Η θεατρική προσφορά του Κωστή Κολώτα

Στο πρώτο μέρος, οι θεατρολόγοι Χρίστος Γεωργίου και Νικολέτα Τζιαούρη παρουσίασαν το μεταφραστικό έργο του Κωστή Κολώτα στο αρχαίο ελληνικό δράμα, αναδεικνύοντας τη σημαντικότητα της θεατρικής μεταφραστικής δουλειάς του σε Κύπρο και Ελλάδα. Στο δεύτερο μέρος της ημερίδας πραγματοποιήθηκε συζήτηση, που συντόνισε η θεατρολόγος-Επικοινωνιολόγος Μαρίνα Μαλένη, στην οποία συμμετείχαν στην οποία καλλιτέχνες του κυπριακού θεάτρου που συνεργάστηκαν με τον Κωστή Κολώτα. Στη συζήτηση έλαβαν μέρος οι Βαρνάβας Κυριαζής, Γιώργος Μουαΐμης, Αννίτα Σαντοριναίου, Αντης Παρτζίλης και ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης, οι οποίοι μοιράστηκαν με το κοινό τις εμπειρίες τους από τη συνεργασία τους με τον Κωστή Κολώτα.

Ο Χρίστος Γεωργίου (θεατρολόγος, διευθυντής ΚΚΔΙΘ) στην ομιλία του με τίτλο «Το μεταφραστικό έργο του Κωστή Κολώτα στο αρχαίο ελληνικό δράμα και η παραστασιακή διάστασή του». Ο κ. Γεωργίου παρουσιάζοντας τη μεταφραστική δουλειά του Κωστή Κολώτα, ο οποίος υπήρξε, όπως είπε ο κ. Γεωργίου, υπήρξε σημαίνουσα πολιτιστική και κοινωνική προσωπικότητα για την Κύπρο αλλά και την Ελλάδα, με αδιάκοπη, μακρόχρονη προσφορά στην εκπαίδευση, στα γράμματα, στο θέατρο και στα κοινά και υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές του κυπριακού θεάτρου και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους θεμελιωτές του. Ο Κωστής Κολώτας μετέφρασε έργα των Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και Αριστοφάνη, αλλά και έργα του Σαίξπηρ και του Μπεν Τζόνσον. Όπως ανέφερε ο Χρίστος Γεωργίου «οι μεταφράσεις του Κωστή Κολώτα, με τον μαεστρικό του λόγο, αποτέλεσαν όχημα σκηνικής μεταφοράς τους από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, καθώς επίσης από το Εθνικό Θέατρο Ελλάδας, το ΚΘΒΕ και άλλα θέατρα σε Ελλάδα και Κύπρο».

Ο κ. Γεωργίου ανέφερε, μιλώντας για τις αρχές μετάφραση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, πώς ο ίδιος αντιλαμβανόταν τη μετάφραση: «Κριτήριο και όριο [σ.σ. των μεταφράσεων] είναι τα ίδια τα κείμενα. Για να μεταφερθεί ένα έργο προορισμένο για θεατρική παράσταση σε μια μακρινή εποχή […], σε μια παράσταση του σήμερα, πρέπει να προηγηθεί βαθιά μελέτη και ερμηνεία του κειμένου» και τόνιζε ότι «μια μετάφραση προορισμένη για παράσταση, […] πρέπει να έχει κύρια έγνοια και προσπάθεια να αποκωδικοποιήσει τη θεατρικότητα του αρχαίου κειμένου, να την αποδώσει με γλωσσικούς – εκφραστικούς τρόπους σημερινούς, και κυρίως να την υποδείξει στον σκηνοθέτη, ο οποίος με τη σειρά του θα τη μεταφέρει στη σύγχρονη θεατρικότητα». Χαρακτηριστικό του μεταφραστή Κωστή Κολώτα, ανέφερε στην ομιλία του ο κ. Γεωργίου, είναι η ιδιαίτερη σημασία που απέδιδε σε στοιχεία της μορφής, «όπως για παράδειγμα η ακολουθία των λέξεων μέσα στην πρόταση, οι εύγλωττες συνηχήσεις, οι εμφατικές επαναλήψεις κ.λπ., που συχνά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τον ρυθμό και τη μουσικότητα του λόγου». Συνεχίζοντας την ομιλία του είπε πως ο Κωστής Κολώτας επιδίωκε οι μεταφράσεις του να έχουν το δικό τους υφολογικό αποτύπωμα, χωρίς ο λόγος να γίνεται καθημερινός, αλλά σύγχρονος. Ο ίδιος δήλωνε ότι «ο μεταφραστής ανά πάσα στιγμή πρέπει να έχει στο νου του την παρουσία του κοινού, σε ποιο κοινό απευθύνεται η μετάφρασή του».

Κλείνοντας την ομιλία του ο Χρίστος Γεωργίου είπε πως ο Κωστής Κολώτας με τη θεατρική μεταφραστική του δουλειά, ιδιαίτερα στο αρχαίο ελληνικό δράμα, υπέδειξε νέους τρόπους προσέγγισης και μεταφοράς του αρχαίου λόγου στον σύγχρονο κόσμο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Σήμερα, ο Κωστής Κολώτας θα πρέπει να τύχει πολύ μεγαλύτερης αναγνώρισης από αυτήν που κέρδισε όσο ζούσε και οι μεταφράσεις του περιμένουν αυτόν ή αυτούς που θα τις συλλέξουν και θα τις εκδώσουν, ώστε η μαγεία της γλώσσας του έργου του να διασωθεί ως πηγή μελέτης, ως οδηγός και φορέας κατανόησης και πρόσληψης του αρχαίου ελληνικού δράματος».

Η θεατρολόγος Νικολέτα Τζιαούρη στη δική της ομιλία παρουσίασε αναλυτικά όλες τις παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος στην Ελλάδα και στην Κύπρο στις οποίες χρησιμοποιήθηκε μετάφραση του Κωστή Κολώτα. Όπως έδειξε η κα Τζιαούρη μεταφράσεις του Κολώτα αξιοποίησαν το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου, την Πειραματική Σκηνή Καλαμάτας, το Νέο Θέατρο Θεσσαλονίκης, την ΕΘΑΛ, το Θέατρο Σκάλα και άλλα.

Σημαντική παρακαταθήκη

Στον χαιρετισμό του ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Κυπριακού Κέντρου Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου Βαρνάβας Κυριαζής τόνισε πως παρά τη σημαντική παρακαταθήκη που άφησε με τις μεταφράσεις του στο αρχαίο ελληνικό δράμα ο Κωστής Κολώτας, διαπιστώνεται ότι δεν εκδόθηκε στο σύνολό της η μεταφραστική του δουλειά και κατ’ επέκταση δεν δόθηκε η ευκαιρία να προωθηθεί στον ελληνόφωνο χώρο του θεάτρου. Ο κ. Κυριαζής σημείωσε χαρακτηριστικά: «Σε συνάρτηση με τον βασικό μας στόχο για προώθηση, ανάδειξη και διάδοση της κυπριακής δραματουργίας και εν γένει της κυπριακής θεατρικής δημιουργίας, το ΚΚΔΙΘ στοχεύει –ως επόμενο βήμα– στη συλλογή και έκδοση των 17 μεταφράσεων του Κωστή Κολώτα, σε έργα των τριών τραγικών ποιητών: Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και του κωμωδιογράφου Αριστοφάνη, ώστε οι μεταφράσεις αυτές να καταστούν προσβάσιμες τόσο στο κοινό, όσο και στους μελετητές και δημιουργούς του θεάτρου».