Του Βασίλη Νέδου
Η δημόσια συζήτηση γύρω από την υποτιθέμενη απόσυρση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Αλεξανδρούπολη και η τουρκική προσπάθεια να τη μεταφέρει ακόμα και στον Λευκό Οίκο, όπου και διαψεύσθηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, φέρνουν στην επιφάνεια τον ρόλο του ακριτικού λιμανιού που τα τελευταία πέντε χρόνια αναπτύσσεται και εξυπηρετεί σημαντικές εμπορικές και στρατιωτικές ανάγκες.
Η «Κ» σήμερα χαρτογραφεί τι ακριβώς συνιστά η αμερικανική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη, που σίγουρα δεν έχει σχέση με κάποια «βάση», αλλά και πόσο σημαντική ήταν, ειδικά από το 2021 και έπειτα, για τη σιδηροδρομική μεταφορά (η σιδηροδρομική γραμμή φθάνει στο λιμάνι της πόλης) χιλιάδων οχημάτων, ελικοπτέρων, τεθωρακισμένων και Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης (ΤΟΜΑ) των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ προς την Ανατολική Πτέρυγα του ΝΑΤΟ (κυρίως προς τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία αλλά και πέρα από αυτήν), ενώ αργότερα και για τη μεταφορά βοήθειας προς την Ουκρανία.
Με Πομπέο
Καταρχάς το πρώτο και πολύ σημαντικό στοιχείο για την Αθήνα είναι το γεγονός ότι η πρώτη τροποποίηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) υπεγράφη τον Οκτώβριο του 2019, που αφήνει ανοιχτή την πρόσβαση στην Αλεξανδρούπολη για τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις. Εκείνη η MDCA υπεγράφη από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, επί κυβερνήσεως Ντόναλντ Τραμπ. Στη συγκεκριμένη συμφωνία προσδιορίζεται επακριβώς ότι ο λιμένας Αλεξανδρούπολης μπορεί να αξιοποιείται από τις ΗΠΑ.
Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «η χρήση από τις ΗΠΑ μη στρατιωτικών εγκαταστάσεων και υποδομών στην Ελλάδα δεν αναμένεται να είναι καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, συνεχής, ή αποκλειστική, χορηγείται στην κυβέρνηση των ΗΠΑ καθεστώς προτεραιότητας (ανεμπόδιστη πρόσβαση και χρήση)» στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Τον προηγούμενο μήνα (Σεπτέμβριος 2019) είχε προηγηθεί η τελετή ανέλκυσης της βυθισμένης βυθοκόρου «Ολγα» μέσα στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, που δυσκόλευε την πρόσβαση πλοίων μεγαλύτερου εκτοπίσματος, άρα και δυνατοτήτων μεταφοράς μεγαλύτερων συστημάτων.
Η ανανέωση
Το 2021, στην πολυετή εκδοχή της MDCA που υπεγράφη από τους τότε υπουργούς Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν και Νίκο Δένδια, προστέθηκε στις τοποθεσίες που δύναται να χρησιμοποιηθούν από τους Αμερικανούς και το στρατόπεδο Γιάννουλη στον Εβρο. Ουσιαστικά, με τον τρόπο αυτό διασφαλιζόταν ότι σε περίπτωση που χρειαζόταν κάποια μεγαλύτερη κινητοποίηση εκ μέρους των Αμερικανών, υπάρχει ένας χώρος που θα αφιερωνόταν ακριβώς για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Δεν είναι τυχαίο ότι, όπως η «Κ» είναι σε θέση να γνωρίζει, η αμερικανική πλευρά σχεδιάζει να επενδύσει προκειμένου να ενισχυθεί το αποτύπωμά της στην περιοχή. Και αυτή η συζήτηση είχε ξεκινήσει ήδη από το περασμένο φθινόπωρο, δηλαδή επί προεδρίας στις ΗΠΑ του Τζο Μπάιντεν, επί των ημερών του οποίου ζητήθηκε από το Πεντάγωνο και η περίφημη μελέτη της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας ανά την υφήλιο, προκειμένου να αποφασιστεί αν είναι αναγκαία παντού, στο πλαίσιο της περίφημης στροφής προς Ανατολάς. Προφανώς, ουδεμία αναφορά υπήρξε περί Αλεξανδρούπολης. Η μελέτη αυτή δεν έχει καν ολοκληρωθεί και γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι δεν αφορά την Ελλάδα, αλλά το σύνολο της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας ανά την υφήλιο.
Τα φορτία
Η «Κ» παρουσιάζει κατ’ αποκλειστικότητα τους αριθμούς προσωπικού και οχημάτων που μεταφέρθηκαν από το 2020 έως και το 2024 και αναδεικνύουν με σαφήνεια τη μεγάλη σημασία που έχει το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για τις ΗΠΑ αλλά και τις υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις στο ΝΑΤΟ. Το 2020 μεταφέρθηκαν με ένα πλοίο συνολικά 225 φορτηγά και στρατιωτικό υλικό, άρματα μάχης, ΤΟΜΑ τύπου Bradley και άλλα οχήματα και 114 στρατιωτικοί από τις ΗΠΑ. Οι μεταφορές οχημάτων, ελικοπτέρων και προσωπικού συνεχίστηκαν και τις επόμενες χρονιές (βλέπε γράφημα) μέχρι το 2022, πρώτο έτος του πολέμου στην Ουκρανία, οπότε η κυκλοφορία πύκνωσε ακόμη περισσότερο. Ενδεικτικά, το 2023 επτά αμερικανικά μεταγωγικά πλοία μετέφεραν 296 στρατιωτικούς, και 4.800 οχήματα και τεθωρακισμένα καθώς, επίσης, και 19 ελικόπτερα. Το 2024 πέντε αμερικανικά πλοία μετέφεραν 197 στρατιωτικούς και 2.132 οχήματα και τεθωρακισμένα. Οι συμμαχικές κινήσεις –πλην των ΗΠΑ– αφορούν κατά κύριο λόγο στοιχεία των ενόπλων δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ισπανίας αλλά και άλλων, μικρότερων χωρών του ΝΑΤΟ.
Η κρίσιμη για την επιχειρησιακή συνοχή του ΝΑΤΟ συμβολή της Αλεξανδρούπολης δεν περιορίζεται, βεβαίως, στα τεμάχια στρατιωτικού υλικού που μεταφέρθηκαν από το Αιγαίο ώς τη Βαλτική, αφού αποτελεί μια αξιόπιστη εναλλακτική όδευση προς την Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα λόγω του ελέγχου που έχει η Αγκυρα πάνω στα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων, τα οποία λόγω της Συνθήκης του Μοντρέ είναι δυνατόν να κλείσουν από την Τουρκία σε περίπτωση πολεμικής κρίσης όπως αυτή της Ουκρανίας. Αυτή η εναλλακτική λύση που συνιστά για το ΝΑΤΟ η Αλεξανδρούπολη, η οποία εκ των πραγμάτων προϋποθέτει και αμερικανική παρουσία, είναι και ο κύριος και βασικός λόγος για τον οποίο η Τουρκία ενοχλείται τόσο πολύ από τη διαμετακομιστική λειτουργία του λιμανιού, το οποίο, επιπλέον, αποτελεί λόγω του Σταθμού Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FSRU) μια στρατηγική υποδομή που λειτουργεί και ως περαιτέρω δεσμός ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, η οποία τα τελευταία τρία χρόνια εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την εισαγωγή ενέργειας διά της Ελλάδος.
