Δεν είναι και τόσο μακρινό το παρελθό, στο οποίο ο Σύρος αντάρτης, Αμπου Μοχάμεντ αλ Γκολάνι, είχε ένα μακρύ και ατημέλητο μούσι, φορούσε ένα τουρμπάνι που προτιμούν συνήθως οι τζιχαντιστές και φερόταν λες και έδινε «ακρόαση» για τον ρόλο του νέου Οσάμα μπιν Λάντεν.
Ο ίδιος άνθρωπος όμως, ο οποίος κατάφερε να ανατρέψει το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Ασαντ, δείχνει ένα πολύ διαφορετικό πρόσωπο. Σαν πολιτικός χαμαιλέοντας, φοράει πράσινη στρατιωτική στολή, θυμίζοντας τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ενώ το μούσι του φαίνεται πλέον πιο επιμελώς φροντισμένο. Αποφάσισε, μάλιστα, να πάψει να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμό του και άρχισε να χρησιμοποιεί το πραγματικό του όνομα, Αχμέντ Χουσεΐν Αλ Σαρά.
Πόσο πειστική είναι όμως αυτή η μεταμόρφωσή του; Μήπως θα έπρεπε οι Σύροι να ανησυχούν για το γεγονός ότι ο άνθρωπος που κάποτε δεσμευόταν να είναι αφοσιωμένος στην Αλ Κάιντα και πολέμησε εναντίον των δυτικών δυνάμεων στο Ιράκ είναι πλέον ο πιο ισχυρός άντρας στη χώρα τους και αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μεταβατική περίοδο μετά το τέλος της δυναστείας των Ασαντ; Είναι, μάλιστα, πιθανό να γίνει ο ίδιος ο νέος ηγέτης της Συρίας.
Σε ανάλυσή του, το Politico θέτει το ερώτημα εάν στην περίπτωση του Αλ Γκολάνι «τα ράσα κάνουν όντως… τον παπά». Εχει στ’ αλήθεια απομακρυνθεί από το τζιχαντιστικό παρελθόν του ή αυτή του η στροφή προς τη μεγαλύτερη ανεκτικότητα είναι απλώς ένα τέχνασμα;
Πρόκειται για ερωτήματα που οι Δυτικοί ηγέτες και αξιωματούχοι παλεύουν να διαλευκάνουν, καθώς σχεδιάζουν τα επόμενα βήματά τους. Η Γαλλία και η Γερμανία συμφώνησαν αμέσως να συνεργαστούν με τις συριακές ομάδες της αντιπολίτευσης που πήραν την εξουσία στη Δαμασκό, ενώ οι ΗΠΑ και η Βρετανία συζητούν για το εάν θα άρουν τον χαρακτηρισμό «τρομοκρατική οργάνωση» για την ισλαμιστική φατρία Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), της οποίας ηγήθηκε ο Αλ Γκολάνι.
Προς το παρόν, όλοι παρακολουθούν και περιμένουν, συγκεντρώνοντας όσο περισσότερα στοιχεία μπορούν για το ποιος είναι πραγματικά ο Αλ Γκολάνι, καθώς και για το ποια είναι τα μελλοντικά σχέδιά του στη Συρία.
Ωρίμασε ή προσποιείται;
Ο 42χρονος Γκολάνι έχει προβεί σε όλες τις σωστές κινήσεις, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τους φόβους. Σε συνέντευξή του στο CNN την Παρασκευή, καθώς οι δυνάμεις του κατευθύνονταν προς τη Δαμασκό, προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από το εξτρεμιστικό παρελθόν του, τις σχέσεις του με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, καθώς και την περίοδο που πολέμησε στο Ιράκ, κατά την οποία και φυλακίστηκε.
«Ενα άτομο στα είκοσί του χρόνια έχει διαφορετική προσωπικότητα από ό,τι κάποιος στα τριάντα ή τα σαράντα του. Ετσι είναι η φύση του ανθρώπου», είπε.
Ο ίδιος επέμεινε ότι οι μειονότητες δεν έχουν κανέναν λόγο να φοβούνται, υποστηρίζοντας ότι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διέπραξε η HTS κατά τη διακυβέρνηση της Ιντλίμπ τα τελευταία οκτώ χρόνια θα μπορούσαν να αποδοθούν «σε ορισμένα άτομα κατά τη διάρκεια περιόδων χάους, αλλά τα αντιμετωπίσαμε αυτά τα ζητήματα».
«Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εξαλείψει μια άλλη ομάδα. Αυτές οι ομάδες συνυπάρχουν σε αυτή την περιοχή εδώ και εκατοντάδες χρόνια, κανείς δεν έχει δικαίωμα να τις σβήσει από τον χάρτη», πρόσθεσε.
Κατά τη διάρκεια του περασμένου Σαββατοκύριακου, ένας άλλος ηγέτης των ανταρτών, ο Ανας Σαλκάντι, ενίσχυσε περαιτέρω αυτό το μήνυμα ανεκτικότητας, λέγοντας το εξής στη συριακή κρατική τηλεόραση: «Το μήνυμά μας σε όλες τις φατρίες της Συρίας είναι ότι η Συρία είναι για όλους».
Μέχρι εδώ, όλα καλά. Υπάρχουν όμως και προειδοποιητικά σημάδια, αναφέρει στο Politico ο Εντμουντ Χουσαΐν από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (Council on Foreign Relations) και ανώτερος σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, από το 2014 έως το 2017. Υπάρχουν πολλά που παραμένουν αινιγματικά στην περίπτωση του Γκολάνι, δήλωσε ο Χουσαΐν.
«Δεν γνωρίζουμε, δεν μπορούμε καν να επαληθεύσουμε, το πού γεννήθηκε. Κάποιοι λένε στη Σαουδική Αραβία και άλλοι στην Ντεΐρ αλ-Ζορ της Συρίας – και ακόμα χειρότερο είναι το γεγονός ότι δεν ξέρουμε πόσους Αμερικανούς και Αραβες σκότωσε ως διοικητής της Αλ Κάιντα», τόνισε ο ίδιος.
Ο Χουσαΐν ανησυχεί μάλιστα ότι οι συζητήσεις περί αφαίρεσης του ίδιου και της ομάδας του από τη λίστα των τρομοκρατών είναι «βιαστικές και επικίνδυνες».
«Οι αρχικές δηλώσεις του περί πλουραλισμού και συμπερίληψης είναι ενθαρρυντικές. Ας δούμε αυτές τις πολιτικές στην πράξη, αλλά διατηρώ αμφιβολίες για το εάν ο ίδιος και το ριζοσπαστικό κίνημά του θα ανταποκριθούν στις προσδοκίες για μια αρμονική Συρία».
Η νικητήρια ομιλία στη Δαμασκό
Η επιλογή του Αλ Γκολάνι να εκφωνήσει τη νικητήρια ομιλία του στο Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών στη Δαμασκό δεν πέρασε απαρατήρητη. Θα μπορούσε να έχει επιλέξει ένα μέρος χωρίς θρησκευτικό συμβολισμό, αλλά δεν το έκανε.
Αν και επέκρινε τη «διάδοση του σεχταρισμού», τη συνέδεσε μόνο με τους σιίτες και το Ιράν. Επιπλέον, δεν έδωσε κάποια έμφαση στη μετριοπάθεια, τη συμπερίληψη και στον πλουραλισμό όπως έκανε στη συνέντευξή του στο CNN, αλλά ο λόγος του περιείχε «νότες» σουνιτικής θριαμβολογίας.
«Αυτή η νίκη, αδέλφια μου, είναι νίκη για όλο το ισλαμικό έθνος», είπε ο Αλ Γκολάνι. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «αυτή η νίκη γεννήθηκε από τους ανθρώπους που μαράζωναν στη φυλακή και από τους μουτζαχεντίν [δηλ. τους μαχητές] που έσπασαν τις αλυσίδες τους».
Ο Αλ Γκολάνι χαιρετάει το πλήθος στο Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών στη Δαμασκό, μετά την πτώση του Μπασάρ Αλ Ασαντ, 8/12/2024 [Φωτ.: REUTERS/ Mahmoud Hassano].
Οι μουτζαχεντίν του Αλ Γκολάνι δεν έχουν και πολλά κοινά με τις πιο μετριοπαθείς προσωπικότητες που αποτέλεσαν τα δημόσια πρόσωπα της επανάστασης κατά του Ασαντ και οι φιλοδημοκρατικοί ακτιβιστές στη Συρία εκφράζουν ανησυχία για τα μελλοντικά σχέδια της HTS.
Παράλληλα, ο Μπασάμ αλ Κουβατλί, πρόεδρος του φιλελεύθερου κόμματος της Συρίας, Ahrar, λέει ότι φοβάται πως οι δυτικές δυνάμεις θα επαναλάβουν τα λάθη του παρελθόντος, δίνοντας προτεραιότητα στη σταθερότητα αντί στη δημοκρατία.
«Ακόμη και ο Ασαντ, πριν από την επανάσταση, θεωρείτο καλός εταίρος», δήλωσε. «Ο Αλ Γκολάνι είναι πραγματιστής, κάτι που είναι είναι καλό χαρακτηριστικό. Αλλά παίζει, στην ουσία, ένα παιχνίδι με το θέμα των μειονοτήτων. Δυστυχώς, πολλά δυτικά ΜΜΕ εστιάζουν μόνος στις μειονότητες, και ίσως πράγματι να είναι συμπεριληπτικός, αλλά παραμένει ασαφές σε ποιον βαθμό», είπε στο Politico.
Η μεγαλύτερη ανησυχία του Κουβατλί είναι ότι η Συρία δεν θα είναι πραγματική δημοκρατία υπό την ηγεσία του Αλ Γκολάνι.
«Δεν έχω δει πολλούς στρατιωτικούς ηγέτες στην Ιστορία που αναλαμβάνουν την εξουσία και προτίθενται [μετά] να την αφήσουν εύκολα. Δεν περιμένω τίποτα διαφορετικό. Το γεγονός ότι ορίστηκε πρωθυπουργός μονομερώς αποτελεί ένα ισχυρό σημάδι ότι λειτουργεί ως ο μόνος ηγέτης. Δεν τρέφω και πολλές ελπίδες για μια συμπεριληπτική διαδικασία. Και ανησυχώ ότι η διεθνής κοινότητα θα σπεύσει να αναγνωρίσει μια νέα κυβέρνηση στο όνομα της σταθερότητας και με την ελπίδα να επιστρέψουν πρόσφυγες, κάτι που σημαίνει ότι το κίνητρο για μεγαλύτερη συμπερίληψη θα χαθεί», πρόσθεσε ο ίδιος.
Μετατόπιση (;) συνείδησης
Οι φιλοδημοκρατικοί μετριοπαθείς της Συρίας δεν μπορούν να ξεχάσουν τον καιρό που ο Αλ Γκολάνι άρχισε να γίνεται γνωστός σε έναν χαοτικό πόλεμο στο βόρειο τμήμα της χώρας, όπου είχε σταλεί για να ιδρύσει την Τζαμπχάτ αλ Νούσρα, ένα συριακό παρακλάδι της Αλ Κάιντα.
Η ομάδα του αρχικά διατηρούσε συμμαχία με το Ισλαμικό Κράτος και προσπαθούσε να επιλύσει τις διαφορές μέσω της διαμεσολάβησης. Ο Αλ Γκολάνι, όμως, απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από την ιδεολογία ενός διεθνούς τζιχάντ και άρχισε να παρουσιάζει τον δικό του αγώνα περισσότερο ως ισλαμιστικού και εθνικιστικού χαρακτήρα.
Σε συνέντευξη Τύπου το 2014, είπε σε δημοσιογράφο ότι ήθελε να δει τη Συρία να κυβερνάται υπό Ισλαμικό Νόμο, τονίζοντας ότι θα υπήρχε πολύ λίγος χώρος για τις μειονότητες των Αλαουιτών, των Σιιτών, των Δρούζων και των Χριστιανών.
Στο μεταξύ, η Αλ Νούσρα και το Ισλαμικό Κράτος άρχισαν να συγκρούονται για το ποιος θα κυριαρχήσει, με τις δύο ομάδες να διαπράττουν δολοφονίες αντιπάλων ως αντίποινα. Σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας και μικρής κλίμακας συγκρούσεων λόγω του βίαιου εμφυλίου της Συρίας, πολλές ομάδες μαχητών που αντιτίθεντο τόσο στο Ισλαμικό Κράτος όσο και στο καθεστώς του Ασαντ άρχισαν να θεωρούν την Αλ Νούσρα ως μια δύναμη που βρισκόταν στη μέση.
Για αυτούς τους αντάρτες, η τζιχαντιστική ιδεολογία τής εν λόγω ομάδας ήταν δευτερεύουσα στη μάχη εναντίον του Ασαντ και ο Αλ Γκολάνι παρουσίασε την ομάδα του με τη στρατιωτική πειθαρχία και αποτελεσματικότητα ως έναν απαραίτητο σύμμαχο για εκείνους.
Η ρητορική της Αλ Νούσρα προς τη Δύση, ωστόσο, ήταν γεμάτη οργή. Σε δήλωσή του το 2014, ο Αλ Γκολάνι προειδοποίησε τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους πολίτες ότι: «Δεν θα πληρώσουν μόνο οι ηγέτες σας το τίμημα για τον πόλεμο, ακόμη μεγαλύτερο τίμημα θα πληρώσετε εσείς». Εάν δεν σταματήσουν οι αεροπορικές επιθέσεις στη Συρία και η Αμερική δεν αποσυρθεί από τη Μέση Ανατολή, η Αλ Κάιντα «θα μεταφέρει τον πόλεμο στα ίδια σας τα σπίτια».
Ο Αλ Γκολάνι, ως αρχηγός του Μετώπου Νούσρα, μιλά από άγνωστη τοποθεσία σε στιγμιότυπο από βίντεο του 2016 [Φωτ.: Orient TV/Reuters TV].
Το 2016, ο Αλ Γκολάνι διέκοψε τις σχέσεις του με την Αλ Κάιντα και μετονόμασε την ομάδα του σε Τζαμπχάτ Φατέχ αλ Σαμ – το Μέτωπο Κατάκτησης της Σύριας. Το γεγονός ότι η Αλ Κάιντα δέχτηκε αυτόν τον διαχωρισμό χωρίς να καταδικάσει τον Αλ Γκολάνι εγείρει τις υποψίες κάποιων ότι ο τελευταίος έπεισε τους ανώτερους ιεραρχικά τζιχαντιστές ότι μια πιο έμμεση, σταδιακή στρατηγική ίσως να ταιριάζει καλύτερα στη Συρία. Στο μεταξύ, άλλοι θεωρούν αυτή του την αποστασιοποίηση ως στοιχείο πολιτικής ευφυΐας.
Σε κάθε περίπτωση, ο Αλ Γκολάνι ήταν όλο και περισσότερο σε θέση να ασκήσει έλεγχο σε κατακερματισμένες στρατιωτικές ομάδας και να ισχυροποιήσει την εξουσία του στην Ιντλίμπ, αλλάζοντας ξανά το όνομα της φατρίας του σε Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) – δηλ. Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Συρίας.
Στον θύλακο της Ιντλίμπ, όπου είχε την εξουσία, η ομάδα του Αλ Γκολάνι άρχισε να μαλακώνει τη στάση της απέναντι στις μειονότητες των Χριστιανών και των Δρούζων. Μετά την κατάληψη του Χαλεπίου, ο Αλ Γκολάνι υποσχέθηκε στους Χριστιανούς ότι θα είναι ασφαλείς και πως οι εκκλησίες της πόλης θα μπορούν να συνεχίσουν χωρίς προβλήματα τη λειτουργία τους.
Μια επικίνδυνη μετάβαση
Το ερώτημα, όμως, αν ο Αλ Γκολάνι και οι HTS έχουν όντως αφήσει πίσω τους τις εξτρεμιστικές τους ρίζες παραμένει αναπάντητο.
«Υπάρχουν, φυσικά, σοβαροί κίνδυνοι», αναφέρει ο Ζουλιάν Μπαρνς – Ντέισι από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων (European Council on Foreign Relations). «Για τους Ευρωπαίους, η δραματική μεταμόρφωση έχει προκαλέσει μια θετική έκπληξη, αλλά ταυτόχρονα βαθιά αβεβαιότητα. Αναδύονται ήδη ανησυχίες για το τι ακολουθεί, με φόβους σχετικά με την ισλαμιστική φύση της HTS και την προοπτική να ξεσπάσουν ξανά χάος, βία και κατακερματισμός με πιθανό φόντο τον ανταγωνισμό για την ανάληψη της εξουσίας», πρόσθεσε.
Ο Μπαρνς – Ντέισι όμως βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο. «Η HTS αποτελεί ίσως το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα» Σύρων που εσωτερικεύουν το φρικτό κόστος του πολέμου. «Εχουν μετριάσει την ιδεολογική τους θέση, “τα έσπασαν” με την Αλ Κάιντα και δεσμεύτηκαν σε μια συμπεριληπτική διαδικασία που να προστατεύει τα δικαιώματα όλων των Σύρων, όπως φάνηκε από τα πρώτα καθησυχαστικά μηνύματα προς τις μειονότητες της χώρας».
Αλλοι, όμως, εμφανίζονται πιο επιφυλακτικοί. Φοβούνται ότι η μεταμόρφωση της HTS είναι απλώς επιφανειακή και κρύβει τον ισλαμιστικό, στρατιωτικό πυρήνα της. Οπως αναφέρει ο Αμερικανός πρώην διπλωμάτης Αλμπέρτο Φερνάντες, η εμπιστοσύνη προς τον Αλ Γκολάνι και την HTS «μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με το περίφημο αστείο του Οσκαρ Ουάιλντ ότι οι δεύτεροι γάμοι είναι “o θρίαμβος της ελπίδας επί των εμπειριών”».
Πηγή: Politico
