Η κινηματογραφική ιστορία του Τούρκου «βασιλιά των crypto» που τιμωρήθηκε με 11.000 χρόνια φυλάκισης

Ηταν Απρίλιος του 2021, 20 Απριλίου για την ακρίβεια, όταν ο τότε 27χρονος Φαρούκ Φατίχ Οζέρ επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο με προορισμό την Αλβανία. Είχε φτάσει στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης λίγο μετά τις 5 το απόγευμα, ατημέλητα ντυμένος και νευρικός, σαν να έτρεχε να ξεφύγει από κάτι ή κάποιον. Στην πλάτη του είχε ένα μικρό σακίδιο και μέσα στο σακίδιο ένα στικάκι – ή, πιο σωστά, ένα crypto wallet που μοιάζει με στικάκι – με κρυπτονομίσματα συνολικής αξίας περίπου… 2 δισεκατομμύριων δολαρίων.

Λίγο μετά τις 9 το βράδυ της ιδίας ημέρας, ο 27χρονος Τούρκος προσγειώθηκε στα Τίρανα. Για τη διαμονή του εκεί, επέλεξε το τετράστερο ξενοδοχείο Mondial στην εμπορική περιοχή της αλβανικής πρωτεύουσας. Πίσω στην Τουρκία ωστόσο, η ένταση είχε αρχίσει εν τω μεταξύ να ανεβαίνει επικίνδυνα και οι καταγγελίες να πληθαίνουν λαμβάνοντας διαστάσεις λαϊκής κατακραυγής. Όταν ο Φαρούκ Οζέρ τσέκαρε τους λογαριασμούς του στα social media λίγα 24ωρα αργότερα, είδε έναν όχλο να τον κατακεραυνώνει. Οι πελάτες του ανταλλακτηρίου Thodex, του οποίου ο 27χρονος ήταν ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος, ήταν εξαγριωμένοι καθώς δεν είχαν πια πρόσβαση στα χρήματά τους, όπως κατήγγειλαν. Πολλοί κατηγορούσαν μάλιστα τον Οζέρ ότι πήρε τα χρήματά τους και την κοπάνησε στο εξωτερικό.

Faruk Fatih Ozer, who ran crypto exchange Thodex until it imploded in 2021, is sentenced to 11,196 years in prison by a Turkish court for crimes including fraud https://t.co/V8PX23HZoW

— Bloomberg (@business) September 8, 2023

Με επιστολή που δημοσίευσε στον ιστοχώρο της Thodex αλλά και στα social media, ο ίδιος αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες. «Θα επιστρέψω στην Τουρκία εντός ολίγων ημερών […] τα πραγματικά στοιχεία θα αποκαλυφθούν σε συνεργασία με τις δικαστικές Αρχές… Δεν θα υπάρξουν θύματα», διαβεβαίωνε ο ίδιος στη δημόσια επιστολή του, υποστηρίζοντας ότι η Thodex βρέθηκε στο στόχαστρο κυβερνοεπίθεσης και ότι όλοι οι λογαριασμοί των πελατών της θα πάγωναν για ένα διάστημα πέντε ημερών ώσπου να επιλυθεί το ζήτημα. Όσο για το ταξίδι του στο εξωτερικό, και εκείνο δικαιολογούνταν με τον ίδιο να δηλώνει ότι ήταν στα πρόθυρα να υπογράψει μια μεγάλη συμφωνία πώλησης της Thodex. Σημειώνεται ότι το ανταλλακτήριο της Thodex, μέσα από το οποίο οι χρήστες μπορούσαν να αγοράζουν και να πωλούν κρυπτονομίσματα, είχε τότε περίπου 500.000 πελάτες που του είχαν εμπιστευτεί τα χρήματά τους και έναν ημερήσιο όγκο συναλλαγών που άγγιζε τα 500 εκατομμύρια δολάρια.

Ανθρωποκυνηγητό

Εκείνες οι διαβεβαιώσεις ωστόσο από την πλευρά του Οζέρ δεν ήταν αρκετές ώστε να καθησυχάσουν τις αστυνομικές Αρχές. Αντιθέτως, μέσα σε λίγες ώρες είχε ξεκινήσει ένα ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό του 27χρονου Τούρκου σε Τουρκία, Αλβανία, Μαυροβούνιο, Κόσοβο και Βόρεια Μακεδονία, με την Interpol να εκδίδει ένταλμα σύλληψης (red notice) σε βάρος του Οζέρ και τις αστυνομικές Αρχές πίσω στην Τουρκία να συλλαμβάνουν τους υπαλλήλους της Thodex καθώς και τα αδέλφια του 27χρονου. Κι όμως, παρά τις έρευνες και τις ανακρίσεις, κανείς δεν έδειχνε να γνωρίζει που πραγματικά βρισκόταν ο καταζητούμενος.

Επί σειρά ετών, η αγορά των κρυπτονομισμάτων κέρδιζε έδαφος στην Τουρκία με το επιχείρημα ότι προσφέρει στους επίδοξους επενδυτές μια διέξοδο από την οικονομική αστάθεια, όπως σημειώνει σε μακροσκελές άρθρο του το περιοδικό Wired. Πίσω στα τέλη του 2021 ωστόσο, αυτοί οι επενδυτές ένιωθαν ότι εξαπατήθηκαν και ότι κινδυνεύουν να χάσουν τις οικονομίες τους.

Η πορεία από το Κοτζάελι στην κορυφή

Ο Φαρούκ Οζέρ γεννήθηκε το 1994, τη χρονιά που ένας πολιτικός ονόματι Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα αναλάμβανε τη δημαρχία στην Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς του, πιστοί μουσουλμάνοι αμφότεροι, είχαν ένα «φωτοτυπάδικο» στο Κοτζάελι, περίπου 100 χιλιόμετρα ανατολικά της Κωνσταντινούπολης.

Όταν γεννήθηκε ο Οζέρ, η οικονομία της Τουρκίας ήταν σε ύφεση. Ο πληθωρισμός ήταν τριψήφιος και η αστάθεια της τουρκικής λίρας απειλούσε τις οικονομίες των πολιτών, με αποτέλεσμα πολλοί να στρέφονται σε καταθέσεις σε ξένο νόμισμα. Ως το τέλος του 1994, το 50% των τραπεζικών καταθέσεων στην Τουρκία ήταν σε ξένο νόμισμα, ενώ μόλις την προηγούμενη χρονιά το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 1%. Τα επόμενα χρόνια ωστόσο, η κατάσταση θα άρχιζε να αλλάζει.

Κατά την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του (πρωθυπουργού τότε) Ερντογάν, από το 2003 και έπειτα, η τουρκική οικονομία μπήκε σε τροχιά «πρωτοφανούς ανάπτυξης», με την pro-business στάση του ιδίου του Ερντογάν να ευνοεί την τουρκική μεσαία τάξη και τον τότε ακόμη ανήλικο Φαρούκ Οζέρ να κάνει βάρδιες μετά το σχολείο στο «φωτοτυπάδικο» των γονιών του στο Κοτζάελι δηλώνοντας ότι θέλει να γίνει και ο ίδιος επιχειρηματίας.

Ως το 2013, το τουρκικό ΑΕΠ είχε σχεδόν τριπλασιαστεί και η τουρκική λίρα ήταν ισχυρότερη από το δολάριο, πλην όμως η χώρα έμπαινε σε έναν νέο κύκλο κοινωνικής αναταραχής με φόντο τις διαμαρτυρίες στο Πάρκο Γκεζί. Περίπου την ίδια εποχή, εκτός των τουρκικών συνόρων, οι τεχνολογικές εξελίξεις «έτρεχαν» μέσα σε μια «βροχή» από δισεκατομμύρια δολάρια. Το Facebook είχε μόλις αποκτήσει το Instagram για 1 δισ. δολ. (το 2012) και το βιντεοπαιχνίδι Candy Crush είχε μόλις δει τα έσοδά του να αγγίζουν το 1,5 δισ. δολ. (το 2013), ενώ ο τουρκικός κολοσσός της κινητής τηλεφωνίας Turkcell είχε μπει στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ήδη από το 2000 και συνέχιζε να γιγαντώνεται.

Τα πρώτα βήματα

Όσο για τον Οζέρ και τα αδέλφια του, εκείνοι θα έκαναν τα πρώτα τους βήματα ως φερέλπιδες επιχειρηματίες του κλάδου της τεχνολογίας παρά το νεαρό της ηλικίας τους, λανσάροντας «πρωτόγονες» ιστοσελίδες και «φτηνιάρικα» apps.

Ως το 2017, η Τουρκία είχε επιστρέψει σε τροχιά οικονομικής κρίσης, με τη λίρα να καταρρέει, τον πληθωρισμό να ανεβαίνει και την ανασφάλεια να κυριαρχεί σε επίπεδο όχι μόνο οικονομικό αλλά και κοινωνικό, με φόντο την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 και το κύμα διώξεων που θα ακολουθούσε μέσα σε συνθήκες εντεινόμενου προεδρικού αυταρχισμού. Το 2017 ήταν όμως παράλληλα και η χρονιά κατά την οποία η αξία του bitcoin εκτινάχθηκε στα ύψη, από τα 9.000 δολάρια στα 20.000 δολάρια.

Ο Φαρούκ Οζέρ είδε, τότε, μια ευκαιρία, όχι στο mining κρυπτονομισμάτων τύπου bitcoin αλλά στην προοπτική σύστασης ενός ανταλλακτηρίου για κρυπτονομίσματα (cryptocurrency exchange). «Τα ανταλλακτήρια συλλέγουν τα χρήματα των πελατών τους και, έναντι προμήθειας, τα επενδύουν […] Οι πελάτες δεν έχουν καν τα δικά τους ψηφιακά πορτοφόλια. Τα χρήματά τους αποθηκεύονται μέχρι να τα αποσύρουν…», εξηγεί στο σχετικό άρθρο του το περιοδικό Wired.

Σημαντική σημείωση: Δεν υπήρχαν κανονισμοί τότε στην Τουρκία που να ρυθμίζουν τη λειτουργία ενός ανταλλακτηρίου κρυπτονομισμάτων… Και κάπως έτσι, σε ηλικία μόλις 23 ετών, ο Φαρούκ Οζέρ ίδρυσε το ανταλλακτήριο Thodex, χρησιμοποιώντας ως αρχικό κεφάλαιο δικά του χρήματα: συνολικά 40.000 τουρκικές λίρες που αντιστοιχούσαν τότε σε περίπου 11.000 δολάρια. Προκειμένου να προωθήσει τη νέα του επιχείρηση, ο Οζέρ θα άρχιζε να δίνει συνεντεύξεις και να «βάζει» διαφημίσεις, αρχικά σε στάσεις λεωφορείων και εν συνεχεία στην τηλεόραση, ενώ στην πορεία εκείνος εγκατέστησε και το πρώτο ATM για bitcoin σε πολυτελές εμπορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης.

Η άνοδος

«Ο Οζέρ μετακινήθηκε, σύντομα, στα ανώτερα κλιμάκια της τουρκικής κοινωνίας. Προσκλήθηκε να συμμετάσχει στα διοικητικά συμβούλια οργανισμών, όπως ήταν ο μη-κερδοσκοπικός Blockchain Turkey μαζί με τους μεγαλύτερους τραπεζίτες της χώρας. Συμμετείχε σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις με κορυφαίους υπουργούς (σ.σ. με τον Σουλεϊμάν Σοϊλού για παράδειγμα το 2019, όταν εκείνος ήταν υπουργός Εσωτερικών). Εμφανιζόταν τακτικά σε ειδησεογραφικά κανάλια και σε tech blogs», γράφει το περιοδικό Wired.

Ως το 2020, η Κωνσταντινούπολη ήταν πια μια από τις πρωτεύουσες των κρυπτονομισμάτων («a cryptocurrency capital») όπως αναφέρει το Wired, ενώ συνολικά στην Τουρκία όσοι χρησιμοποιούσαν κρυπτονομίσματα ήταν περισσότεροι από σχεδόν οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.

Η πρωτεύουσα των κρυπτονομισμάτων

Την ίδια χρονιά (2020), η Thodex μετακόμισε σε νέα πολυτελή γραφεία στην Κωνσταντινούπολη, με θέα τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Είχε πια 85 υπαλλήλους, που πληρώνονταν όλοι στην ώρα τους και έπαιρναν μπόνους όπως αναφέρουν οι ίδιοι, αλλά και τον τίτλο του ταχύτερα αναπτυσσόμενου ανταλλακτηρίου κρυπτονομισμάτων στην Τουρκία. Ο ιδρυτής και διευθύνων της εταιρείας ωστόσο, δεν έδειχνε ικανοποιημένος.

«Ο Οζέρ ήθελε οι πελάτες του να ξοδεύουν όσο το δυνατόν πιο εύκολα τα χρήματά τους για τα προϊόντα του. Ξεκίνησε ένα κέντρο εξυπηρέτησης πελατών με το όνομα Thodex Academy που προσέφερε έναν εισαγωγικό οδηγό για κρυπτονομίσματα που απευθυνόταν σε νέους επενδυτές. Προσέφερε σκανδαλωδώς μικρά ποσοστά προμηθειών, τόσο χαμηλά ώστε οι ειδήμονες του κλάδου να διερωτώνται πώς είναι δυνατόν η Thodex να βγάζει κέρδος […] Επέτρεψε, επίσης, στους πελάτες να αγοράζουν κρυπτονομίσματα μέσω πιστωτικών καρτών, με χρήματα δηλαδή που ένας επενδυτής μπορεί να μην είχε καν στην κατοχή του στην πραγματικότητα και με την ελπίδα ότι η αξία των κρυπτονομισμάτων θα ανέβαινε γρηγορότερα από τον τόκους στην κάρτα», σημειώνει στο σχετικό άρθρο του το περιοδικό Wired. Μέσα στο 2020, ο Οζέρ θα εξασφάλιζε ωστόσο παράλληλα και μια πιστοποίηση/άδεια («money services business license») από το Financial Crimes Enforcement Network (FinCEN) του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, την οποία θα «περιέφερε» ως «τρόπαιο» και σφραγίδα αξιοπιστίας.

Ως τον Μάρτιο του 2021, το 16% του πληθυσμού της Τουρκίας χρησιμοποιούσε κρυπτονομίσματα, με αποτέλεσμα έτσι η Τουρκία να βρίσκεται στην κορυφαία πεντάδα των χωρών με τη μεγαλύτερη χρήση κρυπτονομισμάτων, μαζί με τη Νιγηρία, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και το Περού. Εν τω μεταξύ ωστόσο, η αξία της τουρκικής λίρας είχε καταρρεύσει, υποχωρώντας σε ιστορικό χαμηλό.

Η πτώση

Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς (2021), η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι απαγορεύει τη χρήση κρυπτονομισμάτων για την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, υπογραμμίζοντας ότι η χρήση του bitcoin θα μπορούσε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην τουρκική λίρα. Στο ίδιο πλαίσιο, εξέδωσε παράλληλα και μια ανακοίνωση με την οποία προειδοποιούσε τους πολίτες ότι το bitcoin θα μπορούσε να «προκαλέσει μη ανακτήσιμες απώλειες». Η «κρυπτο-αυτοκρατορία» του Οζέρ τελούσε πια υπό απειλή… Και κάπως έτσι, λίγες ημέρες αργότερα, τον Απρίλιο του 2021, ο Οζέρ πήρε το στικάκι του με τα κρυπτονομίσματα και πέταξε από το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης με προορισμό τα Τίρανα.

Εν τω μεταξύ, πίσω στην Τουρκία, η φούσκα της Thodex ήταν πια σαφές ότι είχε σκάσει, ο Ερντογάν είχε κηρύξει τον δικό του πόλεμο ενάντια στα κρυπτονομίσματα και όσοι είχαν επενδύσει χρήματα μέσα από το ανταλλακτήριο του Οζέρ ήταν σε απόγνωση καθώς καταλάβαιναν ότι οι επενδύσεις τους (σε ορισμένες περιπτώσεις οι οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής αξίας εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων) είχαν εξανεμιστεί. Διόλου τυχαία, υπήρξαν αναφορές ακόμη και για αυτοκτονίες πελατών της Thodex που έφτασαν σε τέτοιο σημείο απόγνωσης ώστε να θέλουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους.

Η ζωή στο εξωτερικό

Σχεδόν έναν χρόνο μετά την εξαφάνισή του, ο Οζέρ εξακολουθούσε να αγνοείται: και εκείνος αλλά και τα χρήματα της Thodex. Αλλοι έλεγαν ότι είχε εν τω μεταξύ φύγει από την Αλβανία και άλλοι ότι μπορεί να κρύβεται σε κάποιο ξενοδοχείο στο Μαυροβούνιο, σε κάποιο γιοτ ανοιχτά του Κοσσυφοπεδίου ή ακόμη και σε ένα τροπικό καταφύγιο στην Ταϊλάνδη. Εν τω μεταξύ ωστόσο, τα δύο αδέλφια του καταζητούμενου, και μαζί τους δεκάδες από τους υπαλλήλους της Thodex, είχαν συλληφθεί και οδηγηθεί στη φυλακή εν αναμονή της δίκης τους.

Η σύλληψη και το σχέδιο διαφυγής στην Ελλάδα

Ο Φαρούκ Οζέρ συνελήφθη τελικώς τον Αύγουστο του 2022 στην Αλβανία. Ζούσε σε μια βίλλα στις πλαγιές των λόφων του Αυλώνα. Όταν συνελήφθη ήταν ξημερώματα και εκείνος επέβαινε σε ένα αυτοκίνητο μάρκας BMW X5 μαζί με άλλον έναν νέο σε ηλικία άνδρα.

Faruk Fatih Ozer, the former CEO of the collapsed crypto exchange Thodex, is extradited from Albania to Turkey to face charges of fraud and money laundering https://t.co/kcITouV7vX

— Bloomberg (@business) April 20, 2023

Στους Αλβανούς αστυνομικούς που τον ανέκριναν, δήλωσε ότι κρυβόταν στις φτωχικές περιοχές της Αλβανίας έχοντας μαζί του μια σκηνή – ότι προτιμούσε να μετακινείται με λεωφορεία και ταξί – ότι ζούσε ξοδεύοντας τα συνολικά περίπου 10.000 δολάρια που είχε φέρει σε μετρητά μαζί του από την Τουρκία – αλλά και ότι ήθελε να διαφύγει από την Αλβανία στην Ελλάδα πράγμα το οποίο όμως δεν κατάφερε.

Τον επόμενο περίπου έναν χρόνο ο Οζέρ τον πέρασε στις φυλακές της Αλβανίας, δίνοντας αγώνα προκειμένου να μην εκδοθεί στην Τουρκία, έναν αγώνα τον οποίο τελικώς έχασε.

Τον Ιούνιο του 2023 εκείνος οδηγήθηκε ενώπιον δικαστηρίου στην Κωνσταντινούπολη, όπου αρνήθηκε κατηγορηματικά τις κατηγορίες περί σύστασης εγκληματικού δικτύου/εγκληματικής οργάνωσης και περί ξεπλύματος με τις οποίες ήταν αντιμέτωπος. Ειρήσθω εν παρόδω, οι τουρκικές Αρχές είχαν εν τω μεταξύ κρίνει, επικαλούμενες τα στοιχεία της δικής τους έρευνας, ότι ο Οζέρ θα έπρεπε να διωχθεί όχι απλώς για απάτες ή υπεξαιρέσεις/κλοπές αλλά και ως εγκέφαλος ενός εγκληματικού δικτύου το οποίο νομιμοποιούσε έσοδα από παράνομες δραστηριότητες. Ο ίδιος ο κατηγορούμενος υποστήριξε πάντως, από την πλευρά του, ότι δεν είχε σκοπό να εξαπατήσει ποτέ του κανέναν και ότι όντως αναζητούσε αγοραστή στο εξωτερικό για τη Thodex. Σύμφωνα μάλιστα με όσα ανέφερε, είχε συναντήσεις με πιθανούς αγοραστές, τους οποίους όμως δεν κατονόμασε, στην Αλβανία, στην Ιταλία και στην Κωνσταντινούπολη, ενώ όσο εκείνος κρυβόταν στο εξωτερικό η δικηγόρος του, Σεβγκί Εραρσλάν, όντως αποζημίωσε περισσότερους από 1.000 από τους πελάτες της Thodex που διεκδικούσαν τα χρήματά τους.

Το cold wallet με τα κρυπτονομίσματα της Thodex ο Οζέρ υποστήριξε ότι το είχε μαζί του όταν διέφυγε στο εξωτερικό και ότι, όταν εκείνο «άδειασε» έπειτα από τις αποζημιώσεις μερίδας πελατών, το πέταξε στο Ιόνιο Πέλαγος.

Η ποινή

Όσο για το τέλος του θρίλερ, εκείνο ήρθε μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν ο Φαρούκ Φατίχ Οζέρ καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 11.196 ετών, τη μεγαλύτερη που έχει επιβληθεί στα τουρκικά χρονικά…

Με πληροφορίες από Wired