Kathimerini.gr
Στην τουρκική πρωτεύουσα μετέβησαν στις αρχές του μήνα κυβερνητικοί αξιωματούχοι από τη Σομαλία και την Αιθιοπία για συνομιλίες, με στόχο την επίλυση της μεταξύ τους διένεξης που απειλεί να πυροδοτήσει ένοπλη σύρραξη μεταξύ των δύο κρατών της Ανατολικής Αφρικής.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, μεσολάβησε στις συνομιλίες, ορίζοντας ότι κάθε αντιπροσωπεία θα βρισκόταν σε ξεχωριστά δωμάτια του υπουργείου του, προτού φέρει τους αξιωματούχους σε απευθείας επαφή, σύμφωνα με τη διήγηση στελέχους του υπουργείου στην εφημερίδα Financial Times.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έπαιξε κι αυτός τον ρόλο του ειρηνοποιού, καλώντας τις δύο χώρες να επιλύσουν τις διαφορές τους μετά την απόφαση της Αιθιοπίας να κατασκευάσει ναύσταθμο στην αποσχισθείσα σομαλική επαρχία Σομάλιλαντ, εξοργίζοντας την κυβέρνηση του Μογκαντίσου.
Η μεσολάβηση της Αγκυρας μεταξύ Μογκαντίσου και Αντίς Αμπέμπα, που αναμένεται να συνεχιστεί και τον ερχόμενο μήνα, υπογραμμίζει τη σημαντική ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στην Αφρική τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οικοδομώντας ισχυρούς πολιτικούς, εμπορικούς και αμυντικούς δεσμούς, η Τουρκία αναδείχθηκε σε ισχυρό παίκτη στην περιοχή, την ώρα που άλλα κράτη, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, πασχίζουν να επιβληθούν στην Αφρική.
«Η ενισχυόμενη τουρκική επιρροή στην Αφρική σχετίζεται με την αναζήτηση διπλωματικής ποικιλίας από την Αγκυρα, την προβολή των φιλοδοξιών της ως περιφερειακής δύναμης και την επιθυμία της να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στις διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις», λέει η Ελέμ Εϊριτσέ του Πανεπιστημίου Κοινωνικών Επιστημών της Αγκυρας.
Τετραπλάσιες πρεσβείες
Μετά το 2003 η Τουρκία τετραπλασίασε τον αριθμό των πρεσβειών που διατηρεί στην Αφρική, φθάνοντας τις 44. Κατέστη επίσης σημαντικός παίκτης στον αμυντικό τομέα της ηπείρου και εγκαινίασε γαλαξία αεροπορικών συνδέσεων μεταξύ Κωνσταντινούπολης και δεκάδων πόλεων της Αφρικής, τις οποίες οι δυτικές αεροπορικές εταιρείες ανέκαθεν περιφρονούσαν. «Η Αγκυρα έθεσε τις βάσεις που επέτρεψαν στην Αφρική να αποτελέσει προτεραιότητα για την τουρκική εξωτερική πολιτική», λέει ο Ουλφ Λέσινγκ, στέλεχος του γερμανικού Ιδρύματος «Κόνραντ Αντενάουερ».
Η ενίσχυση της τουρκικής επιρροής στην περιοχή του Σαχέλ, των κρατών που συνορεύουν στον νότο με τη Σαχάρα, τα τελευταία χρόνια υπήρξε ιδιαίτερα αισθητή. Στο πλευρό χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, θεωρούμενες μεσαίες δυνάμεις, η Αγκυρα ενίσχυσε την αίγλη της στο Σαχέλ μετά την ανατροπή σειράς καθεστώτων της περιοχής σε πραξικοπήματα κατώτερων αξιωματικών, υπό την πίεση της ισλαμικής απειλής και της κοινωνικής δυσαρέσκειας.
Ο πρώην αξιωματούχος της CIA και σημερινός αναλυτής Κάμερον Χάντσον, λέει ότι η Αφρική έγινε «ένα πιο ανταγωνιστικό πεδίο», όπου πολλοί εξωτερικοί παράγοντες διαγκωνίζονται για επιρροή. «Καθώς οι αφρικανικές χώρες απορρίπτουν τη γαλλική, βρετανική και αμερικανική επιρροή ύστερα από δεκαετίες, νέες ευκαιρίες και πιθανές συμμαχίες ανοίγονται μπροστά τους με τις μεσαίες δυνάμεις», σημειώνει ο Χάντσον.
Αρχή σχέσεων από το 2011
Η τουρκική επιχείρηση διείσδυσης στην Αφρική εγκαινιάστηκε το 2011, όταν τουρκικές εξαγωγικές εταιρείες άρχισαν να διαβλέπουν μεγάλες οικονομικές ευκαιρίες στην αφρικανική ήπειρο. Ο Ερντογάν ταξίδεψε τότε στη Σομαλία, σε εποχή κατά την οποία η χώρα βίωνε καταστροφικό λιμό. Η υποδοχή του στο αεροδρόμιο υπήρξε θριαμβευτική, με τον Ερντογάν να γίνεται ο πρώτος μη Αφρικανός ηγέτης που επισκεπτόταν τη Σομαλία σε σχεδόν δύο δεκαετίες. Στη διαδρομή προς το Μογκαντίσου οι δρόμοι ήταν κατάμεστοι από κόσμο που ανέμιζε τουρκικές σημαίες.
Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Τουρκίας και αφρικανικών κρατών έφθασαν πέρυσι στα 32 δισ. δολάρια, αύξηση 50% σε σχέση με το 2013.
Ο Τούρκος πρόεδρος, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, περιηγήθηκε σε δρόμους της σομαλικής πρωτεύουσας, με τα ίχνη του πολέμου εμφανή γύρω τους. «Η τραγωδία που εκτυλίσσεται εδώ αποτελεί δοκιμασία για τον πολιτισμό και τις σύγχρονες αξίες», είχε πει τότε ο Ερντογάν.
Ο αντίκτυπος της προεδρικής επίσκεψης στη Σομαλία υπήρξε μακροπρόθεσμος, με το «Ιστανμπούλ» να κερδίζει σε δημοτικότητα ως όνομα για κορίτσια στη Σομαλία. Η Τουρκία συνέχισε να κάνει την παρουσία της αισθητή στην Αφρική μέσω συνδυασμού εμπορικών, αμυντικών, διπλωματικών και θρησκευτικών πρωτοβουλιών – συχνά κοινές προσπάθειες του υπουργείου Εξωτερικών με τουρκικές επιχειρήσεις.
Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Τουρκίας και αφρικανικών κρατών έφθασαν πέρυσι στα 32 δισ. δολάρια, αύξηση της τάξης του 50% σε σχέση με το 2013. Τουρκικές εταιρείες έχουν εργασθεί σε 1.800 έργα υποδομών, όπως αεροδρόμια και ξενοδοχεία σε χώρες όπως ο Νίγηρας, όπου Δυτικοί εργολάβοι διστάζουν να δραστηριοποιηθούν. «Η τουρκική κυβέρνηση βοήθησε τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες να δουλέψουν στην περιοχή. Πήραν μεγαλύτερο ρίσκο, επενδύοντας σε χώρες τις οποίες οι Δυτικοί αγνοούν», λέει ο Λέσινγκ. Ο πρώην πράκτορας της CIA, Χάντσον, αναφέρει ότι δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι τουρκικές εταιρείες επενδύουν σε αφρικανικές χώρες, όπου ο Ερντογάν έχει οικοδομήσει στενές διπλωματικές σχέσεις.
Η Τουρκία έχει επενδύσει επίσης σε πρωτοβουλίες ήπιας ισχύος, προκειμένου να κερδίσει την εκτίμηση του κοινού, ποντάροντας συχνά στο ομόθρησκο των κρατών αυτών. Το μεγάλο τέμενος της Ακρα στην Γκάνα, χρηματοδοτημένο από την Αγκυρα, απαίτησε 10 χρόνια για να χτιστεί στα πρότυπα του Μπλε Τζαμιού της Κωνσταντινούπολης. Μουσουλμανικά τεμένη χρηματοδότησε επίσης η Αγκυρα σε Μάλι, Τζιμπουτί, Σουδάν και αλλού.
Η Σομαλία εξασφάλισε τουρκική βοήθεια για προκατασκευασμένα τουρκικά σχολεία και νοσοκομεία, ενώ προγράμματα υποτροφιών επιτρέπουν σε Σομαλούς μαθητές να φοιτήσουν στην Τουρκία. Το τουρκικό ειδησεογραφικό δίκτυο TRT εγκαινίασε αφρικανική υπηρεσία με προγράμματα στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα σουαχίλι και τα χάουζα. Οι κρατικές τουρκικές αερογραμμές, στο μεταξύ, εξυπηρετούν σήμερα περισσότερους προορισμούς από κάθε άλλη μη αφρικανική εταιρεία.
Η Τουρκία χαλάρωσε επίσης τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς για κατόχους διαβατηρίων πολλών αφρικανικών κρατών, δίνοντας την ευκαιρία στη μεσαία τάξη των κρατών του Σαχέλ να επισκεφθεί την Τουρκία, αναζητώντας αναψυχή, επιχειρηματικές ευκαιρίες ή ιατρική φροντίδα.
Φθηνός προμηθευτής
Στις αμυντικές συνεργασίες της Τουρκίας στην Αφρική αποτυπώνεται, όμως, με τον καλύτερο τρόπο η ενίσχυση της επιρροής της Αγκυρας στην ήπειρο. Η τουρκική διπλωματία έχει αναπτύξει δεσμούς με κράτη σε κάθε σημείο της ηπείρου και έχει αναδειχθεί σε αξιόπιστο και φθηνό προμηθευτή αμυντικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, όπως drones. Αναλυτές προσθέτουν ότι τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη καθίστανται ελκυστικά για την αφρικανική αγορά χάρη στην απουσία όρων για τα ανθρώπινα δικαιώματα για την απόκτησή τους.
Το drone Bayraktar ΤΒ2 είναι πια ο πυλώνας της τουρκικής επίθεσης γοητείας προς τα κράτη της Αφρικής, με τα αεροσκάφη να κατασκευάζονται από εταιρεία ιδιοκτησίας του γαμπρού του προέδρου Ερντογάν. Μάλι, Νίγηρας, Αιθιοπία, μεταξύ άλλων, έχουν συμπεριλάβει το ΤΒ2 στο οπλοστάσιό τους.
Η Αγκυρα πουλάει επίσης μικρά όπλα. «Η Τουρκία συνεργάζεται πολύ στενά με τις αρχές της Σομαλίας για τη δημιουργία του εθνικού στρατού και τη μεταρρύθμιση του τομέα ασφαλείας», είπε στους Financial Times στέλεχος της τουρκικής κυβέρνησης. Η Τουρκία έστειλε πρόσφατα το σκάφος «Ορούτς Ρέις» στα ανοικτά της Σομαλίας προκειμένου να εξερευνήσει την ύπαρξη κοιτάσματος 30 δισ. βαρελιών πετρελαίου και φυσικού αερίου στον πυθμένα του Ινδικού Ωκεανού, ενώ το τουρκικό πολεμικό ναυτικό διαθέτει ήδη μεγάλο ναύσταθμο στη Σομαλία.
