Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Μετά το Τρίκωμον κοντά εις μία καθάριαν βεράντα εις την οποίαν τραπέζι και καθίσματα περιμένουν τον διαβάτην να ξεκουρασθή και είναι ο ηλιακός ενός εξωκλησίου “των Αγίων Τριών Παιδών”, επήραμεν το γεύμα μας με πολλήν όρεξιν. Νερόν καθαρόν και ψυχρότατον ευρίσκεται και λέγεται το “αγίασμα”», διαβάζουμε στην εφημερίδα «Ο Παρατηρητής», 14 Ιουλίου 1935, από τον Σολωμό Παναγίδη καθηγητή του κατηχητικού Αγίας Τριάδας Λεμεσού, ο οποίος είχε οργανώσει ένα μεγάλο προσκυνηματικό ταξίδι, με τελικό προορισμό τον Απόστολο Ανδρέα. Το προσκύνημα στον Απόστολο Ανδρέα ήταν για πάρα πολλούς πιστούς, άνδρες και γυναίκες, απ’ ολόκληρη την Κύπρο μία αδιαπραγμάτευτη υποχρέωση. Το ταξίδι μεγάλο, ιδίως για τους προσκυνητές των επαρχιών που κατοικούσαν μακριά από την ανατολικότερη άκρη της Κύπρου, από το ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα, όπου βρισκόταν η μονή. Αναγκαίες λοιπόν οι στάσεις… και μία από αυτές ήταν στο μικρό εκκλησάκι των Αγίων Τριών Παίδων, στη Σύγκραση της Αμμοχώστου, στον δρόμο Λάπαθος – Σύγκραση, στην περιοχή που είχε την ονομασία «Αγία Παιδκιά». Ακόμα και σήμερα, ο προσεκτικός επισκέπτης του εγκαταλελειμμένου ναού θα δει στους τοίχους του, αλλά και στο υπόστεγο του αγιάσματος, ονόματα και χωριά… Διαβάζω: «Ιπποκράτης Κριτσιωτάκης εξ Αιγύπτου», «Δεσποινού Κυπριανού 1928», «Χρίστος Γ. Φρ… Σιοφέρ Μόρφου 4/1921», «Νίκος Θεοδώρου Νέον Χωρίον», «Γερμασώγια 27 Ιουνίου», «Πάνω Κυβίδες» και εκατοντάδες άλλες αναφορές… Ολόκληρη η Κύπρος παρελαύνει… χιλιάδες ικέτεψαν, δροσίστηκαν, ευφράνθηκαν…
Οι Άγιοι Τρεις Παίδες είναι ένας γραφικός ναΐσκος, σε μία πανέμορφη τοποθεσία της Σύγκρασης, όπου υπήρχε και το αγίασμα που ανέβλυζε από τη σπηλιά, που βρίσκεται κάτω από το ναό. Και ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος επισκέφθηκε καθ’ οδόν προς τον Απόστολο Ανδρέα το αγίασμα, στις 30 Νοεμβρίου 1959: Διαβάζουμε στον Τύπο: «Κατά την 1 µ.µ. ώραν της χθες διήλθε διά του χωρίου µας ή Α. Μ. ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης κ. Μακάριος. Παρά το αγίασμα των Αγίων Τριών Παίδων υπεδέχθησαν τον Εθνάρχην οι µαθηταί του δηµοτικού σχολείου µε σημαίας και φωτογραφίας του Εθνάρχου και του θρυλικού Διγενή µε επί κεφαλής τον διδάσκαλον και τον Ιερέα της κοινότητος», («Ελευθερία» 1 Δεκεμβρίου 1959).
Σήμερα, το εκκλησάκι στέκει βουβό, σε κακή κατάσταση, ενώ πριν από 49 χρόνια, μια μέρα σαν και τη σημερινή, αφού στις 17 Δεκεμβρίου η ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη των Τριών Παίδων και του Προφήτη Δανιήλ, θα ακουγόταν από τον ιερέα το «εν τη πηγή της φλογός, ως επί ύδατος αναπαύσεως, οι άγιοι τρεις παίδες ηγάλλοντο και ο Προφήτης Δανιήλ, λεόντων ποιμήν, ως προβάτων εδείκνυτο». Για το χωριό της Σύγκρασης, αλλά και τα γειτονικά χωριά η 17η Δεκεμβρίου ήταν σπουδαία ημέρα. Διαβάζουμε ενδεικτικά στον τύπο της εποχής: «Εις τας 17 Δεκεμβρίου έλαβε χώραν η ετησία πανήγυρις Αγίων Τριών Παίδων. Προσήλθεν αρκετός κόσμος και επεκράτησεν άκρα ησυχία λόγω των αόκνων προσπαθειών του αστυνομικού κ. Γαλανού», «Φωνή της Κύπρου», 21 Δεκεμβρίου 1935 και: «Θρησκευτική πανήγυρις Αγίων Τριών Παίδων Συγκράσεως: Μεθαύριον Σάββατον τελείται εις Σύγκρασιν η καθιερωμένη ετησία θρησκευτική πανήγυρις Αγίων Τριών Παίδων», «Έθνος», 15 Δεκεμβρίου 1955.
Μιλώντας στην «Κ» ο κοινοτάρχης της Σύγκρασης Γεώργιος Γεωργίου μού λέει πως το εκκλησάκι των Αγίων Τριών Παίδων υπάρχει σίγουρα από το 1900-1901, όταν και κατασκευάστηκε ο υδατοφράκτης, που οι κάτοικοι της κοινότητας ονόμαζαν χαβούζα. Οι Συγκρασίτες γιόρταζαν με ευλάβεια τη μνήμη των Τριών Παίδων, και στους εορτασμούς και την πανήγυρη παρευρίσκονταν πιστοί και από τα γειτονικά χωριά, όπως από το Λάπαθος. «Γνώριζαν οι χωριανοί ότι το θαύμα της διάσωσης των Τριών Παίδων μέσα στην κάμινο, προεικόνιζε το θαύμα της γέννησης του Χριστού». Ο κ. Γεωργίου μού λέει πως ως παιδί θυμάται ότι πήγαιναν με το σχολείο από το πρωί και όλη η μέρα ήταν αφιερωμένη στη λειτουργία και στην πανήγυρη που ακολουθούσε.
Η είσοδος στο αγίασμα των Αγίων Τριών Παίδων στη Σύγκραση Αμμοχώστου, κάτω από τον ναΐσκο.
Ο Μιχαήλ Χαβουζάρης
Το αγίασμα, για το οποίο ήταν γνωστός ο ναΐσκος, βρισκόταν κάτω από την εκκλησία και ήταν μία μεγάλη σπηλιά, σαν σήραγγα μήκους εκατό ποδιών, περίπου 30 μέτρα, εκεί υπήρχε ένα άνοιγμα κυκλικό, και μέσα υπήρχε μία μικρή λίμνη. Ο κ. Γεωργίου μού λέει πως ο Μιχαήλ Χαβουζάρης, υπεύθυνος της δεξαμενής της Σύγκρασης, και πρώτος διαχειριστής της, που άρδευε τον κάμπο του χωριού, το 1930 με 1940, χωρίς όμως να είναι επιβεβαιωμένη αυτή η πληροφορία, έβαλε εργάτες και άνοιξαν τη σπηλιά, να μεγαλώσουν το στόμιό της, να γίνει περίπου τέσσερα μέτρα, για να μπορεί να μπαίνει ο κόσμος, για να παίρνει αγίασμα. Τοποθέτησε επίσης και μία μικρή πόρτα για να προστατεύεται το αγίασμα. Ο Μιχαήλ Χαβουζάρης ήταν ο φύλακας του ναού, όσο ήταν εν λειτουργία η δεξαμενή, μέχρι περίπου τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Ο κ. Γεωργίου μού λέει πως ήταν συνήθεια των ταξιδιωτών-προσκυνητών και των πιστών της Σύγκρασης και των γειτονικών χωριών να κρεμάνε πάνω σε ένα δέντρο, σε μία παλλούρα, μαντηλάκια, ρούχα των παιδιών και τα αφιέρωναν ως τάμα, μετά που έλουζαν τα παιδιά τους με το αγίασμα για να θεραπευθούν από διάφορες αρρώστιες – συνήθως δερματικά, εκζέματα, καρφίδκια (εξανθήματα) καθώς και τα καχεκτικά ή αδύνατα για να δυναμώσουν. Στο εσωτερικό του ναού ο κ. Γεωργίου θυμάται ότι υπήρχαν τρεις εικόνες, μία του Χριστού, μία της Παναγίας και φυσικά αυτή των Αγίων Τριών Παίδων. Το ιερό ήταν λαξευμένο στον βράχο. Ο Μιχαήλ Χαβουζάρης τοποθέτησε και σκάμνους. Ο Μιχαήλ Χαβουζάρης κάθε χρόνο την ημέρα της εορτής των Τριών Παίδων, μετά τη λειτουργία άνοιγε το δωμάτιό του, το οποίο βρισκόταν στη δυτική πλευρά του ναού, και εόρταζε, μαζί με τους πιστούς. Να σημειώσουμε πως οι Άγιοι Τρεις Παίδες είναι προστάτες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Φεύγοντας από τα Άγια Παιδκιά, ανεβαίνοντας τα τσιμεντένια σκαλοπάτια, σκέφτηκα πόσες χιλιάδες πόδια τα ανεβοκατέβηκαν, εν ικεσία ή εν ευφορία… Και παρεκεί στις σπηλιές ο φυσιολάτρης επισκέπτης έρχεται μπροστά σε ένα μάθημα κυπριακής γεωλογίας… Αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία.
«Εις μία καθάριαν βεράντα εις την οποίαν τραπέζι και καθίσματα περιμένουν τον διαβάτην να ξεκουρασθή και είναι ο ηλιακός ενός εξωκλησίου “των Αγίων Τριών Παιδών”, επήραμεν το γεύμα μας με πολλήν όρεξιν. Νερόν καθαρόν και ψυχρότατον ευρίσκεται και λέγεται το “αγίασμα”».
Ο βανδαλισμός
Ο ναΐσκος των Αγίων Τριών Παίδων βεβηλώθηκε τον Μάιο του 1961 από Τ/κ μαθητές της Ανωτέρας Σχολής Μπαϊρακτάρ. Το επεισόδιο του βανδαλισμού του ναού καλύφθηκε τόσο από τον ε/κ Τύπο, όσο και από τον τ/κ. Ο αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Φαζίλ Κιουτσούκ, τότε απέστειλε στην εκκλησιαστική επιτροπή της Σύγκρασης επιταγή ύψους 75 λιρών για αποζημίωση, την οποία ωστόσο δεν δέχθηκαν οι Ε/κ Συγκρασίτες, λέγοντας χαρακτηριστικά «Η θρησκεία δεν εξαγοράζεται». Το γεγονός αυτό ενέτεινε τα πάθη στην τεταμένη ατμόσφαιρα της εποχής.
Το νέο ναΐδριο
Ο γιος του Μιχάλη Χαβουζάρη, ο Σέργης Χαβουζάρης, τιμώντας την προσφορά του πατέρα του στον ναό των Τριών Παίδων στη Σύγκραση, στην προσφυγιά πια, συγκέντρωσε χρήματα και σε χώρο που παραχωρήθηκε δωρεάν από την Εκκλησιαστική Επιτροπή του χωριού Αγίου Θεοδώρου Σκαρίνου το 2003 ανεγέρθηκε νέος ναός αφιερωμένος στους Άγιους Τρεις Παίδες.
Ο Μιχαήλ Χαβουζάρης κάθε χρόνο την ημέρα της εορτής των Τριών Παίδων, μετά τη λειτουργία άνοιγε το δωμάτιό του, το οποίο βρισκόταν στη δυτική πλευρά του ναού, και εόρταζε, μαζί με τους πιστούς.
