Γιώργος Σκαφιδάς
«Στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν» («Dans la tête de Vladimir Poutine») τιτλοφορείται το βιβλίο που είχε κυκλοφορήσει το 2015 ο Γάλλος καθηγητής ρωσικής φιλοσοφίας Μισέλ Ελτσανινόφ. Γραμμένο έπειτα από την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία, εκείνο το βιβλίο μιλούσε για «συντηρητικές στροφές», «ρωσικές οδούς» και «ευρασιατικά όνειρα», για τον Ιβάν Ιλίν και τους ευρασιανιστές… προετοιμάζοντας τους περισσότερο υποψιασμένους εκ των αναγνωστών για όσα θα ακολουθούσαν. «…ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι η λογική συνέχεια της αποτυχίας του ιμπεριαλισμού τον οποίο ο Πούτιν αποπειράθηκε να επιβάλει δια της πειθούς […] Η Ουκρανία […] θεωρείται από τους Ρώσους φιλοσόφους που τυγχάνουν της προτίμησης του (σ.σ. Ρώσου) προέδρου, μείζον διακύβευμα», έγραφε ο Ελτσανινόφ, περίπου οχτώ χρόνια πριν από τη ρωσική εισβολή του 2022.
Πλέον, οχτώ μήνες έπειτα από την έναρξη αυτής της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», όπως επιμένει να την ονομάζει η ρωσική πλευρά, η φράση «στο μυαλό του Βλαντιμίρ Πούτιν» επιστρέφει όχι όμως ως δήλωση υποσχόμενη αποκαλύψεις αλλά ως ερώτημα.
«Ο Πούτιν χάνει. Τώρα τι γίνεται;»: Αυτό είναι το ερώτημα στο οποίο επιχειρεί να απαντήσει το Politico, υποστηρίζοντας πως οι δυτικοί σύμμαχοι επεξεργάζονται ποικίλα σενάρια πολέμου.
Άλλα από αυτά θέλουν τις ρωσικές δυνάμεις να σφυροκοπούν τις ουκρανικές πόλεις μέσα από ένα μπαράζ εντεινόμενων βομβαρδισμών, στα πρότυπα όσων είχαν κάνει οι Ρώσοι στο παρελθόν στην Τσετσενία («Η Ρωσία έχει ένα σχέδιο για την Ουκρανία – Μοιάζει με την Τσετσενία», έγραφε ο Νιλ Χάουερ στο Atlantic τον περασμένο Ιούνιο, απηχώντας μια άποψη που είχε εκφράσει νωρίτερα και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Καρλότα Γκαλ των New York Times) αλλά και στη Συρία («ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία βασίζεται σε τακτικές που εφαρμόστηκαν στη Συρία», έγραφε η Washington Post), στο Γκρόζνι αλλά και στο Χαλέπι, προκαλώντας όμως έτσι μεγαλύτερες απώλειες μεταξύ των αμάχων.
Άλλα από τα σενάρια θέλουν τον Πούτιν να εντείνει τους ενεργειακούς «εκβιασμούς» του απέναντι στην Ευρώπη ενόψει χειμώνα, και άλλα να εντείνει τις πυρηνικές απειλές του. Ο ίδιος έχει άλλωστε φροντίσει να αναφερθεί στο ιστορικό προηγούμενο των αμερικανικών επιθέσεων στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι.
Η ρωσική πλευρά θα μπορούσε να «επαναφέρει» στο προσκήνιο πολλά από όσα έχει ήδη κάνει τους περασμένους μήνες αλλά τώρα με μεγαλύτερη ένταση και περισσότερο καταστροφικά επιθετικές διαθέσεις: βομβαρδίζοντας τις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας ενόψει χειμώνα, διαταράσσοντας την ούτως ή άλλως πληγείσα ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης, εξαπολύοντας νέες απειλές. Κι όλα αυτά, με στόχο: να κάμψει το ηθικό των Ουκρανών – να διασπάσει το μέχρι στιγμής αξιοσημείωτα αρραγές δυτικό μέτωπο στήριξης της Ουκρανίας, αποτρέποντας νέες αποστολές οπλικών συστημάτων (ειδικά συστημάτων αεράμυνας) – και να παρατείνει / πολλαπλασιάσει τα κόστη της εμπλοκής σε αυτόν τον πόλεμο για όσους έχουν πάρει θέση απέναντι από τη Μόσχα.
Χρήσιμος «μπαμπούλας» στα χέρια του Βλαντιμίρ Πούτιν σε αυτήν την επιχείρηση: Ο νέος διοικητής των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία Σεργκέι Σουροβίκιν που έχει τη φήμη του «αδίστακτου».
«Μπαλαντέρ» στα χέρια του Ρώσου ηγέτη: Οι αναφορές στην πιθανότητα σεναρίων ειρήνευσης και ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων που επανέρχονται μέσω Τουρκίας, ενόψει της συνάντησης που αναμένεται να έχουν αύριο, Πέμπτη, στην Αστάνα στο Καζακστάν οι κ.κ. Πούτιν και Ερντογάν. Διότι εάν ο Πούτιν πείσει ότι είναι διατεθειμένος να διαπραγματευτεί, παρά την προηγηθείσα αναξιοπιστία της ιδίας της ρωσικής εισβολής το ενδεχόμενο της οποίας η ρωσική πλευρά διέψευδε κατηγορηματικά έως και λίγες ημέρες προτού εκείνη πραγματοποιηθεί, τότε θα υπάρξουν φωνές που θα καλέσουν και το Κίεβο να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η ρωσική πλευρά θα μπορούσε, ενδεχομένως, να συμφωνήσει σε μια «ειρήνη» που θα αναγνωρίζει όμως ως «ρωσικές» τις προσαρτηθείσες περιοχές της Ουκρανίας. Πώς θα μπορούσε όμως το Κίεβο να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο; Με ποια ανταλλάγματα; Εκτός βέβαια και εάν η Ουκρανία καταφέρει στην πορεία να ανακτήσει και άλλα από τα χαμένα εδάφη.
«Τι σκέφτεται και τι σχεδιάζει ο Βλαντιμίρ Πούτιν; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτουμε εδώ και μήνες, προτού ακόμη η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία», γράφει ο ανταποκριτής του BBC στη Μόσχα Στιβ Ρόζενμπεργκ, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο πως δεν έχει ούτε κρυστάλλινη μπάλα, ούτε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με το γραφείο του προέδρου στο Κρεμλίνο. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται υπό πίεση», σύμφωνα με τον Ρόζενμπεργκ. Μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» που θα μπορούσε να κρατήσει λίγες ημέρες ή εβδομάδες κράτησε οχτώ μήνες και συνεχίζεται χωρίς ορατό τέλος στον ορίζοντα, με τη ρωσική πλευρά να έχει εν τω μεταξύ υποστεί διόλου ευκαταφρόνητες απώλειες (Moskva, 5.937 νεκροί Ρώσοι στρατιώτες ως τα τέλη Σεπτεμβρίου σύμφωνα με την ίδια τη Μόσχα κ.ά.), απώλειες που οδήγησαν σε επιστρατεύσεις και βιαστικές προσαρτήσεις ουκρανικών εδαφών τα δυτικά σύνορα των οποίων παραμένουν προς το παρόν αδιευκρίνιστα.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο, ο Πούτιν, ως «αυταρχικός ηγέτης μιας πυρηνικής δύναμης», πολύ δύσκολα θα παραδεχθεί λάθη ή θα κάνει πίσω.
Εάν όμως αυτή η σύγκρουση είναι υπαρξιακή για τον ίδιο τον Πούτιν, τότε πόσο μακριά είναι εκείνος προετοιμασμένος να φτάσει για να καταφέρει να κερδίσει;
Η κλιμάκωση της επιθετικότητας από την πλευρά της Ρωσίας είναι δεδομένη. Το ερώτημα είναι πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η κλιμάκωση; Σε πυρηνικά πλήγματα; Σε μια άμεση σύγκρουση με τη Δύση; Σε έναν πόλεμο χωρίς τέλος (endless war);
Δυτικές πηγές εκτιμούν πως ο Πούτιν εξακολουθεί να μην επιθυμεί μια άμεση σύγκρουση με τη Δύση. Στο ίδιο πλαίσιο, το ενδεχόμενο πυρηνικών χτυπημάτων αξιολογείται ως κίνηση εξαιρετικά υψηλού ρίσκου, όχι μόνο για τις καταστροφές που αυτά τα πλήγματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν δίπλα στα ρωσικά σύνορα (τα επονομαζόμενα «τακτικά» πυρηνικά είναι πανίσχυρα) αλλά και για τις διεθνείς αντιδράσεις που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν (ακόμη και η Κίνα εκτιμάται πως θα αντιδρούσε έντονα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο). Όσο για την προοπτική ενός πολέμου χωρίς τέλος, μια τέτοια σύρραξη απαιτεί απεριόριστους πόρους τους οποίους η Ρωσία δεν διαθέτει.
Εάν πιστέψουμε τους «λογικά σκεπτόμενους», τότε ο Πούτιν θα θελήσει, εάν και εφόσον παγιώσει τον ρωσικό έλεγχο στις προσαρτηθείσες περιοχές της Ουκρανίας από τον Ντονμπάς έως και την Κριμαία, να αναζητήσει διεξόδους. Ο ίδιος θα έχει άλλωστε, σε μια τέτοια περίπτωση, διευρύνει σημαντικά τις ρωσικές κτήσεις σε σχέση με τις 24 Φεβρουαρίου.
Εάν πιστέψουμε ωστόσο όσα δηλώνει ο Ρώσος πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τότε ο στόχος εξακολουθεί να είναι το Κίεβο και «διάλυση του πολιτικού καθεστώτος της Ουκρανίας»…
