Του Γιάννη Ιωάννου
Η 8η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας φέτος συνέπεσε και με την συμπλήρωση δύο εβδομάδων πολέμου στην Ουκρανία. Με τις γυναίκες να βιώνουν την ανείπωτη τραγωδία του πολέμου, όπως σε κάθε πόλεμο ιστορικά, είτε ως τραγικές φιγούρες, είτε ως ενεργές πρωταγωνίστριες. Σε μια γυναίκα, την Αικατερίνη την Μεγάλη, αφιέρωσε και την ομιλία-μήνυμά του για την ημέρα ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Mε την αναφορά του στη μη ρωσική καταγωγή της και στο πως η ίδια θα υπερασπίζονταν την Ρωσία «με την γλώσσα, την πένα και το ξίφος της μέχρι να πεθάνει» να σηματοδοτεί ακόμη ένα σημειολογικό σχόλιο για την ιδεολογική του ταύτιση με τις προ-επαναστατικές μορφές της Ρωσίας, που αύξησαν τα εδάφη της αυτοκρατορίας.
Η Αικατερίνη η Μεγάλη, αυτοκράτειρα της Ρωσίας (1729-1796)
Η Αικατερίνη η ΙΙ (ή «Μεγάλη»), 1729-1796 –πρωσικής καταγωγής, άσκησε μια εξωτερική πολιτική η οποία αύξησε την εδαφική επικράτεια της χώρας κατά 520 χιλιάδες τετραγωνικά χλμ –συμπεριλαμβανομένων εδαφών όπως η Κριμαία και μέρη της σημερινής Ουκρανίας, σε μερικά από τα οποία μαίνονται σφοδρές μάχες. Ο Πούτιν, αν και δεν συγκρίνεται επουδενί με την Αικατερίνη την Μεγάλη, δείχνει να έχει εξαντλήσει, σε επίπεδο συμβολισμών, το τελευταίο διάστημα κάθε βιβλίο της σύγχρονης ευρωπαϊκής Ιστορίας στο οποίο η Ρωσία επέκτεινε τα εδάφη της μέσω πολέμων. Και θα ήταν εξαιρετικά απρόσεκτο, εκ μέρους της ανάλυσης, να μην το επισημάνει.
Το ταξίδι της Κριμαίας (γνωστό στα ρωσικά ως «ταξίδι στη Ταυρίδα» ή Таврический вояж) της Αικατερίνης της Μεγάλης για έξι μήνες, το 1787, οδήγησε στην προσάρτηση της περιοχής από την ρωσική αυτοκρατορία αρχής γενομένης από την ρευστοποίηση των κρατιδίων των Κοζάκων της Ζαπορίζια
Σχεδόν 14 ημέρες πολέμου στην Ουκρανία και η εβδομάδα κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντική για δύο λόγους:
- Την διπλωματική κινητικότητα προς την κατεύθυνση της εκτόνωσης της σύγκρουσης με τα βλέμματα στραμμένα προς την Αττάλεια της Τουρκίας και την συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ρωσίας και Ουκρανίας. Η επικοινωνία Πεκίνου με Παρίσι και Βερολίνο όπως και η συνεχιζόμενη προσπάθεια του Τελ Αβίβ δείχνουν πως πριν από ένα ζοφερό σενάριο ολοκληρωτικού πολέμου στην χώρα θα μπορούσε να υπάρξει παράθυρο συνομιλιών και
- Τόσο η πλευρά Ζελένσκι όσο και η πλευρά Πούτιν δείχνουν να αναδιπλώνονται (σ.σ. προσοχή, σε τακτικό επίπεδο στη παρούσα φάση) προκειμένου να υπάρξει διάλογος
Την ίδια στιγμή επί του εδάφους ο πόλεμος μαίνεται με αμείωτη ένταση στο νότιο μέτωπο και πέριξ του Κιέβου με την Μαριούπολη ουσιαστικά να τελεί υπό πολιορκία, την ρωσική στρατηγική να πιέζει για μια επίθεση προς το Κίεβο και τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να δίνουν ένα αγώνα επιβίωσης –αλλά κι εξάντλησης.
Πιέσεις εκατέρωθεν
Τόσο η προσπάθεια του Αμερικανού Προέδρου Μπάιντεν όσο και η ακόλουθη στάση, από το Λονδίνο, για επιβολή εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο όσο και η προσπάθεια της ΕΕ να επεκτείνει την οικονομική και διπλωματική πίεση προς τη Μόσχα –μιλώντας για ενεργειακή απεξάρτηση- δείχνουν, στο παρόν στάδιο, να λειτουργούν ως απάντηση στην εντατικοποίηση των ρωσικών επιθετικών ενεργειών –που πλέον έχουν δείξει και το άγριο πρόσωπό τους. Τόσο η απώλεια αμάχων όσο και η προσβολή στόχων κρατικών δομών της Ουκρανίας σε συνδυασμό με το τεράστιο προσφυγικό ρεύμα Ουκρανών πολιτών προς την δυτική Ευρώπη δείχνει πως οι προκλήσεις του Ουκρανικού αφήνουν ένα τεράστιο αποτύπωμα:
- Παρατεταμένης οικονομικής αστάθειας για την ΕΕ και σοβαρών επιπτώσεων στη ρωσική οικονομία
- Μιας προσφυγικής κρίσης, στη γέννησή της, που θα ξεπεράσει λογικά την μεγάλη κρίση που βίωσε η Ευρώπη την περίοδο 2015/2016
- Ενός μεγάλου εύρους καταστροφής εντός της ουκρανικής επικράτειας, που ανεξαρτήτως έκβασης στον πόλεμο θα καταστήσει την χώρα, για τα επόμενα χρόνια, ένα κράτος με χαρακτηριστικά failed state και με ένα τεράστιο κόστος ως προς την ανοικοδόμησή της και
- Μιας μεγάλης συζήτησης –στις πραγματικές της διαστάσεις αυτή την φορά- για το αν η Δύση μπορεί όντως να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Που εμπεριέχει μέσα της μια ενεργειακή κρίση, τους επόμενους μήνες
Το πως οι πιέσεις στην τριπλέτα «στρατιωτικές επιχειρήσεις-συνομιλίες-οικονομική πίεση» με την Μόσχα θα δουλέψουν υπέρ ή εναντίον σε σχέση με την διαδικασία λήψης αποφάσεων των εμπλεκόμενων δρώντων –και δη του Πούτιν- ως προς την συνέχιση του πολέμου τελεί ακόμη υπό εξέταση και στη παρούσα φάση έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από το αν θα πέσει ή θα αντέξει το Κίεβο –σε περίπτωση περικύκλωσής του. Ο ρωσικός στρατός έχει προχωρήσει αισθητά στο νότιο μέτωπο πετυχαίνοντας ουσιαστικά έναν de-facto αποκλεισμό του Κιέβου από την Αζοφική και με νέα τετελεσμένα που ίσως πλήξουν την διαπραγματευτική διαδικασία για την σύναψη μιας σταθερής εκεχειρίας.
Χάρτης του edmaps.com με την κατάσταση επί του εδάφους στην Ουκρανία. Μικολάιβ, Χάρκοβο, Ζαπορίζια και Κέρσον δείχνουν να αποκτούν τεράστια σημασία πριν μια τελική, αν υπάρξει, προσπάθεια κύκλωσης του Κιέβου
Τι να αναμένουμε
Το βασικό δεδομένο που έχουμε ενώπιόν μας είναι πως αν η σύγκρουση οδηγηθεί σε σταδιακό, στρατηγικά, stalemate (αδιέξοδο) επί του εδάφους τόσο Μόσχα όσο και το Κίεβο θα δώσουν μια σοβαρή ευκαιρία στην διπλωματία. Αν ωστόσο το επόμενο 48ωρο υπάρξουν game-changing στρατιωτικά αποτελέσματα επί του εδάφους τότε η Πέμπτη αποκτά ξεχωριστή σημασία για δύο λόγους:
- Yπαναχώρηση Πούτιν και απαρχή μιας μακράς κι επίπονης διαπραγμάτευσης με την Ουκρανία και την Δύση (ΗΠΑ-ΕΕ)
- Μια κλιμάκωση του πολέμου με έμφαση στο Κίεβο
To απαισιόδοξο σενάριο δυστυχώς τείνει προς την επιμονή Πούτιν να ολοκληρώσει μια κοστοβόρα, για την ίδια του την χώρα, πολεμική προσπάθεια για κατάλυση της Ουκρανίας. Σε αντίθεση με την Αικατερίνη την Μεγάλη, ο Πούτιν δεν έχει στο πλευρό του έναν Grigory Potemkin. Που πέθανε, ειρήσθω εν παρόδω, κατά την διάρκεια των συνομιλιών στο Ιάσιο (που σήμανε το τέλος του Ρωσοτουρκικού Πολέμου 1787-1792) και που η σορός του είναι θαμμένη στη Χερσώνα, πεδίο σκληρών πολεμικών συγκρούσεων τις τελευταίες ημέρες.
