Του Παύλου Νεοφύτου
Ο νευραλγικός κλάδος της Υγείας, και ειδικότερα τα δημόσια νοσηλευτήρια, είναι αυτή τη στιγμή ο τομέας του Δημοσίου που παρουσιάζει τα πιο σοβαρά ζητήματα κακής διοίκησης. Είναι ένα θέμα που προκαλεί την κοινωνία, καθώς η δημοσιονομική επίπτωση είναι τεράστια. Κι όλο το «μεγαλείο» της αδιαφορίας για ουσιαστικό έλεγχο από τα αρμόδια όργανα του ΟΚΥπΥ ορθώνεται πάνω στη ράχη του μέσου ασθενή. Ο γενικός ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης ήταν λαλίστατος σε συνέντευξή του στο κρατικό κανάλι, το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, όταν στην τελευταία ερώτηση που δέχθηκε, με αποτέλεσμα να κλείσει με την επίγευση αυτού του προβληματισμού η εκπομπή, απάντησε ότι «ο πιο προβληματικός οργανισμός, με την πιο μεγάλη δημοσιονομική επίπτωση, είναι ο ΟΚΥπΥ. [...] Έχουμε πει ότι και η κουλτούρα είναι προβληματική και τα δεδομένα είναι προβληματικά και η όλη συμπεριφορά είναι προβληματική και τα οικονομικά στοιχεία είναι προβληματικά».
Στον απόηχο της πρόσφατης ειδικής έκθεσης για το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας για το 2022, όπου εντοπίστηκαν στρεβλώσεις που βγάζουν μάτι, όπως τα σωρηδόν επιδόματα για 208 ιατρούς, χωρίς πραγματική διασύνδεση με την παραγωγικότητά τους και τα οικονομικά αποτελέσματα του οργανισμού, τα προβλήματα που εντοπίζονται στη λειτουργία του ΤΑΕΠ (π.χ. καθυστερήσεις στην εξέταση ασθενών και μη καταγραφή της ώρας κλήσης ειδικού γιατρού) και τις μη υποβληθείσες απαιτήσεις στον ΟΑΥ για εξετάσεις υψηλού κόστους, με αποτέλεσμα τόσο την απώλεια εσόδων, αλλά και τη μη ενημέρωση του ιατρικού αρχείου του ασθενή –κάτι εντελώς απαράδεκτο, θέτοντας σε κίνδυνο της υγεία των ασθενών, σειρά παίρνει η ειδική έκθεση για την κεντρική διοίκηση του ΟΚΥπΥ. Καταβάλλονται προσπάθειες να δημοσιευτεί τον επόμενο μήνα και πριν το εμπάργκο των διπλών εκλογών της 9ης Ιουνίου, καθώς 40 μέρες πριν και μέχρι την ημέρα των εκλογών, η Ελεγκτική Υπηρεσία δεν προχωρά σε δημοσίευση εκθέσεων, για να μη θεωρηθεί ότι επεμβαίνει στα της εκτελεστικής εξουσίας. Μετά τις εκλογές αναμένονται δημοσιεύσεις και άλλων ειδικών εκθέσεων για την ομάδα της δημόσιας Υγείας, πρώτα για τον ΟΑΥ και ακολούθως για άλλα νοσηλευτήρια του ΟΚΥπΥ.
Προβλήματα από την κορυφή
Επιβεβαιώνοντας τη λαϊκή ρήση ότι το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, η επικείμενη έκθεση για τα κεντρικά γραφεία του ΟΚΥπΥ, όπως πληροφορείται η «Κ» από την Ελεγκτική Υπηρεσία, αναμένεται με βάση πολλά και σοβαρά ευρήματα να είναι καταπέλτης για την υπερβολική σπατάλη σε σχέση με προηγούμενα χρόνια και την κακοδιαχείριση, που προφανώς έχουν ως αποτέλεσμα τη «μόλυνση» ολόκληρου του συστήματος του ΟΚΥπΥ, από τα κεντρικά γραφεία μέχρι ένα δημόσιο νοσηλευτήριο. Τα στοιχεία που θα παρουσιάσει στην έκθεση η Ελεγκτική, θα μπορούσαν να τύχουν σε κατοπινό στάδιο περαιτέρω διερεύνησης για να εξεταστεί το ενδεχόμενο καταχρήσεων εξουσίας, συμπλήρωσε η ίδια πηγή. Η έκθεση του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας είναι ικανή για να προϊδεάσει για τον τρόπο που τα κεντρικά γραφεία παρακολουθούν και επιτηρούν το προσωπικό τους, υπέδειξε την ίδια ώρα, τονίζοντας ότι ουσιαστικά δεν το παρακολουθούν και δεν το επιτηρούν.
Σε έναν οργανισμό με συνολικό αριθμό 7.148 υπαλλήλων παγκύπρια, η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου αποτελείται μόνο από... τέσσερα άτομα.
Τα ελλείμματα
Για το βάθος της δημοσιονομικής πληγής που προκαλεί το καθεστώς στα δημόσια νοσηλευτήρια, μιλούν μόνοι τους οι αριθμοί. Σύμφωνα με στοιχεία για τα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς του, που διαθέτει ο ίδιος ο ΟΚΥπΥ, για το 2023 το έλλειμμα ήταν 66 εκατομμύρια ευρώ, για το 2024 αυτό υπολογίζεται στα 101 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2025, στα 100 εκατ. ευρώ, με εύλογο το ερώτημα –που θα μπορούσε να θέσει ο καθένας– πότε αυτά τα ελλείμματα θα μηδενιστούν. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι οι πιο πάνω αριθμοί προέκυψαν από υπολογισμούς του ίδιου του οργανισμού, χωρίς να περάσουν από το κόσκινο εξωτερικού ελέγχου.
Χωλαίνει ο έλεγχος
Μία από τις σοβαρές αιτίες της άσχημης εικόνας στα οικονομικά του ΟΚΥπΥ αφορά αγκυλώσεις στον εσωτερικό έλεγχο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από υποστελέχωση, με αποτέλεσμα να μη διενεργούνται τακτικοί έλεγχοι σε όλα τα νοσηλευτήρια και κέντρα υγείας παγκύπρια, καθώς και στην κεντρική διοίκηση του οργανισμού. Αλλά και όταν η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου εντοπίζει ευρήματα, δεν λαμβάνονται έγκαιρα διορθωτικά μέτρα. Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, υπάρχει αναφορά στη γενική εικόνα που παρουσιάζει ο οργανισμός σχετικά με τα πιο πάνω ζητήματα. «Έχουμε παρατηρήσει ότι, σε σχέση με το μέγεθος του οργανισμού και τους ενδεχόμενους κινδύνους που ελλοχεύουν, ο εσωτερικός έλεγχος στον ΟΚΥπΥ είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένος και υποστελεχωμένος. Όπως διαπιστώσαμε, σε έναν οργανισμό με συνολικό αριθμό 7.148 υπαλλήλων παγκύπρια, η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, αποτελείται μόνο από τέσσερα άτομα. Επίσης, παρατηρήσαμε ότι δεν λήφθηκαν μέχρι σήμερα διορθωτικά μέτρα για αρκετά ευρήματα της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου», τονίζεται, με αναφορά σε συγκεκριμένα παραδείγματα:
α. Απουσία συστήματος καταγραφής ώρας προσέλευσης/αποχώρησης από την εργασία.
β. Μη αποτελεσματικός έλεγχος των αποθεμάτων φαρμάκων και αναλωσίμων.
γ. Απουσία συντονιστή για σκοπούς υποβολής απαιτήσεων εξωνοσοκομειακής λειτουργίας στον ΟΑΥ.
δ. Απουσία κατευθυντήριων γραμμών για σκοπούς είσπραξης του ποσού των €10 στο ΤΑΕΠ.
ε. Απουσία διαδικασιών παρακολούθησης και ελέγχου της υποβολής των απαιτήσεων του ΤΑΕΠ.
στ. Μη συστηματική συμφιλίωση των εισπράξεων από τον ΟΑΥ με τις υποβληθείσες απαιτήσεις.
Προειδοποιήσεις από Γιαννάκη
Διαπιστώσεις για τη διαχείριση του νοσοκομείου Λευκωσίας, όπως οι πιο πάνω, αποτελούν μικρογραφία λειτουργιών του ΟΚΥπΥ στην ολότητά του, ήταν το σχόλιο της γενικής διευθύντριας του υπουργείου Υγείας Χριστίνας Γιαννάκη, η οποία είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ΟΚΥπΥ. Μιλώντας για το ζήτημα στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής στις αρχές του μήνα και σχολιάζοντας τα ελλείμματα του οργανισμού, υπέδειξε την ανάγκη για πιστή τήρηση του Σχεδίου Δράσης του ΟΚΥπΥ, ενώ επεσήμανε ότι με την πιθανή επέκταση της κρατικής χορηγίας προς τον οργανισμό θα αποστείλει και σχετική επιστολή. Προειδοποίησε την ίδια ώρα ότι σε περίπτωση που το σχέδιο δεν τηρείται και εφόσον τα διορθωτικά μέτρα δεν επαναφέρουν τον ΟΚΥπΥ σε τροχιά υλοποίησης του στόχου της εξάλειψης των ελλειμμάτων του, τότε προτίθεται να θέσει έγκαιρα θέμα αναζήτησης ευθυνών της διεύθυνσης. Εάν δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι και πολιτικές του οργανισμού, ανέφερε, τότε θα αναζητηθεί λογοδοσία.
Από την πλευρά της, η Ελεγκτική Υπηρεσία χαιρετίζει τη δήλωση αυτή της κας Γιαννάκη, διότι έχει την άποψη ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να καταφέρει ο ΟΚΥπΥ να μειώσει τα ελλείμματά του και να ισοσκελίσει τις δαπάνες και τα έσοδά του. «Αν δεν υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας, αν δεν ενταχθούν μετρήσιμα κριτήρια, μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι, αλλά και άμεσοι στόχοι, δηλαδή κάθε μήνα να παρακολουθούν τι γίνεται, και να υπάρχει διόρθωση, τότε δεν θα μπορέσει ποτέ ο ΟΚΥπΥ να εξαλείψει τα ελλείμματά του», αναφέρθηκε στην «Κ» από τα γραφεία της Ελεγκτικής.
«Ανταγωνίζονται» με το ΡΙΚ
Τη δεδομένη στιγμή οι λειτουργοί της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι σε θέση να διαβεβαιώσουν ότι από άποψη δημοσιονομικής επίπτωσης, άλλη περίπτωση όπως ο ΟΚΥπΥ δεν έχουν συναντήσει στις έρευνες που διεξάγουν το τελευταίο διάστημα σε υπηρεσίες και οργανισμούς του υπουργείου. Αποτελεί μία αρνητικά μοναδική περίπτωση. Ωστόσο από πλευράς κουλτούρας εντοπίζουν παρόμοιες περιπτώσεις, που ανταγωνίζονται με τον ΟΚYπΥ για τα «πρωτεία» κακοδιαχείρισης και έλλειψης ελέγχου, αναφέροντας ενδεικτικά το παράδειγμα του ΡΙΚ. Υπενθυμίζεται ότι σε πρόσφατη έκθεση της Υπηρεσίας, η οποία συζητήθηκε επίσης στη Βουλή, τονίστηκε αριθμός παρατυπιών, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις προαγωγές μελών του προσωπικού, με αυξήσεις στη μισθοδοσία τους. Η συγκεκριμένη έκθεση, παράλληλα με τη δημοσιοποίησή της, θα σταλεί στην Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς για διερεύνηση του ενδεχομένου κατάχρησης εξουσίας.
