Του Ανδρέα Καραμήτα
Η ακρίβεια του ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο είναι ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, αφού απουσιάζει από την χώρα μία ορθολογιστική και ανταγωνιστικά υγιής ανοικτή αγορά ηλεκτρισμού. Η ελευθερία του καταναλωτή να μπορεί να επιλέξει προμηθευτή με βάσει το κόστος, τις υπηρεσίες και τις περιβαλλοντικές ανάγκες είναι βασικό δικαίωμα των πολιτών και των καταναλωτών. Ακόμη πιο επιτακτική είναι η ανάγκη αυτοδιαχείρισης του οικιακού ρεύματος από τη στιγμή που το κράτος προτρέπει τους πολίτες να στραφούν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η καλλιέργεια της ενεργειακής αυτονομίας των νοικοκυριών. Χθες στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ενέργειας συζητήθηκε το ζήτημα των έξυπνων μετρητών της ΑΗΚ, εγχείρημα που για ακόμη μία φορά φαίνεται να αποτυγχάνει να λειτουργήσει αφού το διοικητικό δικαστήριο αποφάσισε να ακυρώσει την κατακύρωση του διαγωνισμού στη CYTA. Η εν λόγω απόφαση όχι μόνο καθυστερεί την τοποθέτηση των μετρητών εκ μέρους της ΑΗΚ αλλά θέτει ξανά σε κίνδυνο το άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού με 40 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης να χάνονται. Σε ερώτηση των βουλευτών για το τι μέλλει γενέσθαι, η ΑΗΚ τόνισε πως η απόφαση δημιούργησε εκνευρισμό στο διοικητικό συμβούλιο, ενώ παράλληλα σημείωσε πως ψάχνουν εναλλακτικές λύσεις. Στο ίδιο μήκος κύματος και το υπουργείο, το οποίο ενημέρωσε πως ήδη έστειλε αίτημα παράτασης για την καταβολή του ποσού και αναμένεται η απάντηση από την Κομισιόν. Πάντως, ανεξάρτητα με τα πιο πάνω, ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου δήλωσε ενώπιον του προέδρου της επιτροπής πως είναι αισιόδοξος για άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού και πως αυτή –προς έκπληξη όλων– θα τεθεί σε λειτουργία τον Δεκέμβριο του 2024.
Λύση έξω από το κουτί
Οι έξυπνοι μετρητές από μόνοι τους δεν αποτελούν μονόδρομο για την ανταγωνιστική αγορά, ωστόσο είναι βασικό εργαλείο για φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια ενισχύοντας παράλληλα την ενεργειακή αυτοδιαχείριση των νοικοκυριών. «Οι έξυπνοι μετρητές είναι αναγκαίοι για το δίκτυο. Το ηλεκτρικό μας δίκτυο δεν είναι έξυπνο αρκετά και πρέπει να γίνει έξυπνο για να μπορεί να διαχειρίζεται το ρεύμα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) που βρίσκεται διασπαρμένο μέσα στο δίκτυο. Το σύστημα δεν είναι τόσο πεπαλαιωμένο όσο λεν κάποιοι, πλην όμως δεν είναι αρκετά έξυπνο. Οπόταν, ενώ είχε δημιουργηθεί το δίκτυο για να παράγει συμβατική ενέργεια, τώρα προσθέσαμε και παραγωγή από ΑΠΕ. Το συγκεκριμένο έργο στόχο έχει τη διαχείριση αυτής της διάσπαρτης ενέργειας από ΑΠΕ» πρόσθεσε ο υπουργός Ενέργειας. Ως προς τη διαχείριση του νέου προβλήματος που προέκυψε με την απόφαση του δικαστηρίου, ο κ. Παπαναστασίου ανέφερε πως το πρόβλημα πάει από αναβολή σε αναβολή ενώ υπάρχουν κάποια ορόσημα τα οποία προκύπτουν από τις δεσμεύσεις μας απέναντι στην ευρωπαϊκή επιτροπή, λόγω των κονδυλίων που έχουν δοθεί. Οι αργοπορίες αυτές, σύμφωνα με τον κ. Παπαναστασίου, δεν οφείλονται στην ΑΗΚ αλλά στις επανειλημμένες αντιδράσεις που υπάρχουν από επιχειρηματίες, οι οποίοι δεν συμφωνούν με τις αποφάσεις που παίρνει η αρχή κατά καιρούς σχετικά με την κατακύρωση των προσφορών. Πηγές στην «Κ» ανέφεραν πως το υπουργείο ψάχνει λύση και δεν αποκλείεται η λύση που θα βρεθεί να μην περιλαμβάνει τις ενδεδειγμένες διαδικασίες δημοσίων προσφορών αλλά να δοθεί το έργο σε εταιρία με απευθείας ανάθεση. Ερωτηθείς ο υπουργός αν κάτι τέτοιο επιτρέπεται, απάντησε πως προς το παρόν δεν μπορεί να ανακοινώσει οτιδήποτε.
Ενδεικτικά να πούμε ότι οι έξυπνοι μετρητές παρέχουν στους καταναλωτές λεπτομερή πληροφόρηση για το ρεύμα που καταναλώνουν. Απόρροια της καταμέτρησης είναι να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας και την επιλογή προμηθευτών με καθαρά καύσιμα. Επίσης, οι έξυπνοι μετρητές χρησιμοποιούν το net-metering, ένα σύστημα που επιτρέπει στους οικιακούς χρήστες με φωτοβολταϊκά συστήματα να πουλούν πίσω στον προμηθευτεί τυχόν επιπλέον ενέργεια που έχουν από ΑΠΕ. Ακόμη, η βελτιστοποίηση του δικτύου μαζί και με τη χρήση των μετρητών, θα βοηθήσει τους διαχειριστές δικτύων να ενσωματώνουν περισσότερη ενέργεια από ΑΠΕ. Εν κατακλείδι, η ακύρωση της αγοράς έξυπνων μετρητών αποτελεί οπισθοδρόμηση για το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού και την υιοθέτηση ΑΠΕ. Η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και η αξιοποίηση των έξυπνων μετρητών μπορεί να αποφέρει πολλαπλά οφέλη για τους καταναλωτές, το περιβάλλον και την οικονομία.
Τα λάθη και οι «λύσεις»
Το άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο είναι μία χρόνια απαίτηση της βιομηχανίας. Ο ιδιωτικός τομέας φαίνεται να είναι έτοιμος περισσότερο από ποτέ σε υλικοτεχνικό επίπεδο αλλά σκοντάφτουν τόσα χρόνια σε αναχρονιστικές πολιτικές αποφάσεις ή θεσμικά κολλήματα τα οποία ενισχύονται σε κάθε προσπάθεια αντί να εκλείπουν. Ακόμη αν προσθέσουμε στην εξίσωση και την καθυστέρηση έλευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου, η λύση της είναι για δυνατούς λύτες. Το βέβαιο είναι πως για τις πολιτικές αποφάσεις ευθύνη έχουν τα πολιτικά και διοικητικά πρόσωπα, με το κόστος όμως των αποφάσεων αυτών να μην τα αγγίζει αλλά να μετακυλίεται στον τελικό λογαριασμό ρεύματος που πληρώνουν οι πολίτες. Το κόστος επίσης από τα εμπόδια που προκύπτουν από άλλους θεσμικούς παράγοντες που εμπλέκονται με το ζήτημα επωμίζονται πάλι οι πολίτες. Τα θεσμικά εμπόδια όμως μπορούν να προσπεραστούν αν γίνεται πιο υπεύθυνη προετοιμασία εκ μέρους της ΑΗΚ. Αν πάρουμε ως παράδειγμα την τελευταία απόφαση του δικαστηρίου για ακύρωση της προσφοράς στη Cyta, συμπεραίνεται πως κάποιοι στην ΑΗΚ δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους. Θα μπορούσε να πάρει μία νομική συμβουλή η ΑΗΚ για το αν η Cyta νομιμοποιείται να αναλάβει το έργο. Γιατί μπορεί ο υπουργός να μας λέει ότι ευθύνονται για τις αντιδράσεις αυτοί που τις κάνουν, αλλά μία νομική συμβουλή θα μπορούσαν να πάρουν και τώρα να μην είχαμε χάσει τόσα χρήματα. Κυρίως όμως, ο κόσμος δεν μπορεί να εμπαίζεται και να πληρώνει πάντα τη ζημιά. Καλοδεχούμενα τα 40 εκατ., αλλά είναι μηδαμινά σε αυτά που πληρώνουν οι Κύπριοι για ρεύμα κάθε διμηνία και σίγουρα ποσοτικά χρειάζονται πολύ περισσότερα για την μετάβαση της αγοράς. Η υιοθέτηση ενός ανταγωνιστικού μοντέλου φέρνει νέες ευκαιρίες, θέτοντας παράλληλα και νέες προκλήσεις. Η ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών, από τους παίκτες της αγοράς έως και τους ίδιους τους καταναλωτές, είναι απαραίτητη για την ομαλή μετάβαση και την υγιή ανάπτυξη της αγοράς ηλεκτρισμού στο νησί.
