Kathimerini.gr
Ελένη Τζαννάτου
Στις «Υπέροχες Μέρες», την τελευταία ταινία του Βιμ Βέντερς, o Χιραγιάμα έχει κολλήσει, σαν χαλασμένη κασέτα από αυτές που εμμονικά ακούει, στη «Μέρα της Μαρμότας». Η καθημερινότητά του είναι μια σταθερή τελετουργία χωρίς πολλές εκπλήξεις και με μόνη ελεγχόμενη διαφυγή το διαφορετικό κομμάτι που ακούει στην πρωινή διαδρομή στο βανάκι του: σήμερα θα είναι η Πάτι Σμιθ ή οι Velvet Underground;
Ο μοναχικός μεσήλικας και κεντρικός ήρωας της υποψήφιας για Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας που υποδύεται ο Κότζι Γιακούσο, κατευθύνεται κάθε μέρα στις δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο. Δουλειά του είναι να τις καθαρίζει, διαδικασία στην οποία δείχνει την ίδια φροντίδα που δείχνει στις κασέτες που ακούει στη διαδρομή, στα βιβλία που διαβάζει κάθε βράδυ και στα φυτά που ποτίζει κάθε πρωί.
Αυτή την οπάκ όψη παίρνουν τα τζάμια όταν κλειδώσει κανείς τις τουαλέτες που σχεδίασε ο Σιγκέρου Μπαν και βρίσκονται στο Yoyogi Fukamachi Mini Park. Φωτ.: Satoshi Nagare, provided by The Nippon Foundation
Άλλωστε οι δημόσιες τουαλέτες του Τόκιο είναι μικρά έργα τέχνης σχεδιασμένα από κορυφαίους Ιάπωνες, και όχι μόνο, αρχιτέκτονες, με καθεμία από αυτές να εκμεταλλεύεται επινοητικά τον δημόσιο χώρο. Αλλες από αυτές ξεπροβάλλουν σαν βιομηχανικά μανιτάρια (Τόγιο Ιτο), άλλες μοιάζουν με μια άναρχη ξύλινη συνέχεια ενός δάσους στο αστικό τοπίο (Κένγκο Κούμα), ενώ σε άλλες το διάφανο γυαλί τους γίνεται οπάκ όταν κάποιος κλειδώσει την πόρτα τους (Σιγκέρου Μπαν). Οχι οι δημόσιες τουαλέτες που έχουμε συνηθίσει.
«Οι πιο σοφιστικέ τουαλέτες του κόσμου»
Τις συγκεκριμένες τουαλέτες, που βρίσκονται στο Ebisu Park, τις σχεδίασε ο Μασαμίτσι Καταγιάμα και ιδρυτής του Wonderwall inc. Φωτ.: Satoshi Nagare, provided by The Nippon Foundation
Όταν κανείς σκέφτεται μια δημόσια τουαλέτα, αυτόματα του έρχεται στο μυαλό ένας χώρος σκοτεινός, βρώμικος και κάπως τρομακτικός, στον οποίο είτε δεν θέλει να μπει καθόλου είτε θέλει να τον επισκεφθεί όσο πιο γρήγορα γίνεται.
«Αν και οι δημόσιες τουαλέτες είναι όπως λέει η λέξη δημόσιες, προβληματιστήκαμε για το αν είναι ένας χώρος που όλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν με άνεση», εξηγουν στην «Κ» εκπρόσωποι του Nippon Foundation, οργανισμού που διαχειρίζεται το Tokyo Toilet Project, μέσα από το οποίο έχουν δημιουργηθεί τα μικρά αρχιτεκτονικά διαμάντια σε 17 σημεία της περιοχής Σιμπούγια της ιαπωνικής πρωτεύουσας.
Τουαλέτες… γιγάντια μανιτάρια από τον Τόγιο Ιτο, κοντά στον σταθμό Yoyogi-Hachiman. Φωτ.: Satoshi Nagare, provided by The Nippon Foundation
Πολλές από τις τουαλέτες πριν από το πρότζεκτ «δεν ήταν σχεδιασμένες για όλους, ιδιαίτερα για ηλικιωμένους και ανθρώπους με αναπηρία». Ετσι, το Nippon Foundation ανακαίνισε τους χώρους λαμβάνοντας υπόψη από τη μία την κακή εικόνα που έχουν οι περισσότεροι για τις δημόσιες τουαλέτες και από την άλλη επενδύοντας στη δύναμη του design και της δημιουργικότητας. «Οι δημόσιες τουαλέτες είναι κάτι που προβλέπεται να χρησιμοποιείται σε βάθος χρόνου. Φτιάξαμε εντυπωσιακές τουαλέτες, αλλά πιστεύουμε πως είναι σημαντικό όχι μόνο ένα ωραίο design, αλλά και να τις συντηρούμε και να τις έχουμε καθαρές, ώστε όλοι να τις χρησιμοποιούν άνετα», εξηγούν οι άνθρωποι πίσω από το πρότζεκτ.
Ο Χιραγιάμα από τις «Υπέροχες Μέρες» είναι σίγουρο πως θα συμφωνούσε με το παραπάνω. Αλλά γενικότερα μοιάζει τρομερά ταιριαστό ότι αυτό το πρότζεκτ γεννήθηκε στην Ιαπωνία, μια χώρα που φαίνεται μόνιμα να αντλεί, σε κάθε της έκφανση, από μια πηγή ευγενούς πνευματικότητας και της πιο ευφάνταστης καινοτομίας. Για την Ιστορία, στην Ιαπωνία οι τουαλέτες έχουν ένα ενσωματωμένο στη λεκάνη σύστημα μπιντέ, και μάλιστα ένα μοντέλο της εταιρείας Toto που κυκλοφόρησε το 1997 και κατάφερε να μπει στο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες ως «η πιο σοφιστικέ τουαλέτα του κόσμου».
Από τους Ολυμπιακούς του Τόκιο στις σελίδες του σεναρίου του Βέντερς
Αυτές οι τουαλέτες, που μοιάζουν με μικρή αστική ζούγκλα, σχεδιάστηκαν από τον Κένγκο Κούμα και βρίσκονται στο Nabeshima Shoto Park. Φωτ.: Satoshi Nagare, provided by The Nippon Foundation
«Η τουαλέτα είναι σύμβολο της κουλτούρας της ιαπωνικής φιλοξενίας», όπως σημειώνουν και οι διαχειριστές του Tokyo Toilet Project. Διόλου τυχαία, οι δημόσιες τουαλέτες της Σιμπούγια χτίστηκαν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο του 2020, που έγιναν ελέω πανδημίας τελικά το 2021, και μάλιστα χωρίς θεατές από το εξωτερικό.
Κάπως έτσι, το Tokyo Toilet Project δεν έλαβε την αναμενόμενη αναγνωρισιμότητα και αναζητούνταν νέοι τρόποι να προωθηθεί. Ετσι, ο Κότζι Γιανάι από το πρότζεκτ απευθύνθηκε στον σεναριογράφο και διευθυντή δημιουργικού διαφημιστικής Τακούμα Τακασάκι. Αυτός με τη σειρά του αναζήτησε κάποιον διεθνούς κύρους σκηνοθέτη προκειμένου να κάνει κάποια καμπάνια για τις τουαλέτες.
Η εν λόγω τουαλέτα, που βρίσκεται στο Nanago Dori Park και τη σχεδίασε ο Κάζου Σάτο, είναι «ανέπαφη»: όλες οι λειτουργίες της γινονται με φωνητικές εντολές. Φωτ.: Satoshi Nagare, provided by The Nippon Foundation
Ο Βιμ Βέντερς βρέθηκε στο Τόκιο και δεν άργησε να αποφασίσει πως θέλει να κάνει μια ολόκληρη ταινία γύρω από τις δημόσιες τουαλέτες της πόλης. «Δεν έχω δει καμία τουαλέτα πουθενά στον κόσμο που να έχει γίνει με τόση προσοχή στη λεπτομέρεια», έλεγε πριν από λίγο καιρό στους New York Times ο Γερμανός σκηνοθέτης.
Επιστρέφοντας στο Βερολίνο o Βέντερς, μαζί με τον Τακούμα Τακασάκι, έγραψαν το σενάριο του «Υπέροχες Μέρες». Ξαναπήρε τον δρόμο για το Τόκιο. Και έτσι γνωρίσαμε τον Χιραγιάμα. Και μαζί με την αποπνικτική σχεδόν ρουτίνα του και τις εντυπωσιακές τουαλέτες του Τόκιο, πέρασαν όλα μαζί στην κινηματογραφική αιωνιότητα. Μόνο κατάλληλο soundtrack σε αυτό το «Perfect Day» του Λου Ριντ.
