Του Βασίλη Νέδου
Συνθήκες προώθησης πολιτικού διακανονισμού σε ανώτατο επίπεδο καλλιεργούνται από την Ουάσιγκτον προκειμένου Ελλάδα και Τουρκία να κινηθούν σε ένα νέο πλαίσιο, εντός του οποίου περιλαμβάνονται νέες ισορροπίες στα εξοπλιστικά στο Αιγαίο, διαπραγματεύσεις για επίλυση διαφορών και σε κάθε περίπτωση εμπέδωση της ατμόσφαιρας νηνεμίας σε αυτή την κρίσιμη για το ΝΑΤΟ περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Η δέσμευση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για άμεση προώθηση στο Κογκρέσο του πακέτου, αξίας 20 δισ. δολαρίων, απόκτησης νέων F-16 και των όπλων τους και αναβάθμισης υφισταμένων της Τουρκίας, που ακολούθησε την υποχώρηση της Αγκυρας στο ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αποτελεί το ευρύτερο πλαίσιο. Ταυτόχρονα, ωστόσο, αναμένεται να κινηθεί και η διαδικασία έναρξης των διαπραγματεύσεων με την Αθήνα για τα F-35, ενώ αναμένονται και κάποιοι ελληνικού ενδιαφέροντος «όροι» από τις ΗΠΑ προς την Αγκυρα για τα F-16. Ενα ενδιαφέρον στοιχείο στο ευρύτερο «παζάρι» του Βίλνιους είναι ότι, προτού ολοκληρωθεί η συμφωνία για την ένταξη της Σουηδίας, ο Καναδάς πείστηκε από τους Αμερικανούς να άρει το εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας (Middle East Eye). Η εξέλιξη είναι σημαντική, καθώς μέρη των τουρκικών UAV (συστήματα στόχευσης και κατόπτευσης και αισθητήρες) είναι καναδικής τεχνολογίας. Με τον τρόπο που κινούνται οι ΗΠΑ, η Ελλάδα κρατά ένα μικρό προβάδισμα (F-35), ενώ στην Τουρκία δίνεται η δυνατότητα να μειώσει την απόσταση στο σκέλος της αεροπορικής ισχύος και ταυτόχρονα να κρατήσει τον εξαγωγικό δυναμισμό της βιομηχανίας drones.
Ο καθοριστικός ρόλος της Ουάσιγκτον και η σημασία των συμφωνιών για τα F-35 και τα F-16 σε Ελλάδα και Τουρκία αντιστοίχως.
Από την κυβέρνηση η συμφωνία Μπάιντεν – Ερντογάν θεωρείται αναμενόμενη, ωστόσο δεδομένου ότι σύντομα δρομολογούνται οι διαδικασίες απόκτησης F-35, το ισοζύγιο παραμένει υπέρ της Ελλάδας. Κυβερνητικές πηγές υπενθύμιζαν ότι προ τετραετίας η Τουρκία επρόκειτο να εξοπλιστεί με εκατό F-35 δίχως κανένα περιορισμό. Ενώ τώρα η συμφωνία για πώληση των F-16 αναμένεται να περιλαμβάνει τους περιορισμούς για τη χρήση από το Κογκρέσο. Οι ίδιες πηγές έλεγαν ότι τους περιορισμούς αυτούς δεν τους εφαρμόζουν οι αμερικανικές αρχές από μόνες τους, αλλά έχουν προηγηθεί πολυετείς ελληνικές ενέργειες.
Σε διπλωματικό επίπεδο, η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να θεωρεί ότι η ενέργεια αποτελεί περίπου αυτονόητο πεδίο, το οποίο μπορεί να φέρει κοντά Ελλάδα και Τουρκία. Προς το παρόν, πάντως, ορατές είναι οι διαδικασίες των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και της θετικής ατζέντας, ενώ σε εύθετο χρόνο θα δρομολογηθεί και ο επόμενος γύρος των διερευνητικών επαφών. Επίσης, απομένει να φανεί αν θα συνεδριάσει το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας.
Στην Αθήνα υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία για τη σημερινή συνάντηση ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και στον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Εκτιμάται ότι το παράθυρο που έχει ανοίξει είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί προκειμένου να γίνουν αρχικά κινήσεις που θα παγιώσουν τη θετική ατμόσφαιρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και σε δεύτερη φάση να ξεκινήσουν συζητήσεις για την επίλυση των υπαρκτών θεμάτων και όχι, βεβαίως, εκείνων που η Αγκυρα έχει βάλει στο τραπέζι εις βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Είναι ενδιαφέρουσα, επίσης, η παράμετρος του Κυπριακού που έθεσε χθες ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Ο πρωθυπουργός εξέφρασε την πεποίθησή του ότι με νωπή και ισχυρή λαϊκή εντολή και οι δύο ηγέτες μπορούν να κάνουν «ένα πρώτο βήμα επανεκκίνησης των σχέσεων Ελλάδος και Τουρκίας». Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «δεν είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε με την Τουρκία σε ένα διαρκές κλίμα έντασης. Εχουμε προφανώς σημαντικές διαφορές. Μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε ότι, με γνώμονα τις σχέσεις καλής γειτονίας αλλά και τον σεβασμό μας στο διεθνές δίκαιο, θα χαράξουμε έναν οδικό χάρτη ώστε να μπορέσουμε να επιλύσουμε τη σημαντικότερη γεωπολιτική μας διαφορά, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας».
