Kathimerini.gr
Αυτές τις μέρες παρατηρούμε και αναλογιζόμαστε την ανοδική πορεία του κορωνοϊού στον πλανήτη. Παράλληλα παρατηρούμε και αναλογιζόμαστε την καθοδική πορεία λαϊκιστών πολιτικών παγκοσμίως εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού.
Τους απαριθμώ χωρίς (προς το παρόν) εκπτώσεις ιδεολογικών αποκλίσεων: *Πρόεδρος Τράμπ / ΗΠΑ * Μπολσονάρο / Βραζιλία * Οβραδόρ/ Μεξικό *Mόντι/ Ινδίες * Μπόρις Τζόνσον / ΗΒ *Ορμπαν / Ουγγαρία* Καζίνσκι/ - Μοραγίσκι / Πολωνία *Ερντογαν / Τουρκία.
Επίσης τα ακροδεξιά λαϊκίστικά κόμματα στην Ιταλία, Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία έχουν προφανώς ενισχυθεί. Στους λαϊκιστές ηγέτες θα μπορούσαν να προσμετρήσουν ο Πούτιν στη Ρωσία και ο Χι Τζινπίνγκ στην Κίνα.
Ανάμεσα στα πρόσφατα άρθρα πολιτικών αναλυτών, στέκομαι στον ιστορικό- κοινωνιολόγο Y.N.Harari και τη σημαντική δημοσίευση του στους Financial Times [21/3/20]. O Harari θεωρεί ότι η ευρεία «βιομετρική παρακολούθηση» πού ήδη απαιτεί η πανδημία πού διανύουμε εύκολα θα μπορούσε να επεκταθεί σε κατάλυση των ατομικών ελευθεριών και της ιδιωτικότητας που ενστερνίζονται και, ως επί το πλείστων, προστατεύουν οι δημοκρατίες της Δύσης. Ανεύθυνοι πολιτικοί θα θελήσουν να μας πείσουν ότι η υγεία μας κινδυνεύει διότι πολλοί συμπολίτες μας δεν ακολουθούν τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς που όλοι δεχόμαστε – και με αυτή τη δικαιολογία, ότι δηλαδή προστατεύουν την υγεία μας, θα εισβάλουν στην ιδιωτική μας ζωή. Αντιθέτως, υποστηρίζει ο Harari, εμείς οι πολίτες πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την καινούργια τεχνολογία για να ελέγξουμε την αποδοτικότητα και ευθυκρισία των κυβερνήσεων που εκλέγουμε με την ψήφο μας.
Προχθεσινό άρθρο του CNN περιγράφει την ευρύτατη χρησιμοποίηση πρόσωπο-αναγνώρισης [facial recognition] από κάμερες συνεχούς ροής σε δημόσιους χώρους και μέσα συγκοινωνίας. Οι 170.000 κάμερες στη Μόσχα και στην Πετρούπολη έδωσαν μόνο την περασμένη εβδομάδα επαρκή στοιχεία για την σύλληψη και επιβολή προστίμου σε 200 πολίτες που δεν τήρησαν την επιβεβλημένη καραντίνα και κοινωνικές αποστάσεις.
Παράλληλα αναπτύσσεται και χρησιμοποιείται ήδη, όχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στο Ισραήλ, στη Νότιο Κορέα, σίγουρα στην Κίνα, η χρήση της γεω-τοπικότητας [geolocation] με σκοπό να παρακολουθούνται μέσω των κινητών τους τηλεφώνων κρούσματα του κορωνοϊού για να τους στέλνονται μηνύματα παραβατικότητας. Το σύστημα επιτρέπει την παρακολούθηση κοινωνικών συνευρέσεων μεταξύ κρουσμάτων, την παράβαση της απομόνωσης, την μεταδοτικότητα σε δημόσιους χώρους.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η δικαιολογία του κορωνοϊού δεν έχει μέχρι τώρα προκαλέσει καμία απολύτως διαμαρτυρία παράνομης χρήσης ιδιωτικών στοιχείων ή καταστρατήγησης συνταγματικών ελευθεριών. Αυτή η διαπίστωση συμβαδίζει με την ιστορικά τεκμηριωμένη διαπίστωση του Harari ότι ανάλογες κυβερνητικές απαγορεύσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν αναιρούνται, δεν ακυρώνονται ούτε μετά από δεκαετίες. Στις ΗΠΑ το λεξιλόγιο των ιντερνετικών πληροφοριούχων [internet infogatherers] έχει ήδη εμπλουτιστεί με την καινούργια λέξη ‘doxxed’ που σημαίνει την δημόσια κυκλοφορία ατομικών πληροφοριών χωρίς την έγκριση του συγκεκριμένου ατόμου.
Επίσης σημαντική εξέλιξη αποτελεί η παγκοσμιότητα του κορωνοϊού. Δεν πρόκειται για τον λοιμό της Αθήνας που περιορίστηκε στην αρχαία Αττική το 430 π.Χ. – δεν πρόκειται για τον Μαύρο Θάνατο [Black Death] που ερήμωσε την Ευρώπη το 1347-51 σκοτώνοντας τουλάχιστον 100 εκατομμύρια – ούτε πρόκειται για την Ισπανική γρίπη που σκότωσε ίσως και 50 εκατομμύρια Ευρωπαίους το 1918/9 [περισσότερους από όσους σκότωσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος!]
Με τα σύγχρονα μέσα μεταφορών και συγκοινωνίας (όχι μόνο τα αεροπλάνα αλλά και τα μετρό, τραμ και λεωφορεία των μεγάλων αστικών κέντρων) η μετάδοση του ιού συντελείται άμεσα και ανεμπόδιστα: η πόλη Ουχάν στην κεντρική Κίνα θα μπορούσε να ήταν προάστιο του Λονδίνου, γειτονιά της Νέας Υόρκης, επαρχία της Τουρκίας. Νοσεί ο πλανήτης ολόκληρος, λοιπόν, και κατ’ επέκταση κανένα κράτος δεν μπορεί να θεραπευτεί πραγματικά αν δεν θεραπευτεί ο πλανήτης.
Συνέπεια της απλής αυτής διαπίστωσης αποτελεί η απόλυτη ανάγκη σύμπνοιας και συνεργασίας όλων για όλους. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αποκρύπτουν στοιχεία από την Ευρώπη, η Ινδία δεν μπορεί να εξάγει ιατρικά εφόδια επιλεκτικά, η Κίνα δεν δικαιούται να ακυρώνει πωλήσεις ιατρικών εφοδίων με διεθνείς φορτωτικές και να προτιμάει αγοραστές cash and carry... Αυτό το ηθικό αξίωμα [solidarity principle] πρέπει να ισχύσει εξίσου για τους πολιτικούς όπως ισχύει και για τους επιστήμονες. Στην επιστήμη – και ιδιαίτερα στην ιατρική – ισχύει εδώ και πολλές δεκαετίες η ελεύθερη και ισότιμη επικοινωνία βάσει επιστημονικών κριτηρίων.
Πρέπει όλοι να απαιτήσουμε ανάλογη ισότιμη και ουσιαστικά φιλάνθρωπη συμπεριφορά και από τους εκλεγμένους πολιτικούς μας αντιπροσώπους. Κανένας από τους ηγέτες κρατών που ανέφερα στην πρώτη παράγραφο δεν απευθύνθηκε με αυτά τα κριτήρια στα γειτονικά η έστω συμμαχικά του κράτη. Η μέχρι πρότινος ηγέτιδα δύναμη του πλανήτη ΗΠΑ δεν επεδίωξε καν να διαδραματίσει τον ρόλο που γενικά της αναγνωρίζεται. Η Κίνα μας εκπλήσσει με τις παροχές ιατρικού δυναμικού και εφοδίων στην Ιταλία – όπως μας εκπλήσσει και η δυσπραγία της ΕΕ να προστατεύσει τον συλλογικό εαυτό της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση του κορωνοϊού θα παρέλθει: με μέγιστο ανθρώπινο, οικονομικό και κοινωνικό κόστος, μεσοπρόθεσμα η μακροπρόθεσμα, θα παρέλθει αφήνοντας πάντως ανεξίτηλα σημάδια πίσω της.
Με βάση ιστορικά δεδομένα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η δημοφιλία των λαϊκιστών πολιτικών θα ξεπεραστεί και ότι οι κοινωνίες που τους έχουν αναδείξει θα τους αντικαταστήσουν. Καινούργιες, ίσως πρωτόγνωρες, μετά-πανδημικές κοινωνικές συνθήκες θα απαιτήσουν μια νέα γενιά πολιτικών ηγετών.
Επιστήμονες, ερευνητές και γιατροί εργάζονται νυχθημερόν για να μας θεραπεύσουν από τον κορωνοιό. Είναι σίγουρο ότι, αργά η γρήγορα, θα το καταφέρουν με εμβόλια, διαγνωστικά τεστ, φάρμακα.
Κοινωνικοί και πολιτικοί ερευνητές και λειτουργοί θα κληθούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις πολλαπλές, πολύπλοκες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της πανδημίας στις ζωές μας. Διότι δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι τίποτα σχεδόν δεν θα μείνει αναλλοίωτο στις κοινωνίες μας μετά την πανδημία: στην οικονομία, στην παιδεία, στις διεθνείς σχέσεις, στην πολιτική, στην ιατρική και στην υγεία, στις επικοινωνίες, στις διεθνείς μεταφορές – όλα θα αλλάξουν παντού! Προχωρούμε προς ένα άγνωστο και εν πολλοίς απρόβλεπτο μέλλον.
Σε αυτό το σημείο εύλογα θα αναρωτηθείτε: ποιός και πώς θα μας οδηγήσει; Η απάντηση είναι τόσο απλή όσο και δύσκολο να κατανοηθεί έμπρακτα. Φυσικά θα μας οδηγήσει η ανθρώπινη φύση μας, οι αρετές, οι ικανότητες και οι ελπίδες που μας εμπνέουν, η Πίστη που μας εμψυχώνει, είτε πρόκειται για πίστη στο Θεό είτε για πίστη στον άνθρωπο.
Σε λίγο, φίλοι αναγνώστες, θα είμαστε μόνοι – μόνοι με τους εαυτούς μας και τους αγαπημένους μας. Κρατηθείτε στις θέσεις σας, λοιπόν, αγκαλιάστε τη ζωή σας. Η Ιστορία γράφεται μόνη της.
*Ο Μιχάλης Μόσχος είναι Φιλόλογος – Ιστορικός (M.A., M. Phil., Columbia University)
