ΠΗΓΗ: ΒΒC
Ηταν ένας συνδυασμός περίπλοκων διπλωματικών, νομικών και πολιτικών κινήσεων, αλλά και χρονικής συγκυρίας, που οδήγησε τον Τζούλιαν Ασάνζ στην ελευθερία.
Η δαιδαλώδης συμφωνία μεταξύ των αρμόδιων Αρχών τριών κρατών που άνοιγε τον δρόμο για τον αποφυλάκιση του 52χρονου (μετά από επτά χρόνια εγκλεισμού και ακόμη πέντε χρόνια αναγκαστικής κράτησης) προετοιμαζόταν επί μήνες – και κάθε άλλο παρά βέβαιο ήταν πως θα ολοκληρωνόταν.
Σε σχετική ανακοίνωση, η αυστραλιανή Εισαγγελική Υπηρεσία του Στέμματος (CPS) δήλωσε ότι η πιθανότητα μιας συμφωνίας ομολογίας ενοχής «τέθηκε για πρώτη φορά υπόψη μας τον Μάρτιο». Εκτοτε, οι αρμόδιοι βρίσκονταν σε στενή επαφή με τις ΗΠΑ «σχετικά με τους μηχανισμούς» υπό τους οποίους ο Ασάνζ θα αποφυλακιζόταν και θα εμφανιζόταν ενώπιον ομοσπονδιακού δικαστηρίου των ΗΠΑ, «σύμφωνα με τις επιθυμίες του ίδιου και της κυβέρνησης των ΗΠΑ».
Ωστόσο, μετά από τόσα χρόνια αδιεξόδου, τα θεμέλια της συμφωνίας στήθηκαν πιθανώς από τη στιγμή της εκλογής της νέας κυβέρνησης της Αυστραλίας, τον Μάιο του 2022, μιας διοίκησης αποφασισμένης να επαναπατρίσει τον πολίτη της που βρισκόταν φυλακισμένος στη Βρετανία.
Αθόρυβη διπλωματία
Ο νέος πρωθυπουργός, Αντονι Αλμπανέζι, είχε διαμηνύσει πως – αν και δεν υποστήριζε πολλά από τα πεπραγμένα του Ασάνζ – «φτάνει πια», είχε έρθει η ώρα να απελευθερωθεί. Ο ίδιος, έχοντας διακομματική στήριξη, έβαλε την υπόθεση σε προτεραιότητα, αθόρυβα και παρασκηνιακά. «Δεν διεκπεραιώνονται επιτυχώς όλες οι εξωτερικές υποθέσεις με την ντουντούκα», είχε πει τότε.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, μια αντιπροσωπεία Αυστραλών βουλευτών ταξίδεψε στην Ουάσιγκτον προκειμένου να ασκήσει πιέσεις απευθείας στο Κογκρέσο. Στη συνέχεια, το θέμα ήγειρε απευθείας, σε επίπεδο αρχηγών κράτους, ο ίδιος ο Αυστραλός πρωθυπουργός στον Αμερικανό πρόεδρο, κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο, τον περασμένο Οκτώβριο.
Ακολούθησε κοινοβουλευτική ψηφοφορία τον Φεβρουάριο, όταν οι βουλευτές υποστήριξαν με συντριπτική πλειοψηφία ψήφισμα – έκκληση προς ΗΠΑ και Βρετανία για επιστροφή του Ασάνζ στην Αυστραλία. Παράλληλα, προσέγγισαν πιεστικά την Καρολάιν Κένεντι, την πρέσβειρα των ΗΠΑ στη χώρα, με τη σημαντική πολιτική επιρροή.
Καμπέρα – Ουάσιγκτον – Λονδίνο σε ανοιχτή γραμμή
Βασικός πρωταγωνιστής στο διαπραγματευτικό πόκερ υπήρξε ο Στίβεν Σμιθ, που στις αρχές του 2023 εμφανίστηκε στο Λονδίνο ως ο νέος Αυστραλός ύπατος αρμοστής.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ήταν αυτός που «έκανε μεγάλο μέρος της δύσκολης δουλειάς, καθιστώντας το θέμα προσωπική υπόθεση».
Ο Σμιθ είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Κέβιν Ραντ, ο οποίος –ως νυν πρέσβης στην Ουάσιγκτον– επίσης ενεπλάκη στις διαπραγματεύσεις.
Ο ιδρυτής του WikiLeaks αποχωρεί από το δικαστήριο της Σαϊπάν, όπου αποφασίστηκε η αποφυλάκισή του – Φωτ.: REUTERS/Kim Hong-Ji
Σύμφωνα με τον Σάιμον Τζάκμαν, επίτιμο καθηγητή αμερικανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, υπήρχε μια «φυσική τάση» των αυστραλιανών κυβερνήσεων να υποστηρίξουν τις ΗΠΑ, ωστόσο η κοινή γνώμη και το πολιτικό σκηνικό είχαν μετατοπιστεί αρκετά, τόσο στην Αυστραλία όσο και στις ΗΠΑ, ώστε να προσφέρουν στον Αλμπανέζι τη νομιμοποίηση για εκκίνηση ενεργειών, μέσω μιας διπλωματίας «κάτω από τα ραντάρ», για την απελευθέρωση του Ασάνζ.
Ο ρόλος της εσωτερικής πολιτικής
Στο εσωτερικό της Αυστραλίας, η πολιτική σκηνή προλείαινε τον δρόμο.
Ο Γκρεγκ Μπαρνς, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος της αυστραλιανής εκστρατείας για τον Ασάνζ, δήλωσε ότι η πολιτική ήταν αυτή που έκανε τη διαφορά.
«Η κυβέρνηση Αλμπανέζι ήταν η πρώτη που έθεσε το θέμα στις ΗΠΑ. Και ο πρωθυπουργός είχε την υποστήριξη της αντιπολίτευσης. Ωστόσο, η διαχείριση της υπόθεσης ενοχλούσε πολλούς Αυστραλούς που αναρωτιούνταν πού έγκειτο το δημόσιο συμφέρον σε όλο αυτό», λέει ο ίδιος.
Κάποιοι υπουργοί συνέκριναν, δε, από καιρού εις καιρόν την κράτηση του Ασάνζ με αυτή των Αυστραλών πολιτικών κρατουμένων του Ιράν ή της Κίνας, μεταβάλλοντας τα κοινωνικά αντανακλαστικά.
Νομικοί ελιγμοί
Επειτα σειρά είχε ο νόμος. Στις 20 Μαΐου, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου έδωσε στον Τζούλιαν Ασάνζ μια νομική «σανίδα σωτηρίας», αποφαινόμενο πως μπορεί να ασκήσει νέα έφεση κατά της έκδοσής του στις ΗΠΑ για δίκη.
Σημειώνεται πως ο Ασάνζ αντιμετώπιζε πολλαπλές κατηγορίες βάσει του νόμου περί κατασκοπείας των ΗΠΑ: 17 κατηγορίες για δημοσίευση κρατικών απορρήτων, καθεμία από τις οποίες επέσυρε μέγιστη ποινή φυλάκισης 10 ετών, και μία για υποκλοπές, η οποία τιμωρείται με ποινή έως και πέντε ετών.
Βασικό στοιχείο της απόφασης αφορούσε το αν ο 52χρονος, ως Αυστραλός πολίτης, θα μπορούσε να κάνει χρήση του αμερικανικού Συντάγματος για την υπεράσπισή του και συγκεκριμένα της Πρώτης Τροπολογίας περί ελευθερίας λόγου.
Σύμφωνα με τον Νικ Βάμος, πρώην δικαστικό αξιωματούχο και επικεφαλής επιχειρηματικού εγκλήματος στη δικηγορική εταιρεία Peters & Peters, η απόφαση του Μαΐου άσκησε πίεση και στις δύο πλευρές να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να ολοκληρώσουν τη συμφωνία.
Οπως σημειώνει ο ίδιος, η απόφαση ενδεχομένως επέτρεπε στον Ασάνζ να υποστηρίξει πως η δημοσίευση απόρρητων πληροφοριών των ΗΠΑ προστατεύεται από την Πρώτη Τροπολογία, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε «μήνες, αν όχι περαιτέρω χρόνια καθυστερήσεων και πιέσεων».
«Αντιμέτωποι με αυτή την αβεβαιότητα και την πιθανότητα νέου τέλματος, φαίνεται πως οι ΗΠΑ απέσυραν τις κατηγορίες περί δημοσίευσης απόρρητων πληροφοριών με αντάλλαγμα την ομολογία ενοχής του Ασάνζ για υποκλοπές και “έκτιση ποινής”, δίνοντας επιτέλους τέλος σε αυτήν την περιπέτεια», εξηγεί.
Julian Assange Free At Last!!! pic.twitter.com/Vpzcxr6lbi
— Stella Assange #FreeAssangeNOW (@Stella_Assange) June 26, 2024
Σύμφωνα με τον Βάμος, η νομική ομάδα του ιδρυτή του WikiLeaks αναγνώριζε ότι η επίκληση της Πρώτης Τροπολογίας δεν επηρέαζε με κάποιον τρόπο την ξεχωριστή κατηγορία της υποκλοπής.
Eτσι, ακόμη και αν τελικά απέσυραν τις κατηγορίες που αφορούσαν τη δημοσίευση διαβαθμισμένων πληροφοριών, δεν θα υπήρχε καμία προστασία έναντι των κατηγοριών για υποκλοπή που τις συνόδευαν.
«Αμφότερες οι πλευρές είδαν το ρίσκο και κάθισαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», προσθέτει.
Η Ουάσιγκτον και οι εκλογές
Οι Αμερικανοί είχαν διαμηνύσει την πρόθεσή τους για σύναψη συμφωνίας εδώ και καιρό. Τον περασμένο Αύγουστο, η Κένεντι είχε δηλώσει δημοσίως ότι μία συμφωνία ομολογίας ενοχής θα μπορούσε να αποτελέσει λύση στην αντιπαράθεση – πρόταση που τελικά υιοθετήθηκε από τους δικηγόρους του Ασάνζ.
Τον Απρίλιο, ο Τζο Μπάιντεν είχε δηλώσει ότι εξετάζει το αίτημα της Αυστραλίας να αποσύρει τις κατηγορίες.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η Ουάσιγκτον ήταν διατεθειμένη να προασπίσει τους δεσμούς με την Αυστραλία, με την οποία είχε συνάψει –από κοινού με το Ηνωμένο Βασίλειο– την τριμερή συμφωνία άμυνας και ασφάλειας AUKUS.
Η υπόθεση Ασάνζ αποτελούσε επί χρόνια «αγκάθι» στις σχέσεις των τριών χωρών, ένα εμπόδιο που όλες οι πλευρές φαίνονταν πλέον έτοιμες να υπερκεράσουν.
Η κινητικότητα εντάθηκε όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν κατέστησε σαφές πως επιθυμούσε την επίλυση του προβλήματος πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, φοβούμενη ενδεχομένως πως μια νέα κυβέρνηση Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ήταν λιγότερο πρόθυμη να συμφωνήσει στην έκδοσή του.
Την περασμένη Τρίτη, ο Λευκός Οίκος «ένιψε τας χείρας του», διαμηνύοντας πως οι λεπτομέρειες μιας συμφωνίας ήταν ζήτημα του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Τελικά, μετά από χρόνια νομικού τέλματος και διπλωματικών περιπλοκών, η συγκυρία επέτασσε μια συμφωνία την οποία οι εμπλεκόμενες χώρες ήταν πλέον πρόθυμες να πετύχουν με τους απαραίτητους συμβιβασμούς.
