Του Γιάννη Ιωάννου
Όταν το 2013 ο Νίκος Αναστασιάδης εκλέγονταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας -με τον ΔΗΣΥ να επανέρχεται μετά από χρόνια στην εξουσία, η συζήτηση για την ένταξη στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη (PfP) όχι μόνο έδειχνε πρωτότυπη ως bullet του προεκλογικού του προγράμματος αλλά δημιουργούσε και συσπείρωση μεταξύ των ψηφοφόρων της Δεξιάς ως προς την προοπτική ένταξης της ΚΔ -στα πλαίσια και της λύσης του Κυπριακού- σε μια ευρωατλαντική δομή η οποία θεωρούνταν προθάλαμος για την είσοδο του ΝΑΤΟ. Μια δεκαετία μετά, η ένταξη στο ΝΑΤΟ επανέρχεται ως ζήτημα στην ατζέντα του προεκλογικού για το 2023 με δύο όμως νέα ποιοτικά στοιχεία: To ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων στο Κυπριακό να έχει, μετά το 2017, καταγραφεί ως λόγος αποτυχίας των συνομιλιών στη δημόσια σφαίρα και την ρωσική εισβολή, στις 24 Φεβρουαρίου, στην Ουκρανία να επαναφέρει το ΝΑΤΟ στο επίκεντρο της διεθνούς συζήτησης με την επέκτασή του να αφορά μάλιστα δύο νέα κράτη, την Σουηδία και την Φινλανδία. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει μέχρι στιγμής κάνει την εμφάνισή της στον προεκλογικό ως ζήτημα, με τον ΔΗΣΥ και τον υποψήφιό του, Αβέρωφ Νεοφύτου, να την εντάσσουν στην ατζέντα (agenda setters) και το ζήτημα να αποκτά πλέον και χειροπιαστό αποτύπωμα ως προς την δημόσια συζήτηση για τις προεδρικές. Κι ενώ, όπως ανέλυσε η «Κ», το ζήτημα ένταξης της ΚΔ στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου αποτελεί μια διαδικασία που σε πολιτικό και τεχνικό επίπεδο έχει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, η συζήτηση -στο εσωτερικό πολιτικό επίπεδο- στα πλαίσια του προεκλογικού για το 2023 αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον ως πεδίο ιδεολογικής και πολιτικής αντιπαράθεσης, συσπείρωσης ή αλίευσης ψήφων αλλά κι επιμέρους αντιφάσεων.
ΝΑΤΟ και κόμματα
Ο Δημοκρατικός Συναγερμός δείχνει να θέτει το ζήτημα της ένταξης στο ΝΑΤΟ τόσο ως εργαλείο άρσης του αδιεξόδου στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων του Κυπριακού όσο και ως την ιδεολογική αιχμή έκφρασης μιας φιλοδυτικής πολιτικής. Το ζήτημα επεξεργάζεται τόσο σε επίπεδο policy making στους σχετικούς μηχανισμούς παραγωγής θέσεων του κόμματος όσο κι ως θέση που το κόμμα και ο υποψήφιός του επικοινωνεί πολιτικά για σκοπούς συσπείρωσης, δεδομένης της πάγιας θέσης του ΑΚΕΛ για το εν λόγω ζήτημα. Το ζήτημα που προκύπτει εδώ είναι αν η εργαλειοποίηση του ζητήματος για προεκλογικούς λόγους υπερέχει της στρατηγικής, per se, για ένταξη κι αν η τελική προεκλογική προγραμματική θέση είναι ρεαλιστική σε σχέση τόσο με τις συνομιλίες του Κυπριακού όσο και με το ίδια την ένταξη στο ΝΑΤΟ ως προϋπόθεση ή ως καταληκτική θέση για την επίλυση των πτυχών ασφάλειας κι εγγυήσεων στο Κυπριακό. Η εμπειρία του 2013 (σ.σ. το 2018 δεν τέθηκε καν στην ατζέντα το ζήτημα) για τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη δείχνει πως το ζήτημα εγκαταλείφθηκε γρήγορα ενώ την περίοδο 2016-2017 η πτυχή του «μηδέν στρατός-μηδέν εγγυήσεις» ως διαπραγματευτική αφετηρία της ελληνοκυπριακής πλευράς, από τον ίδιο τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, κυριάρχησε στο επίπεδο της δημόσιας σφαίρας. Στη περίπτωση του υποψήφιου Νίκου Χριστοδουλίδη η προσέγγιση ως προς το ΝΑΤΟ εκφράστηκε, προσφάτως, αντιφατικά ως προς την ουσία του ζητήματος. Ο κ. Χριστοδουλίδης σε συνέντευξη του προ μηνών στον «Alpha» ανέφερε πως «αν δεν υπήρχε το πρόβλημα με την Τουρκία» η Κύπρος «θα ήταν ήδη κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ» υπεραμυνόμενος της εξωτερικής πολιτικής του την περίοδο 2018-2022. Στη πρόσφατη συνέντευξή του στην δημόσια ραδιοτηλεόραση ερωτηθείς για την προοπτική της Κύπρου στο ΝΑΤΟ ως ζήτημα που τίθεται στον δημόσιο διάλογο ανέφερε πως η ένταξη αποτελεί ένα διπλωματικό πεδίο που μεταφέρεται σε ένα επίπεδο όπου η Τουρκία είναι ισχυρή λόγω της ιδιότητάς της ως κράτους-μέλους της Συμμαχίας για να προτάξει ουσιαστικά την εμπλοκή της ΕΕ ως εργαλείο υποβοήθησης του Κυπριακού έναντι του επιπέδου της ατλαντικής Συμμαχίας. Η προσέγγιση εδώ δείχνει πως έναντι του τρόπου με τον οποίο εγείρεται το ζήτημα από τον ΔΗΣΥ, ο κ. Χριστοδουλίδης «απαντά» ανοιγόμενος, σε πολιτικό επίπεδο, και σε κύκλους που δεν συμφωνούν με την νατοϊκή προοπτική. Συνεπώς ΔΗΣΥ και Χριστοδουλίδης, σε επίπεδο πολιτικής αλίευσης ψήφων, καταγράφονται ως ανταγωνιστικοί στο ζήτημα του ΝΑΤΟ ως ατζέντας του προεκλογικού. Για το ΑΚΕΛ δεν υπάρχει αμφιβολία πως ιδεολογικά, και πρακτικά, αντιτίθεται στην προοπτική του ΝΑΤΟ, διαχρονικά, στη Κύπρο χωρίς παρεκκλίσεις μάλιστα επί του θέματος. Ο υποψήφιός του Αντρέας Μαυρογιάννης δεν έχει εκφραστεί δημοσίως θετικά για το ΝΑΤΟ μιας και σε συνέντευξή του στη δημόσια ραδιοτηλεόραση ανέφερε πως η ένταξη στον Οργανισμό δεν είναι βοηθητική (σ.σ. στη περίπτωση του Κυπριακού). Ένα στοιχείο που μάλλον παραπέμπει σε μια παρεμφερή με τον κ. Χριστοδουλίδη θέση που ικανοποιεί και τα αισθήματα του μέσου ψηφοφόρου της Αριστεράς στη Κύπρο. Συνεπώς και σε αυτό το επίπεδο ΔΗΣΥ και Μαυρογιάννης στο επίπεδο του ΝΑΤΟ ως ατζέντας του προεκλογικού βρίσκονται σε ανταγωνισμό.
Kοινή γνώμη και Συμμαχία
Οι συνθήκες τα τελευταία χρόνια στον άξονα επιλογών Δύσης-πολυεπίπεδης εξωτερικής πολιτικής για την Κυπριακή Δημοκρατία έχουν επιταχυνθεί. Διαφαίνεται στη μικρή αλλά συμβολική άρση του αμερικανικού εμπάργκο για μη-φονικά όπλα στη Κύπρο, στις επιλογές των εξοπλιστικών της Εθνικής Φρουράς, που τείνει να αποδεσμευτεί οριστικά από την ρωσική αγορά όπλων, στις προσπάθειες για πάταξη της διαφθοράς στα πλαίσια της διεθνούς συνεργασίας και στη θεαματική, εντός του 2022, παύση του ελλιμενισμού ρωσικών πολεμικών πλοίων στο λιμάνι της Λεμεσού (που είχαν αυξηθεί θεαματικά με φόντο την Συρία και την ανάπτυξη των ρωσικών πολεμικών στόλων στην ανατολική Μεσόγειο την περίοδο 2017-2021). Αυτό δείχνει, σαφώς, μια τάση αλλά απέχει από την συζήτηση για πρόσκληση της ΚΔ στο ΝΑΤΟ, την διαδικασία ένταξης και φυσικά το πολύπλοκο ρόλο που σε αυτό το επίπεδο διαδραματίζει η Τουρκία με φόντο το άλυτο Κυπριακό. Σε κάθε περίπτωση, η ένταξη της Κύπρου στους κόλπους του αποτελεί μια δύσκολη αλλά όχι ακατόρθωτη διαδικασία η οποία ωστόσο, για προφανείς λόγους, περνάει μέσα από την διευθέτηση, συνολικά, του Κυπριακού. Επιπλέον σε επίπεδο κοινής γνώμης οι σχετικές μετρήσεις των τελευταίων χρόνων δείχνουν σταθερά ότι ο μέσος Κύπριος πολίτης αντιτίθεται στο ΝΑΤΟ -έχοντας το συνδέσει, σωστά ή λανθασμένα, με την ιστορική εμπειρία του 74’ πτυχή που διαφοροποιεί, αισθητά, την αντίστοιχη δυναμική στις κοινωνίες της Σουηδίας και της Φινλανδίας μετά την 24η Φεβρουαρίου. Στο άτυπο debate της περασμένης Πέμπτης στο ΡΙΚ, το ΝΑΤΟ επανήλθε με τον κ. Νεοφύτου να το θέτει εκ νέου, τον κ. Χριστοδουλίδη να το αποδομεί σε σχέση με την ΕΕ και τον κ. Μαυρογιάννη να αναφέρεται στην ιστορική διάσταση του, σε ένα σχήμα 1-0-0 ως προς την εργαλειοποίηση του ζητήματος.
Το ΝΑΤΟ, τέλος, ωστόσο ως αντικείμενο εσωτερικής πολιτικής ατζέντας με φόντο τις προεδρικές του 2023 δείχνει να δημιουργεί:
• Ένα πεδίο κλασικής αντιπαράθεσης στις παραδοσιακές γραμμές του «δικομματικού δίπολου» φιλοδυτικής Δεξιάς VS αντιιμπεριαλιστικής Αριστεράς. Η πόλωση της οποίας συσπειρώνει το εκλογικό σώμα
• Διεισδύσεις για αλίευση ψήφων πέραν των παραδοσιακών, όπως παρατίθενται ως άνω, γραμμών ακριβώς γιατί η διαφοροποίηση των δύο υποψηφίων (Χριστοδουλίδη, Μαυρογιάννη) ως προς την προγραμματική θέση του ΔΗΣΥ δημιουργεί, εγγενείς, αντιφάσεις και δεν υπάγεται σε κριτήρια ιδεολογικής καθαρότητας
