Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Η Κύπρος βρίσκεται δύο βαθμίδες πάνω από την επενδυτική βαθμίδα από τους τέσσερις μεγάλους Οίκους Αξιολόγησης, αφού την περασμένη Παρασκευή ο Moody’s έθεσε τη χώρα μετά από εντεκάμιση χρόνια στην επενδυτική κατηγορία. Οι Οίκοι όμως που γρήγορα υποβαθμίζουν και δύσκολα αναβαθμίζουν, όπως είδε και η Κύπρος μετά το 2011, προειδοποιούν ευγενικά για την πορεία των δεικτών της οικονομίας και προκρίνουν πως η χώρα θα πρέπει να συνεχίσει την μεταρρυθμιστική πολιτική της, αλλά και να έχει δημοσιονομική πειθαρχεία. Με τις αξιολογήσεις των Moody’s και DBRS, την προηγούμενη Παρασκευή ολοκληρώθηκε και ο δεύτερος γύρος αξιολογήσεων της κυπριακής οικονομίας για το 2023. Πλέον, το βλέμμα είναι στραμμένο στις εξελίξεις του 2024 και του τι θα έχουν να πουν οι Οίκοι για τη χώρα. Τα «outlook» (προοπτικές) της οικονομίας για τρεις από τους τέσσερις Οίκους είναι σταθερά μετά τις τελευταίες τους αξιολογήσεις. Αυτό σημαίνει πως κρατούν οι πλείστοι μία ουδέτερη στάση και αναμένουν να δουν περισσότερα στο επόμενο διάστημα σε σχέση με αυτά που υποδεικνύουν στην κυβέρνηση-χώρα για να κάνει. Οι Οίκοι είναι επιμηθείς και όχι προμηθείς, έτσι, εάν κάποια σημεία δεν προχωρήσουν ή η ΚΔ δεν κάνει τα ενδεικνυόμενα, ο «πέλεκυς» θα είναι άμεσος, αν όχι βαρύς. Η απερχόμενη κυβέρνηση έδειξε κάποια σημάδια γραφής που στα μάτια των Οίκων ήταν σωστές κινήσεις, γι’ αυτό και αναβάθμισαν τη χώρα τον Σεπτέμβριο του 2018. Στην παρούσα κυβέρνηση έδειξαν μία «σιωπηρή» ψήφο εμπιστοσύνης, αφού με τις αναβαθμίσεις και τα θετικά τους σχόλια δεν αναμένουν διαφορετική προσέγγιση-πολιτική σε σχέση με την οικονομία και το πώς θα χειριστεί κάποια δεδομένα.
Μεγάλο αγκάθι όπως θα διαφανεί, θα είναι το πλαίσιο των εκποιήσεων. Παρά το χρονικό διάστημα που δόθηκε για να λυθούν κάποια ανοιχτά ζητήματα που αφορούσαν το πλαίσιο και να βελτιωθεί, η Κύπρος δεν έχει κάνει ουσιαστικά βήματα και το ζήτημα θα βγει συντόμως ξανά στην επιφάνεια. Στα τέλη του τρέχοντος μηνός η περίοδος χάριτος του παγώματος των εκποιήσεων πρώτων κατοικιών παύει να ισχύει και έτσι τα τρία ανοιχτά ζητήματα των εκποιήσεων παραμένουν. Αυτό της δημιουργίας ενός ειδικού δικαστηρίου, αυτό της θέσης ενός χρηματοοικονομικού επιτρόπου, και του περίφημου μηχανισμού της Κεντρικής Τράπεζας. Οι Οίκοι έχουν αναφέρει πόσο σημαντικό είναι ένα ισχυρό πλαίσιο εκποιήσεων για την οικονομία και πως αξιολογούν την ύπαρξή του.
Παρά το χρονικό διάστημα που δόθηκε για να λυθούν κάποια ανοιχτά ζητήματα που αφορούσαν το πλαίσιο των εκποιήσεων και να βελτιωθεί, η Κύπρος δεν έχει κάνει ουσιαστικά βήματα
Δεύτερο δεδομένο για τους Οίκους που θα πρέπει να βλέπουν για να έχουν θετικές αξιολογήσεις είναι η δημοσιονομική πειθαρχία και κατ’ επέκταση η μείωση του δημοσίου χρέους της Κύπρου. Οι Οίκοι δεν θα θέλουν να δουν μεγάλες αυξήσεις στα δημόσια οικονομικά, αλλά συγχρόνως θα θέλουν να βλέπουν να αποπληρώνει το χρέος της η χώρα για να κυμαίνεται στους μέσους ευρωπαϊκούς όρους.
Οι «πεισματάρηδες»
Ο οίκος Moody’s δεν είχε πεισθεί για την οικονομία της Κύπρου, αφού κάποια ραντεβού αξιολογήσεων τα «προσπέρασε» μέσα στην πανδημία και άλλες φορές απλά επιβεβαίωσε προηγούμενες αξιολογήσεις του. Η αναβάθμιση όμως των δύο βαθμίδων της αξιολόγησης της Κύπρου σε Baa2 από Ba1 από τους Moody’s αντικατοπτρίζει κατά τον Οίκο ευρείας βάσης, συνεχείς βελτιώσεις στο πιστωτικό της προφίλ λόγω παλαιότερων και συνεχιζόμενων οικονομικών, δημοσιονομικών και τραπεζικών μεταρρυθμίσεων. Ο οίκος Moody's στο δελτίο του ανέφερε ότι η δημοσιονομική ισχύς έχει βελτιωθεί σημαντικά και ότι οι οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις της πανδημίας διέκοψαν μόνο προσωρινά τη μείωση της επιβάρυνσης του χρέους, αναμένει ωστόσο ότι αυτή η μείωση θα συνεχιστεί κατά τα επόμενα χρόνια. Αναφορικά με τους παράγοντες για μια ενδεχόμενη υποβάθμιση από τον Moody’s, ο Οίκος τόνισε πως μια υποβάθμιση θα προερχόταν από τις σημαντικά ασθενέστερες οικονομικές επιδόσεις από αυτές που αναμένει σήμερα. «Μια διαρκής, ουσιαστική επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης της κυβέρνησης που θα οδηγούσε σε αλματώδη αύξηση της επιβάρυνσης του χρέους και σε ουσιαστική αποδυνάμωση των δεικτών χρέους θα ήταν επίσης αρνητική για την πιστοληπτική ικανότητα, ενώ αρνητική θα ήταν και μια ουσιαστική αύξηση των κινδύνων του τραπεζικού τομέα», συνόψισε. Το σταθερό «outlook» πάντως του Οίκου δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας στο πρώτο μισό του 2024.
Πίστεψαν αλλά καραδοκούν
Ο καναδικός οίκος DBRS πίστεψε στην Κύπρο και την έθεσε στην επενδυτική κατηγορία στα τέλη του 2018. «Προχθές» δεν την αναβάθμισε περαιτέρω, την έχει δύο βαθμίδες πάνω από την επενδυτική κατηγορία, ενώ σύμφωνα με τον DBRS, η θέση της Κύπρου οφείλεται στην πρόσφατη μείωση του δημοσίου χρέους και στην προσδοκία της DBRS Morningstar ότι οι μετρήσεις του δημοσίου χρέους θα συνεχίσουν να βελτιώνονται τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, ο DBRS θεωρεί στην αξιολόγησή του ότι η νέα κυβέρνηση θα συνεχίσει να ακολουθεί συνετή δημοσιονομική πολιτική. Όπως αναφέρει, το πρόγραμμα σταθερότητας της κυβέρνησης στοχεύει σε πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα 3,2% του ΑΕΠ το 2023 και 3,7% το 2024. Ο Οίκος επισημαίνει τα προβλήματα που έχει ακόμα η Κύπρος με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, λέγοντας πως αντιμετωπίζει επίσης σημαντικές προκλήσεις λόγω του υψηλού ακόμη αποθέματος «κληροδοτημένων» ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα και του συγκριτικά χαμηλού επιπέδου παραγωγικότητας της εργασίας της οικονομίας. Επιπλέον, κατά τον DBRS οι αξιολογήσεις της Κύπρου συνεχίζουν να περιορίζονται από το μικρό μέγεθος της οικονομίας της που βασίζεται στις υπηρεσίες, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη σε εξωτερικούς κραδασμούς. Ο DBRS είναι ξεκάθαρος: Οι αξιολογήσεις θα μπορούσαν να υποβαθμιστούν εάν συμβεί ένα, ή συνδυασμός των παρακάτω: Πρώτον, σημαντική επιδείνωση της τροχιάς του δημοσίου χρέους, πιθανώς λόγω παρατεταμένης περιόδου ασθενούς ανάπτυξης, αυξανόμενων δημοσιονομικών πιέσεων ή υλοποίησης μεγάλων ενδεχόμενων υποχρεώσεων. Δεύτερον, ουσιαστική αντιστροφή της πτωτικής τροχιάς στο απόθεμα των ΜΕΔ στον τραπεζικό τομέα. Το σταθερό «outlook» του Οίκου δεν δείχνει σημάδια για αναβάθμιση τουλάχιστον στο πρώτο μισό του 2024.
Τα τρία «αν» του S&P
Ο πρώτος που τον Σεπτέμβριο του 2018 αναβάθμισε την Κύπρο σε επενδυτική βαθμίδα, ο οίκος Standard and Poor’s Global Ratings (S&P) έχει θέσει σε θετικές τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας. Αυτό σημαίνει πως στο πρώτο μισό του 2024 δεν αποκλείεται να κάνει τη διαφορά και να αναβαθμίσει σε υψηλότερο σκαλί τη χώρα σε σχέση με τους άλλους τρεις Οίκους. Ο Οίκος είχε αναφέρει στην τελευταία του αξιολόγηση πως, οι θετικές προοπτικές αντανακλούν τη συνεχιζόμενη μακροοικονομική εξομάλυνση στην Κύπρο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση της χώρας το 2012 - 2013 και πως παρά τις αυξανόμενες πολιτικές πιέσεις για αύξηση των δαπανών, η κυβέρνηση φαίνεται να βρίσκεται σε καλό δρόμο για τη διατήρηση σταθερών δημοσιονομικών πλεονασμάτων στα επόμενα χρόνια. Δείχνοντας τα τρία σημεία που επικεντρώνεται, ο Οίκος είχε αναφέρει πως θα μπορούσε να αναβαθμίσει την Κύπρο εντός των επόμενων 12 - 24 μηνών, εάν η μείωση του χρέους διατηρήσει την υφιστάμενη πορεία, υποστηριζόμενη από τον αυστηρό έλεγχο των δαπανών και από τα σταθερά δημοσιονομικά πλεονάσματα. Θα μπορούσε επίσης να αναβαθμίσει την κυπριακή οικονομία εάν το πολύ αυξημένο σήμερα έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών συρρικνωθεί, αμβλύνοντας τις ανησυχίες μας σχετικά με την εξωτερική μόχλευση των κατοίκων της Κύπρου. Τρίτον, ο Οίκος αναφέρει πως θα μπορούσε να την αναβαθμίσει αν παρατηρήσει βελτιωμένη σταθερότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αναβάθμισε στο 2023
Ο Fitch στην αξιολόγησή του στις 16 Ιουνίου είχε επιβεβαιώσει την προηγούμενη αξιολόγησή του, ενώ είχε κρατήσει το «outlook» σταθερό. Στο ριπόρτ είχε εκτιμήσει πως τα δημοσιονομικά πλεονάσματα θα συνεχιστούν, παρά την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, και ότι η πτωτική πορεία του δημοσίου χρέους θα συνεχιστεί αν και με βραδύτερο ρυθμό. Για τα δημόσια οικονομικά, ο Οίκος ανάφερε πως το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης θα παραμείνει πλεονασματικό τα επόμενα δύο χρόνια, ενώ θεωρούσε παράλληλα ότι, οι κυπριακές αρχές θα διατηρήσουν ένα σημαντικό αποθεματικό ρευστών διαθεσίμων και θα εκδίδουν τακτικά ομόλογα για να καλύψουν επερχόμενες λήξεις χρέους. Ο Οίκος στο πρώτο μισό του 2023 είχε αναβαθμίσει το αξιόχρεο της χώρας και εκτιμούσε πως, η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί λόγω της εγχώριας ζήτησης η οποία θα περιοριστεί από τα αυξανόμενα επιτόκια και τον αντίκτυπο των ακόμη υψηλών τιμών στα πραγματικά εισοδήματα.
