Της Μαρίνας Οικονομίδου
Η ιστορία του σπιτιού στην «Οδό Ηρεμίας 21» στο Βαρώσι του 1960 και οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν σε αυτό, θα μπορούσαν να αποτελούν μία αλληγορία για το τι ήταν και τι θα μπορούσε να είναι Κύπρος. Ποιες προοπτικές θα είχε, αν ο τόπος δεν μετατρεπόταν μέσα στα χρόνια σε σημείο σύγκρουσης, βίας και διαίρεσης. Η οδός Ηρεμίας 21 στο βιβλίο της Χαράς Ζυμαρά ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει η ηρωίδα της, η 34χρονη δημοσιογράφος Ήβη, ένα ταξίδι έρευνας. Ανακαλύπτει την ιστορία της ενοίκου του αρχοντικού, Πηνελόπης και μαζί με την ανακάλυψή της κατανοεί το μέγεθος της διαίρεσης. Δύο γυναίκες διαφορετικών γενεών και κοινωνικών στρωμάτων, αλλά και με διαφορετικές προσλαμβάνουσες. Δύο γυναίκες που δεν συμβιβάζονται στον ρόλο που άλλοι επέλεξαν γι’ αυτές. Η Ήβη σε μία κρίσιμη για το μέλλον της Κύπρου περίοδο, το δημοψήφισμα του Σχεδίου Ανάν, παλεύει με το θάρρος της πένας της, την αγάπη της για την αλήθεια, την ελευθερία λόγου και τη δικαιοσύνη. Αναλαμβάνει μέσα από δυσάρεστα γεγονότα τη θέση αρχισυντάκτριας στο πατριαρχικό και συντηρητικό κόσμο των κυπριακών ΜΜΕ. Και η Πηνελόπη, γόνος και μέλος της ε/κ ελίτ, μέσα από τις προσωπικές της επιλογές, αποδομεί τις απολυτότητες της κοινωνίας και τα στερεότυπα που ενισχύουν το μίσος και τη διαίρεση. Η ιστορία των δύο ηρωίδων είναι, χωρίς καμία επιτήδευση από την συγγραφέα, ένας ύμνος στη γυναικεία δύναμη. Γιατί ορθώνουν τη φωνή τους. Αρνούνται να αποδεχτούν τις νόρμες της εποχής τους και δεν ανέχονται το καλούπι στο οποίο ο περίγυρός τους απαιτεί να μπουν. Ζουν τη ζωή με τους δικούς τους όρους και όπως αναφέρει η Μποβουάρ καλύτερα, ορίζουν τον εαυτό τους και αναλαμβάνουν την ευθύνη που συνεπιφέρει αυτή η ελευθερία.
Ζωές παράλληλες
Πρόκειται για δύο ζωές παράλληλες, οι οποίες παρότι δραστηριοποιούνται σε δύο διαφορετικές εποχές, συνδέονται μοιραία με το Κυπριακό. Το περιβάλλον τους αποτυπώνει τις ίδιες παθογένειες της ε/κ κοινωνίας ως απόρροια του άλυτου προβλήματος. Οι απολυτότητες του ’60 και ’70, ο φόβος για το ξένο, που μετατρέπεται σε απροσδιόριστο μίσος, η ανάγκη διαχωρισμού σε στρατόπεδα ακολουθεί την πορεία της χώρας και μεταπολεμικά. Αυτές τις παθογένειες έδειξε εμφατικά η περίοδος του Σχεδίου Ανάν και αυτές οι παθογένειες αποτυπώνονται στο βιβλίο της Ζυμαρά.
Η συγγραφέας πραγματεύεται στο βιβλίο της τον τρόπο με τον οποίο οι πληγές του πολέμου αναδύονται κατά την περίοδο συζήτησης του Σχεδίου Ανάν, και οι οποίες όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο κακοφορμίζουν. Η περίοδος λίγο πριν και μέχρι το δημοψήφισμα που χαρακτηρίστηκε από την περιρρέουσα και αποτελεί στίγμα για τη δημοκρατία.
Σε αυτό το πολωμένο κλίμα, δυστυχώς ενεπλάκη και μερίδα ε/κ μέσων ενημέρωσης, χύθηκε διά της μελάνης δηλητήριο, ενώ πολλές φορές και η ενημέρωση ήταν ελλιπής… Πολλές φορές δε και ήταν υπαίτια και για παραπληροφόρηση. H συγγραφέας στηλιτεύει μέσω μυθοπλασίας πώς λειτουργεί κάποιες φορές η κυπριακή δημοσιογραφία. Και επειδή τα πράγματα στα ΜΜΕ δεν ήταν μόνο μαύρα, η Ζυμαρά μιλάει και για τους δημοσιογράφους που προσπαθούν να λειτουργήσουν αξιοπρεπώς, παλεύοντας απέναντι στα οικονομικά συμφέροντα και τις κομματικές εξαρτήσεις, αλλά μιλάει και για τη μερίδα των δημοσιογράφων που διακατέχονται από βεβαιότητες και συναισθηματισμό –που τους μετατρέπει ακούσια σε προπαγανδιστές, και δεν μπορούν να διαχωρίσουν την προσωπική τους άποψη από το λειτούργημά τους.
Το «Ηρεμίας 21» έχει και την εξής προστιθέμενη αξία: Γράφτηκαν πολλά λογοτεχνικά βιβλία, γύρω από το τραύμα του πολέμου, ωστόσο το βιβλίο της Ζυμαρά αποτελεί το πρώτο ίσως πεζογραφικό εγχείρημα που φωτίζει την πρόσφατη ιστορία του Κυπριακού, την περίοδο του Σχεδίου Ανάν και το τι εκτυλίχθηκε. Ένα συμβάν που καθόρισε τη μεταπολεμική γενιά, και ίσως να καθορίσει και τις επόμενες, αφού εξακολουθεί να πολώνει μέχρι και σήμερα, χωρίς να δράττεται η ευκαιρία να παρθούν με νηφαλιότητα μαθήματα από την ιστορία.
Μέσα από τη συγγραφική προσπάθεια της Ζυμαρά δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη προβληματιστεί για το πώς η κυπριακή κοινωνία διαχρονικά χωρίζεται σε στρατόπεδα, σχεδόν αυτόματα πολώνεται γύρω από κάθε μεγάλη συζήτηση και αρνείται πολλές φορές να αμφισβητήσει μύθους με τους οποίους μεγάλωσε. Σημαντικό είναι επίσης, πως η συγγραφέας ανήκει στη νεότερη γενιά, στη γενιά που δεν έχει προσωπικά βιώματα από τον πόλεμο, που γεννήθηκε σε εποχές σχετικής ευμάρειας και σίγουρα ασφάλειας, που πάντοτε όμως το ανεπίλυτο κυπριακό πρόβλημα επηρέαζε και τη γενιά τής συγγραφέως. Είναι η γενιά που μεγάλωσε με το σύνθημα του «Δεν Ξεχνώ», που άκουσε τις ιστορίες της προηγούμενης γενιάς για το τι έγινε… και ακόμα καλείται να μάθει την πρόσφατη ιστορία της χώρας.
Το βιβλίο αυτό ελπίζω πως θα αποτελέσει την αφετηρία για προβληματισμό της νεότερης γενιάς. Αυτής που ζει τις επιπτώσεις διαιώνισης του στάτους κβο, της μη λύσης. Που έμαθε να ακούει τις φωνές των νεκρών για το τι είναι σωστό για τον τόπο, αντί να αφουγκράζεται τις δικές της ανάγκες και θέλω. Αυτό το βιβλίο, ανοίγοντας έστω και πεζογραφικά το μεταπολεμικό κεφάλαιο, έρχεται να ανοίξει τη συζήτηση, να αναδείξει την ανάγκη επαναξιολόγησης της ιστορίας του τόπου, μακριά από τις βεβαιότητες, με τις οποίες μεγαλώσαμε, τη συνθηματολογία και τον άκρατο συναισθηματισμό που οδηγεί στην πόλωση. Μία πόλωση που πάντοτε υπήρξε μοιραία για τον τόπο.
Το «Ηρεμίας 21» έρχεται να ανοίξει τη συζήτηση, να αναδείξει την ανάγκη επαναξιολόγησης της ιστορίας του τόπου, μακριά από τις βεβαιότητες, με τις οποίες μεγαλώσαμε.
