήρης προσπάθεια» ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων και του Π.Ν.
Συνεχίζεται η σταδιακή αποχώρηση των μονάδων του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) από τη Λήμνο μέχρι το Καστελλόριζο, διατηρείται, ωστόσο, ικανή παρουσία ώστε σε περίπτωση εκ νέου κλιμάκωσης να υπάρχει περιθώριο άμεσης αντίδρασης. Σε κάθε περίπτωση, αυτή τη στιγμή η μεγάλη κινητοποίηση της προηγούμενης εβδομάδας, σε όλα τα πεδία δραστηριοποίησης (ξηρά, θάλασσα, αέρας) έχει σαφώς σταματήσει. Σε επίπεδο πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας υπάρχει πλήρης ικανοποίηση για το επίπεδο της κινητοποίησης από την περασμένη Τρίτη μέχρι και το βράδυ του Σαββάτου, όταν έγινε σαφές πως η κατάσταση βαίνει προς αποκλιμάκωση.
Χθες, στις εγκαταστάσεις της Διοίκησης Ταχέων Σκαφών του Π.Ν. στο Ναυτικό Οχυρό Σκαραμαγκά, πραγματοποιήθηκε η τελετή ονοματοδοσίας και ένταξης στον Στόλο της πυραυλακάτου «Καραθανάσης», η οποία φέρει το όνομα του υποπλοίαρχου Χριστόδουλου Καραθανάση, ο οποίος σκοτώθηκε στις 31 Ιανουαρίου 1996, στην περιοχή των Ιμίων. Ανάδοχος του νεότερου αποκτήματος του Π.Ν., της έκτης κατά σειράν πυραυλακάτου τύπου «Ρουσσέν», ήταν ο γιος του πεσόντος στο καθήκον Χριστόδουλου, Γιάννης Καραθανάσης. Κατά τη χθεσινή τελετή, ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος επισήμανε ότι γίνεται «φρενήρης προσπάθεια» ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων και του Π.Ν. «Ο αγώνας για την ολοκλήρωση ναυπήγησης αυτών των δύο πυραυλακάτων, η προσπάθεια για την πρόσκτηση νέου βαρέος τύπου τορπιλών για τα υποβρύχιά μας που πλέον έχει ξεκινήσει, η προσπάθεια για την αναβίωση της Ναυπηγοεπισκευαστικής Βιομηχανίας με την επικείμενη επένδυση (θέλω να πιστεύω στο τελικό στάδιο βρισκόμαστε) στα “Ναυπηγεία Ελευσίνος”, η επεξεργασία προτάσεων για την πρόσκτηση νέων πολεμικών πλοίων για το Π.Ν. μας (ήδη αρκετές προτάσεις τυγχάνουν επεξεργασίας από το Επιτελείο), όλα αυτά φανερώνουν ότι η προσπάθεια εξελίσσεται και εντείνεται» είπε, μεταξύ άλλων, ο κ. Παναγιωτόπουλος.
«Εκτελέστε το καθήκον σας με πατριωτισμό και αυταπάρνηση, υψώνοντας τείχος αποτρεπτικής ναυτικής ισχύος απέναντι σε οποιονδήποτε επιβουλέα, ώστε να συνεχίσουμε ως Εθνος να κυριαρχούμε στα γαλανά νερά του Αιγαίου και της Ανατ. Μεσογείου» είπε, μεταξύ άλλων, απευθυνόμενος στο πλήρωμα του «Καραθανάση», ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Κων. Φλώρος. Συγκινησιακά φορτισμένη ήταν η ομιλία του αρχηγού ΓΕΝ Στ. Πετράκη, ο οποίος ήταν συμμαθητής του Χριστόδουλου Καραθανάση, απόφοιτος της τάξης της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων του ’85.
Οι άκαρπες διερευνητικές επαφές
Ο βασικός ελληνοτουρκικός διπλωματικός δίαυλος στον οποίο συζητήθηκαν (με αρκετά διαλείμματα από το 2002 έως το 2016) θέματα όπως τα χωρικά ύδατα και η υφαλοκρηπίδα ήταν εκείνος των διερευνητικών επαφών. Την περίοδο 2002-2004 ο καθηγητής Χρ. Ροζάκης και ο τότε γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών Αν. Σκοπελίτης και οι Τούρκοι διπλωμάτες Φ. Λόογλου και Ο. Ζιγιάλ συναντήθηκαν πάνω από 30 φορές (οι Σκοπελίτης και Ζιγιάλ 22 φορές), όπου φάνηκε ότι ήταν εφικτή κλιμακωτή επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο (6, 8, 9 και 12 ν.μ.), με τα οποία θα προσαρμοζόταν και ο Εθνικός Εναέριος Χώρος (σήμερα η Ελλάδα έχει εναέριο χώρο 10 ν.μ. σε όλη την επικράτεια). Όπου δεν υπήρχε συμφωνία θα υπογραφόταν συνυποσχετικό για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η εικόνα των διαπραγματεύσεων στα τέλη του 2003 οδηγούσε την Ελλάδα από περίπου 40% του Αιγαίου σε χωρικά ύδατα περίπου στο 60%, και την Τουρκία από περίπου 6% σε 8%-9%. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα το 2004, αλλά και τα εσωκομματικά στο ΠΑΣΟΚ «πάγωσαν» οποιαδήποτε κίνηση. Το 2006 έγιναν κάποιες επαφές, κυρίως όμως για το καθεστώς των πτήσεων πάνω από το Αιγαίο.
Οι διερευνητικές άρχισαν ξανά αμέσως μετά την εκλογή του Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία το 2009 ανάμεσα σε αντιπροσωπείες υπό τον Π. Αποστολίδη και τον Φ. Σινιρλίογλου (σήμερα μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον ΟΗΕ). Και τότε, σημειώθηκε πρόοδος, σε ένα, βέβαια, ριζικά διαφορετικό περιβάλλον από εκείνο της περιόδου 2002-2004. Η κυβέρνηση Παπανδρέου βρισκόταν αντιμέτωπη με τις κοινωνικές αναταραχές που προκαλούσε το πρώτο μνημόνιο, ενώ στο υπ. Εξωτερικών (Δ. Δρούτσας) και στο Μαξίμου εκείνης της εποχής (Χ. Παμπούκης), υπήρχε προβληματισμός για ζητήματα όπως οι «γκρίζες ζώνες». Η πρακτική κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου ήδη το καλοκαίρι του 2011 (πριν οδηγηθεί και στην τελική τον Νοέμβριο), ακύρωσε και τις όποιες επαφές. Παρά τις συζητήσεις κατά τις κυβερνήσεις Σαμαρά-Βενιζέλου μεταξύ 2012 και 2015, δεν έγιναν πολλά πράγματα. Στα τέλη του 2015 έγινε μια απόπειρα επανεκκίνησής τους, κάτι που ναυάγησε το καλοκαίρι του 2016, όταν ο Ερντογάν στράφηκε αρχικά στο εσωτερικό, προκειμένου να εκκαθαρίσει το κράτος από «γκιουλενιστές» και, εν συνεχεία, προς τη Συρία.
«Χειρονομία καλής θελήσεως»
«Ως χειρονομία καλής θελήσεως προς την Ελλάδα» ερμηνεύει ο τουρκικός Τύπος την απόφαση της Αγκυρας να αναστείλει προσωρινά τις έρευνες του σεισμογραφικού «Ορούτς Ρέις» στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η εφημερίδα Hurriyet παραθέτει τις δηλώσεις του εκπροσώπου της προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος αποκάλυψε πως ο πρόεδρος της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φέρεται να ζήτησε από στενούς συνεργάτες του «να είναι εποικοδομητικοί» και να «παγώσουν» τις έρευνες.
To δίκτυο TRT υπογραμμίζει στο σχετικό ρεπορτάζ του την προσωρινότητα του μέτρου, βάζοντας σε εισαγωγικά τη φράση «για ένα διάστημα». Από την πλευρά του, το CNN Turk εμφανίζει την Τουρκία έτοιμη για διάλογο χωρίς όρους και προϋποθέσεις πάνω σε όλα τα ανοιχτά θέματα, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα νησιά κ.λπ.
Η Sabah φιλοξενεί, επίσης, την έκκληση του εκπροσώπου του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν προς την Ελλάδα να επιλύσει τα διμερή προβλήματα μέσω αμοιβαίας προσέγγισης αντί να εμπλέκει άλλες χώρες στα ελληνοτουρκικά. «Δεν θα είναι δυνατόν για την Ελλάδα να εξασφαλίσει αποτελέσματα χρησιμοποιώντας τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως μοχλό πίεσης», είπε ο Ιμπραήμ Καλίν αναφερόμενος στην πολιτική της Ελλάδας και της Κύπρου.
Το Βερολίνο
Πάντως, στο ζήτημα της γερμανικής διαμεσολάβησης στα ελληνοτουρκικά, ο Καλίν επέμεινε, σύμφωνα με τον τουρκικό Τύπο, ότι το Βερολίνο «λαμβάνει θετικά μέτρα προς όφελος της Άγκυρας», σύμφωνα με την εφημερίδα Hurriyet.
Την ίδια στιγμή, οι τουρκικές εφημερίδες σχολιάζουν ειρωνικά τις αντιδράσεις που προκάλεσε στην Ελλάδα η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
«Εσωτερικό ζήτημα»
«Οι μεσίστιες σημαίες στην Ελλάδα και οι πένθιμες τυμπανοκρουσίες για το άνοιγμα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, την περασμένη εβδομάδα, είναι εσωτερικά τους ζητήματα και δεν απασχολούν την Τουρκία», ανέφερε ο εθνικιστής ηγέτης Ντεβλέτ Μπαχτσελί στην εφημερίδα Hurriyet.
«Το γεγονός ότι η Αθήνα διεκδικεί με κάποιο τρόπο την Αγία Σοφία είναι απόδειξη πως η Ελλάδα έχει κολλήσει πριν από 567 χρόνια, όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη».
