Kathimerini.gr
Μανώλης Κωστίδης
Την επιστροφή στην πολιτική της «γεωγραφίας της καρδιάς» του ανακοίνωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λίγες ημέρες μετά την κατάρριψη του τουρκικού, οπλισμένου, μη επανδρωμένου αεροσκάφους από μαχητικά των ΗΠΑ πάνω από τον εναέριο χώρο της Συρίας, αλλά και μετά τις εξελίξεις στο Ισραήλ και στη Γάζα λόγω του τρομοκρατικού χτυπήματος της Χαμάς. Υπάρχουν εκτιμήσεις πως τα συγκεκριμένα γεγονότα αρχίζουν να οδηγούν την Τουρκία όλο και περισσότερο στην παλαιότερη εξωτερική πολιτική της, με έντονα στοιχεία αντιαμερικανισμού, αλλά και εναντίον της πολιτικής του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.
Πολιτικοί αναλυτές αναφέρουν πως στην τουρκική πρωτεύουσα υπάρχουν εκτιμήσεις πως τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων φέρνουν μια σημαντική ευκαιρία για την Τουρκία να διευρύνει το αποτύπωμά της στη Μέση Ανατολή.
«Ως Τουρκία, από τα εδάφη αυτά που έχουμε ιστορικούς, θρησκευτικούς, ανθρωπιστικούς, γεωγραφικούς δεσμούς, επηρεαζόμαστε άμεσα από αυτές τις εξελίξεις. Οπου υπάρχει μια σφαγή, επιχειρούμε να τη σταματήσουμε, όπου υπάρχει μια πληγή που ματώνει, προσπαθούμε να την επουλώσουμε. Εμείς κοιτάμε με αυτόν τον τρόπο τα γεγονότα που συμβαίνουν στη γεωγραφία της καρδιάς μας», δήλωσε ο πρόεδρος της Τουρκίας στην ομιλία του προς τα μέλη του ιδρύματος τουρκικής νεολαίας TUGVA.
Δημοσιογράφοι της γειτονικής χώρας, με τους οποίους συνομίλησε η «Κ», εκτιμούν πως δεν είναι τυχαία η επιλογή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αντιταχθεί στην απόφαση των ΗΠΑ να στείλουν αεροπλανοφόρο στη Γάζα και δήλωσε χαρακτηριστικά: «Ρε, Αμερική, τι στέλνεις το αεροπλανοφόρο εκεί; Πού είναι η Αμερική και πού είναι η Μεσόγειος, το Ισραήλ και η Γάζα;». Ο πρόεδρος της Τουρκίας κατηγόρησε ευθέως τις ΗΠΑ πως «στηρίζουν, εξοπλίζουν και εκπαιδεύουν όλες τις τρομοκρατικές οργανώσεις της περιοχής», ενώ κατηγόρησε το Ισραήλ για «σφαγές».
Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, όλοι οι Τούρκοι αξιωματούχοι μιλούσαν για την αναθέρμανση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, για την εξέλιξη της υπόθεσης της αγοράς και του εκσυγχρονισμού των F-16, ενώ ο ίδιος ο κ. Ερντογάν είχε μιλήσει για πιθανότητα επίσκεψης του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην Τουρκία και την κατασκευή αγωγού μεταφοράς του ισραηλινού αερίου στη χώρα του.
Εμπειροι αναλυτές τονίζουν πως η κατάρριψη του μη επανδρωμένου αεροσκάφους ήταν σημείο καμπής για την Αγκυρα, καθώς η Ουάσιγκτον με αυτήν την ενέργεια ξεκαθάρισε πως δεν υπάρχει περίπτωση υποχώρησης στη στήριξη που παρέχει στις δυνάμεις της κουρδικής YPG στη βόρεια Συρία και στην παρουσία των αμερικανικών δυνάμεων εκεί.
Η Τουρκία τους άνδρες της YPG τους χαρακτηρίζει τρομοκράτες και τη συγκεκριμένη οργάνωση, παρακλάδι του PKK. H δημιουργία μιας αυτόνομης κουρδικής περιοχής, ο εξοπλισμός των ανδρών εκεί, θεωρείται ως ζωτικής σημασίας απειλή για την Τουρκία.
Στο ζήτημα του τρομοκρατικού χτυπήματος εναντίον του Ισραήλ, η Aγκυρα τις πρώτες ώρες είχε τηρήσει μια ισορροπημένη στάση μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ και όλοι οι αξιωματούχοι μιλούσαν για προσπάθειες τερματισμού της ένοπλης σύγκρουσης αλλά και προσπαθειών διαμεσολάβησης. Παρατηρητές τονίζουν πως όταν στην τουρκική πρωτεύουσα διαπίστωσαν την αποφασιστική στάση του Ισραήλ, η Αγκυρα ξεκίνησε την προσπάθεια ανάληψης ρόλου περιφερειακής δύναμης στα επίπεδα της Ρωσίας και του Ιράν με στόχο τον περιορισμό των ενεργειών της Ουάσιγκτον στην περιοχή.
O δημοσιογράφος της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Sozcu Ντενίζ Ζεϊρέκ αποκάλυψε πως τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς βρίσκονται στην Αγκυρα και έρχονται σε επαφές με όλα τα πολιτικά κόμματα της Τουρκίας. «Η Τουρκία μπορεί να πείσει τη Χαμάς. Σήμερα όλη η ηγεσία της Χαμάς κρέμεται από τα χείλη του Χακάν Φιντάν. Koιτάξτε στην Αγκυρα, υπάρχει η πρεσβεία της Αλ Φατάχ που εκπροσωπεί την επίσημη κυβέρνηση της Παλαιστίνης, όπως υπάρχουν και οι εκπρόσωποι της Χαμάς, της κυβέρνησης δηλαδή της Γάζας. Αυτοί επισκέπτονται τους πάντες, τα πολιτικά κόμματα, και ζητούν την υποστήριξή τους», δήλωσε ο κ. Ζεϊρέκ στην τηλεοπτική συνέντευξή του.
Το δόγμα που εκφράζει ο Ερντογάν πως «ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους πέντε (σ.σ. οι μεγάλες δυνάμεις)» δείχνει πως ο πρόεδρος της Τουρκίας μάλλον θεωρεί πως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή της αλλαγής των δεδομένων στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής αλλά και σε όλο τον κόσμο σε συνεργασία με άλλες μεγάλες χώρες.
Ολοι οι αναλυτές και οι αξιωματούχοι με τους οποίους συνομιλήσαμε εκτιμούν πως η στάση που τηρεί η κυβέρνηση Ερντογάν θα προκαλέσει μεγάλη καθυστέρηση στην έγκριση από το Κογκρέσο του εκσυγχρονισμού και της πώλησης των F-16 στην Τουρκία, όπως και στο ζήτημα της έγκρισης που αναμένεται να δοθεί από το τουρκικό Κοινοβούλιο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Ενα θέμα που θα μπορούσε να αλλάξει το κλίμα είναι ο πιθανός διαμεσολαβητικός ρόλος που μπορεί να παίξει η Τουρκία για την απελευθέρωση των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς, καθότι διατηρεί διαύλους επικοινωνίας και σχέση εμπιστοσύνης με την παλαιστινιακή οργάνωση.
Πάντως αυτή η σχέση με τη Χαμάς, όπως λένε οι αναλυτές, ενδέχεται να έχει προκαλέσει τέτοια δυσπιστία στην κυβέρνηση Νετανιάχου, που η επαναπροσέγγιση αλλά και οι προτάσεις για την κατασκευή των αγωγών να μην μπορούν να επανέλθουν, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον.
Η ιστορία της Γάζας
Η προϊστορία
Η περιοχή που ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία περνάει στον έλεγχο των Βρετανών από το 1918 και κατόπιν, από το 1948 μέχρι το 1967, στον έλεγχο της Αιγύπτου. Το Ισραήλ «απέσπασε» τη Γάζα από την Αίγυπτο και τη Δυτική Οχθη από την Ιορδανία στον πόλεμο του 1967.
1993
Με τις συμφωνίες του Οσλο, μεταξύ του Ισραήλ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, η περιοχή περνάει υπό παλαιστινιακή διοίκηση.
Το Ισραήλ διατηρεί τον έλεγχο με τα στρατεύματά του.
2005
Υπό την πίεση της εσωτερικής και διεθνούς κοινής γνώμης, το Ισραήλ αποσύρει τα στρατεύματά του και 9.000 εποίκους από τη Γάζα.
Σήμερα
2,1 εκατ. Παλαιστίνιοι ζουν στην περιοχή. Το ένα εκατ. είναι, σύμφωνα με τη Unicef, παιδιά. Το 80% του πληθυσμού, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, εξαρτάται από τη διεθνή βοήθεια για την επιβίωσή του.
