Του Παύλου Ξανθούλη
Μπλόκο στις προσδοκίες της Λευκωσίας για χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της Συρίας ως «ασφαλών» τείνουν να δημιουργήσουν οι προτάσεις που διατύπωσε ο γενικός εισαγγελέας του Δικαστηρίου της Ε.Ε., Νίκος Αιμιλίου, σε ανάλογη υπόθεση (που αφορά στη Μολδαβία), καθιστώντας σαφές ότι ένα κράτος δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται εν μέρει και αποσπασματικά «ασφαλής χώρα», σε κάποιες από τις περιοχές του, ενώ την ίδια ώρα κάποιες άλλες περιοχές του να θεωρούνται ως μη ασφαλείς. Όπως πληροφορείται η «Κ», ο γενικός εισαγγελέας του Δικαστηρίου της Ε.Ε. σημείωσε στις προτάσεις του ότι η οδηγία 2013/32 επιτρέπει τον χαρακτηρισμό μιας χώρας ως ασφαλούς, μόνο εάν αφορά στο σύνολο της εδαφικής της επικράτειας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις προσδοκίες της Λευκωσίας, η οποία ανέλαβε πρωτοβουλία και επιχειρεί να πείσει τους εταίρους της στην Ε.Ε., να χαρακτηρίσουν κάποιες περιοχές της Συρίας ως ασφαλείς, προκειμένου να δρομολογηθεί η έναρξη της επιστροφής Σύρων προσφύγων, στις εν λόγω περιοχές.
Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα της Ε.Ε. προσυπέγραψαν η Γερμανία, καθώς και η Κομισιόν, που παρενέβησαν τόσο στην ακροαματική διαδικασία, ενώπιον του Δικαστηρίου, όσο και γραπτώς. Ειδικότερα, οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα, που είθισται να αποτελούν πυξίδα και συνεπώς να ακολουθούνται από το Δικαστήριο της Ε.Ε., με ελάχιστες εξαιρέσεις, αφορούν σε προδικαστικό ερώτημα δικαστηρίου της Τσεχίας, υπό το φως απόφασης που έλαβε η Πράγα, χαρακτηρίζοντας τη Μολδαβία ως ασφαλή χώρα, όχι όμως και την Υπερδνειστερία, που νομικά και πολιτικά αποτελεί τμήμα της μολδαβικής επικράτειας, αλλά έχει αυτοανακηρυχθεί «ανεξάρτητη» και ελέγχεται από παραστρατιωτικές οργανώσεις που υποστηρίζονται από τη Μόσχα.
Ο γενικός εισαγγελέας του Δικαστηρίου Ε.Ε., αναλύοντας τη θέση του, εξήγησε μεταξύ άλλων ότι «η εξέταση του γράμματος των σχετικών διατάξεων της οδηγίας 2013/32, του νομοθετικού τους πλαισίου, καθώς και της νομοθετικής προθέσεως που επιδιώκει η οδηγία 2013/32, έχει ως αποτέλεσμα ότι η οδηγία αυτή επιτρέπει τον χαρακτηρισμό ως ασφαλούς χώρας καταγωγής μόνο σε ολόκληρη εδαφική βάση», με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η θέση λοιπόν που εξέφρασε ο γενικός εισαγγελέας, αν και αφορά τη Μολδαβία και την Υπερδνειστερία, τείνει να δημιουργήσει ένα σημαντικό «προηγούμενο», εάν βεβαίως υιοθετηθεί τελικά από το Δικαστήριο της Ε.Ε., το οποίο αναμένεται σύντομα να λάβει την απόφασή του. Σε μια τέτοια περίπτωση, το «προηγούμενο» θα επεκταθεί και σε άλλες περιπτώσεις, περιλαμβανομένης και της Συρίας, μπλοκάροντας οριστικά τις επιδιώξεις της Λευκωσίας που επιθυμεί τον χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της εν λόγω χώρας ως «ασφαλών», προκειμένου να εξασφαλίσει την απαραίτητη νομιμοποίηση η προσπάθειά της για επιστροφή Σύρων προσφύγων.
Όπως δε γίνεται κατανοητό, στη βάση των προτάσεων του γενικού εισαγγελέα του Δικαστηρίου της Ε.Ε. δεν είναι νομικά εφικτός ο κατακερματισμός μιας χώρας σε ζώνες ασφαλών περιοχών και σε ζώνες μη ασφαλών περιοχών. Ως εκ τούτου, μια τέτοια προσέγγιση, διαχωρισμού δηλαδή κρατών σε ζώνες και χαρακτηρισμού κάποιων ως ασφαλών και κάποιων άλλων ως μη ασφαλών, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, καθώς θεωρείται ότι αντίκεται στην οδηγία 2013/32.
Ο γενικός εισαγγελέας Νίκος Αιμιλίου επεσήμανε μάλιστα ενώπιον του Δικαστηρίου της Ε.Ε. ότι ο ορισμός της επίμαχης έννοιας της ασφαλούς χώρας αναφέρεται σε κράτος στο οποίο, γενικώς και διαρκώς, δεν υφίσταται κανένας από τους κινδύνους που προσδιορίζονται στην εν λόγω έννοια. Υποστήριξε δεότι η χρήση του επιρρήματος «εν γένει» στο πλαίσιο νομοθετικής πράξεως η οποία, στην έννομη τάξη της Ένωσης, οριοθετεί το δικαίωμα ασύλου, υποδηλώνει, ότι «η προϋπόθεση αυτή πρέπει να πληρούται στο εσωτερικό της οικείας χώρας στο σύνολό της και όχι μόνο σε τμήμα αυτής (ούτε μόνο σε σημαντικό τμήμα της)».
Όλα αυτά που τέθηκαν από τον γενικό εισαγγελέα του Δικαστηρίου Ε.Ε. δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία ότι η προσπάθεια της Λευκωσίας για χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της Συρίας ως «ασφαλών», καθίσταται πλέον εξαιρετικά δύσκολη και θα έχει την ίδια τύχη με την κίνηση της Τσεχίας στην περίπτωση της Μολδαβίας (νοουμένου βεβαίως ότι το Δικαστήριο θα υιοθετήσει τις προτάσεις του γενικού του εισαγγελέα).
Σημειώνεται ότι στην παρέμβασή της στο Δικαστήριο της Ε.Ε., η Ολλανδία στήριξε τη θέση της Τσεχίας, ενώ στο αντίθετο ακριβώς στρατόπεδο βρέθηκαν Γερμανία και Κομισιόν, που προσυπέγραψαν τις προτάσεις του γενικού εισαγγελέα του Δικαστηρίου.
Η Κομισιόν σημείωσε, μάλιστα, μεταξύ άλλων, ότι «οι ουσιαστικές προϋποθέσεις για τον εθνικό χαρακτηρισμό», ως ασφαλούς χώρας καταγωγής, «πρέπει να πληρούνται όσον αφορά το σύνολο του εδάφους μιας χώρας». Η Κομισιόν θεώρησε ότι εξαίρεση στον κανόνα αυτό μπορεί να υπάρξει μόνο σε περιοχές στις οποίες ένα κράτος δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο, υποστηρίζοντας ότι αυτές οι περιοχές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μη ασφαλείς. Κάτι με το οποίο πάντως διαφώνησε ο γενικός εισαγγελέας του Δικαστηρίου Ε.Ε., εμμένοντας στη θέση ότι ο καθορισμός μιας χώρας ως «ασφαλούς» καταγωγής, εκτείνεται στο σύνολο της επικράτειάς της. Χωρίς εξαιρέσεις.
Δύσκολη η θέση της Κύπρου
Επανειλημμένα το τελευταίο διάστημα, η Λευκωσία και ο αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Ιωάννου, επιχείρησαν να πείσουν τους εταίρους τους στην Ε.Ε., προκειμένου να συναινέσουν στον χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών στη Συρία, ως «ασφαλών», ώστε να δρομολογηθεί η δυνατότητα επιστροφής Σύρων προσφύγων, υπό το φως των αντικειμενικά μη διαχειρίσιμων αριθμών προσφύγων και μεταναστών που έχουν κατακλύσει την Κύπρο. Ο ΥΠΕΣ επισκέφθηκε τη Δανία και την Τσεχία, ενώ πρόσφατα έγινε και υπουργική σύσκεψη αριθμού κρατών-μελών στη Λευκωσία. Όπως έλεγε στην «Κ» ξένη διπλωματική πηγή, «η κυπριακή κυβέρνηση επιχείρησε να εξασφαλίσει τη συναίνεση εταίρων στην Ε.Ε., ώστε να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα πιέσεων και να ανοίξει ο δρόμος για τον χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της Συρίας ως ασφαλών». Σύμφωνα με την ίδια ξένη διπλωματική πηγή, η προσπάθεια τής Λευκωσίας «προσκρούει σε αρκετούς σκοπέλους, γεγονός που δεν επιτρέπει αισιοδοξία για την υλοποίησή της, στην παρούσα χρονική περίοδο». Η ίδια πηγή παρέπεμψε τόσο στις «προτάσεις του γενικού εισαγγελέα του Δικαστηρίου της Ε.Ε., όσο και στο γεγονός ότι η Κομισιόν, αλλά και το ισχυρότερο κράτος της Ε.Ε. (σ.σ. Γερμανία), έχουν περίπου την ίδια προσέγγιση». Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, «αυτή ακριβώς η σύγκλιση των προτάσεων του γενικού εισαγγελέα και των θέσεων της Κομισιόν, αλλά και της Γερμανίας, και κυρίως η κοινή τους αντίληψη ότι δεν είναι εφικτός ο χαρακτηρισμός μόνο κάποιων περιοχών μιας χώρας, αποσπασματικά, ως ασφαλών, έχει εκ των πραγμάτων τεράστια σημασία και τείνει να δημιουργήσει ένα νομικό και πολιτικό προηγούμενο, για κάθε περίπτωση». Παράλληλα, σύμφωνα με την ίδια πηγή, θα πρέπει να συνυπολογιστεί η τοποθέτηση ανθρωπιστικών/μη κυβερνητικών οργανώσεων, που θεωρούν επικίνδυνη και μη ρεαλιστική τη θέση της Λευκωσίας για χαρακτηρισμό κάποιων περιοχών της Συρίας ως ασφαλών. Στην ίδια περίπου γραμμή είναι και τα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ. Όλα αυτά, εξήγησε η ίδια πηγή, «λειτουργούν μάλλον αποτρεπτικά στις επιδιώξεις της Λευκωσίας, στην παρούσα τουλάχιστον χρονική περίοδο που διανύουμε».
