Κωνσταντίνος Φίλης
Τα γεγονότα του περασμένου Σαββάτου απέδειξαν ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επιδρά στις εγχώριες ισορροπίες, ειδικότερα δε στους κύκλους στους οποίους ο Πούτιν έχει βασίσει την πολιτική του κυριαρχία. Ο ένοικος του Κρεμλίνου θεωρούσε ότι είχε εξασφαλίσει ασυλία στο εσωτερικό χάρη στο αφήγημα της δίκαιης στρατιωτικής επιχείρησης εις βάρος ενός νεοναζιστικού καθεστώτος που κακομεταχειρίζεται τους ρωσικής καταγωγής πληθυσμούς, το οποίο μάλιστα νοείται απειλή στην εθνική ασφάλεια της Μόσχας λόγω της επιθυμίας του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Οχι τόσο στα μάτια των πολιτών, γιατί η φωνή τους έτσι κι αλλιώς δεν επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις, όσο των παράκεντρων εξουσίας τα οποία πρωταγωνιστούν εν τη απουσία θεσμικών αντίβαρων.
Ομως, για ένα καθεστώς τέτοιας φύσης, που χρησιμοποιεί συστηματικά μεθόδους εξουδετέρωσης των αντίθετων φωνών και εν πολλοίς βασίζεται στον φόβο, η εικόνα ενός ιδιώτη να προελαύνει εντός της χώρας με έναν μισθοφορικό στρατό στο πλευρό του και να καταφέρνει να θέσει υπό τον έλεγχό του έστω για λίγες ώρες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά και την πόλη Βορονέζ, το πλήττει καίρια. Και καταδεικνύει ότι δεν είναι πλέον τόσο ικανό και αποτελεσματικό ή συνολικά το σύστημα δεν είναι πρόθυμο να στηρίζει αναφανδόν τον Πούτιν.
Πέντε πλήγματα
Ο τελευταίος βγαίνει γρατσουνισμένος, μάλλον τραυματισμένος, για πέντε κυρίως λόγους: πρώτον, γιατί έδειξε πρωτοφανή αδυναμία άμεσης καταστολής του στασιασμού και μάλιστα όχι μόνο δεν έχει εμφανιστεί τις τελευταίες 48 ώρες, αλλά άφησε τη διαπραγμάτευση με κάποιον που δημόσια μίλησε για ανατροπή του, στα χέρια του προέδρου της Λευκορωσίας (έστω κι αν είναι ελεγχόμενος). Δεύτερον, βάσει των όρων της συμφωνίας (μένει να εφαρμοστεί), φέρεται να δέχθηκε την αποπομπή του υπουργού Αμυνας και του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, οι οποίοι ακόμη κι αν ήταν ανεπιθύμητοι, η αλλαγή τους δεν θα έπρεπε να γίνει κατόπιν υπόδειξης. Τρίτον, ο Πριγκόζιν αμφισβήτησε στον πυρήνα του το κυρίαρχο αφήγημα που αιτιολογεί την εμπλοκή της Μόσχας στον πόλεμο, χωρίς να λάβει ακόμη πειστική απάντηση. Τέταρτον, με την αμνηστία που προσέφερε στον αρχηγό της Wagner και τα στελέχη της, αναίρεσε το πρωινό του διάγγελμα, όταν τους είχε χαρακτηρίσει –χωρίς να τους κατονομάσει– προδότες και τρομοκρατική ομάδα. Πέμπτον, κατά τη διάρκεια της ανταρσίας, η δημόσια στήριξη κρατικών και μη αξιωματούχων στον Πούτιν ήταν εντυπωσιακά περιορισμένη. Σαν να απέφυγαν αρκετοί να ταυτιστούν μαζί του, παρά το γεγονός ότι το εγχείρημα Πριγκόζιν ήταν θνησιγενές και δεν συγκέντρωνε καμιά ουσιαστική πιθανότητα επιτυχίας. Ομως, η προέλασή του με μειωμένη ή και καθόλου αντίσταση εκ μέρους των δυνάμεων ασφαλείας, όσο κι αν δεχτούμε ότι η ρωσική ηγεσία την άφησε να εξελιχθεί γνωρίζοντας το όριά της για να αποφύγει την αιματοχυσία, έτρωσε σημαντικά το κύρος της. Ακόμη κι αν ο Πριγκόζιν εξαφανιστεί από προσώπου γης, ο Πούτιν απομυθοποιήθηκε γιατί αποδείχθηκε ότι δεν είναι ανίκητος και αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος, ούτε καν στο εσωτερικό.
Χθες διέρρευσαν πληροφορίες ότι ο Πούτιν ενδεχομένως να γνώριζε για την κίνηση Πριγκόζιν και να την υποτίμησε ή να μην κατάφερε το σύστημά του να την αποτρέψει. Ισως γιατί ο αρχηγός της Wagner διαπραγματευόταν από θέση ισχύος λόγω της καθοριστικής συνεισφοράς των μισθοφόρων του στο πολεμικό μέτωπο της Ουκρανίας, όπου η τελευταία –εδώ και καιρό– επιτυχία της Μόσχας επί του πεδίου (στο Μπαχμούτ) πιστώνεται σε σημαντικό βαθμό σε αυτή. Εν τέλει, όλο αυτό είναι αποκαλυπτικό της απόστασης που έχει ο Ρώσος πρόεδρος από την πραγματικότητα και την ολοένα και μεγαλύτερη έκθεσή του σε κινδύνους, που οδηγούν σε μια πρωτόγνωρη από το 2000 και μετά συνθήκη οιονεί και συνεχούς αμφισβήτησής του. Ακόμη κι αν το καθεστώς σφίξει τη θηλιά περισσότερο απέναντι στις αντίθετες φωνές, ακόμη κι αν, έστω και ατυχής, η διαχείριση της ανταρσίας εις βάρος του πιστοποιεί την κυριαρχία του, από εδώ και πέρα ο Πούτιν θα κοιτάει πάντα πίσω του και θα προσέχει και τον ίσκιο του.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων στον ΑΝΤ1.
