Του Παύλου Ξανθούλη
Η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ εκλαμβάνεται από αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. ως «μια πρώτης τάξεως ευκαιρία», για να κλείσουν το κεφάλαιο των Σύρων προσφύγων, ανοίγοντας διάπλατα το ζήτημα των «επιστροφών» στη Συρία, που μέχρι σήμερα προσκρούει στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, δεδομένου ότι η χώρα δεν θεωρείται ως «ασφαλής». Ωστόσο, την ίδια ώρα, η εύθραυστη κατάσταση που επικρατεί, σε συνδυασμό με την αδιευκρίνιστη πορεία για τη νέα τάξη πραγμάτων στη Συρία, υπό την πρωτοκαθεδρία μιας ριζοσπαστικής ισλαμιστικής οργάνωσης, προκαλούν ανησυχία και προβληματισμό. Καθώς, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει μια νέα εμφύλια σύρραξη, η οποία εκ των πραγμάτων θα οδηγούσε στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δημιουργώντας νέους πρόσφυγες και κατά συνέπεια νέες ροές προς την Ε.Ε.
Άλλωστε, όπως είπε στην «Κ» κοινοτική πηγή, «η απαλλαγή από το δικτατορικό καθεστώς Άσαντ, δεν εγγυάται αυτομάτως ομαλή μετάβαση και διαδοχή, καθώς η Συρία βρίσκεται κατά κύριο λόγο στα χέρια μιας ριζοσπαστικής ισλαμιστικής ομάδας, που θεωρείται τρομοκρατική για τις ΗΠΑ και τη Βρετανία και είναι υποκείμενο κυρώσεων και για την Ε.Ε.». Δεν είναι προφανώς τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, διά του εκπροσώπου της, Ανουάρ Ελ Ανουνί, φρόντισε να υπενθυμίσει αυτό ακριβώς το καθεστώς κυρώσεων σε βάρος της ισλαμιστικής οργάνωσης, σημειώνοντας ότι για ευνόητους προφανώς λόγους, η Ε.Ε. δεν βρίσκεται σε επαφή με τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), περιλαμβανομένου του ηγέτη της Αμπού Μοχάμαντ αλ Γκολάνι, που ανέτρεψε τον Άσαντ.
Αυτό το «κενό επικοινωνίας» φαίνεται, όμως, ότι επιδιώκει να καλύψει ο γαλλογερμανικός άξονας, ο οποίος έχει αποφασίσει να εργαστεί με την ηγεσία των «ανταρτών», επιχειρώντας να οριοθετήσει το πλαίσιο συνεργασίας «στη βάση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων», όπως ανακοινώθηκε μετά από τηλεφωνική επικοινωνία του Καγκελάριου Όλαφ Σολτς με τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Αυτοπλασάρεται η Άγκυρα
Προς αυτή την κατεύθυνση, κοινοτικοί κύκλοι αποκαλύπτουν ότι «η Άγκυρα έχει ήδη κάνει τη δική της προεργασία, προσφέροντας τις υπηρεσίες της» και διεκδικώντας ρόλο μεσολαβητή μεταξύ της Δύσης και των ισλαμιστών που ελέγχουν τη Συρία. Όπως έλεγαν οι ίδιοι κύκλοι στην «Κ», «η Τουρκία αυτοπλασάρεται και στην Ε.Ε., ως ο συνδετικός κρίκος που θα μπορούσε να δημιουργήσει συνθήκες συνεννόησης και συντονισμού μεταξύ Δύσης και ισλαμιστών, προκειμένου να διασφαλιστεί μια ομαλή μετάβαση, με «συμπεριληπτικό τρόπο (in an inclusive way)». Ορολογία που έχει επιστρατεύσει η Ε.Ε., προσβλέποντας ότι όλοι θα συμμετάσχουν στην υπό διαμόρφωση νέα τάξη πραγμάτων, στη Συρία. Δηλαδή, οι ισλαμιστικές ομάδες που ανέτρεψαν τον Άσαντ, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, οι εξόριστοι ηγέτες της αντιπολίτευσης, ως επίσης το φιλοκουρδικό SDF, που ελέγχει το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας. Προκειμένου όλοι αυτοί μαζί, να εγγυηθούν και να διασφαλίσουν αφενός την ειρήνη και αφετέρου τη νομιμοποίηση ενός νέου καθεστώτος, στο οποίο θα μπορούν να επιστρέψουν οι Σύροι πρόσφυγες και θα τυγχάνουν σεβασμού οι μειονότητες, περιλαμβανομένης της χριστιανικής.
Η «προσφορά των υπηρεσιών» της Τουρκίας, για ανάληψη μεσολαβητικού ρόλου μεταξύ Δύσης και των ισλαμιστών που ελέγχουν τη Συρία, έχει προσλάβει και επίσημο χαρακτήρα. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας φρόντισε να αφήσει να διαρρεύσει ότι ο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν και ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες συζήτησαν τις εξελίξεις στη Συρία, τόσο για τα επόμενα βήματα, όσο και για την ανοικοδόμηση της χώρας αλλά και για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Είναι προφανές ότι η Τουρκία παίζει το χαρτί του «συνδετικού κρίκου» στη Συρία, διεκδικώντας ρόλο και λόγο στη νέα υπό διαμόρφωση τάξη πραγμάτων στη χώρα. Σημειώνεται ότι ενώ η Τουρκία αυτοπλασάρεται ως μεσολαβητής στη Συρία, ο Συριακός Εθνικός Στρατός - SNA που έχει ιδιαίτερους δεσμούς με την Άγκυρα, επιτέθηκε σε κουρδικές δυνάμεις (SDF).
Είναι νωρίς, αλλά…
Οι Βρυξέλλες, αν και επισήμως διαμηνύουν ότι «είναι νωρίς» για επιστροφές προσφύγων, επιστρατεύοντας το προφανές, δηλαδή ότι η Συρία δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής, τουλάχιστον ακόμη, εντούτοις επιδεικνύουν μια ενδιαφέρουσα στωικότητα σε σχέση με τις κινήσεις που καταγράφονται σε πολλά κράτη-μέλη. Κινήσεις, οι οποίες είναι αποκαλυπτικές της επικρατούσας τάσης για «αξιοποίηση» της νέας υπό διαμόρφωση κατάστασης στη Συρία. Ευρωπαίοι διπλωμάτες αφήνουν μάλιστα να διαρρεύσει ότι «το καθεστώς Σύρου πρόσφυγα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη δικτατορία Άσαντ στη χώρα. Από τη στιγμή που η δικτατορία έπαψε να υφίσταται, παύει να υφίσταται και το καθεστώς του πρόσφυγα», διαμηνύουν, σε μια υπεραπλουστευμένη ερμηνεία, που προφανώς στοχεύει να εκμεταλλευθεί τις εξελίξεις, αδιαφορώντας για την ασφάλεια των προσφύγων.
Η θέση αυτή δεν εξαντλείται στη θεωρία, αλλά έχει ήδη περάσει στην πράξη, με την Αυστρία να προετοιμάζει μαζικές απελάσεις. Η Βιέννη ανακοίνωσε με κάθε επισημότητα, «πρόγραμμα επιστροφών και απελάσεων» Σύρων προσφύγων. Ενώ η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ελλάδα, τοποθετούν στο ψυγείο την εξέταση αιτήσεων ασύλου Σύρων, κάτι που έχει κάνει και η Κύπρος εδώ και αρκετούς μήνες δεδομένων των μαζικών ροών που δεχόταν.
Σε επίπεδο ΕΥΕΔ, οι επίσημες τοποθετήσεις του εκπροσώπου αντανακλούν μια εμφανή επιφυλακτικότητα για την πορεία των εξελίξεων στη Συρία. Ο εκπρόσωπος, αφού υπενθύμισε ότι το πάνω χέρι στη χώρα έχει μια οργάνωση που θεωρείται τρομοκρατική, επισήμανε ότι «ως εκ τούτου πρέπει να δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, εάν οι μειονότητες θα ληφθούν πραγματικά υπόψη και κατά πόσον θα υπάρξει πραγματικά μια διαδικασία συμπερίληψης στη διάρκεια της μετάβασης, η οποία θα είναι σε θέση να οδηγήσει τελικά σε ένα δημοκρατικό κράτος». Αναφορικά με το μείζον ζήτημα του προσφυγικού/μεταναστευτικού, διατύπωσε τη θέση ότι είναι πολύ νωρίς για εξαγωγή συμπερασμάτων, καθώς η κατάσταση επί του εδάφους είναι «πολύ ευμετάβλητη».
