Kathimerini.gr
Γιώργος Σκαφιδάς
Στις δηλώσεις που έκανε από το έδαφος της Τουρκίας την οποία επισκέφθηκε για πρώτη φορά στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι ήταν (φαινομενικά) σαφής.
Το κεφάλαιο της παρατεταμένης λιβυκής κρίσης πρέπει να κλείσει, είπε ο ηγέτης της Αιγύπτου η χώρα του οποίου μοιράζεται κοινά σύνορα μήκους περίπου 1.115 χιλιομέτρων με τη Λιβύη, και για να γίνει αυτό, για να μπορέσει δηλαδή να κλείσει η χαίνουσα λιβυκή πληγή, θα πρέπει:
- να διεξαχθούν εκλογές (προεδρικές και βουλευτικές, ταυτόχρονα)
- να αποσυρθούν οι παράνομες ξένες δυνάμεις και οι μισθοφόροι
- να διαλυθούν οι ένοπλες πολιτοφυλακές
Αυτά είπε ο Σίσι από την Αγκυρα, έχοντας δίπλα του τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ποιες είναι, όμως, οι χώρες εκείνες οι οποίες έχουν στείλει μισθοφόρους, «παράνομες ξένες δυνάμεις» και όπλα στα πεδία του –εμφυλίου αλλά και proxy παράλληλα– πολέμου της Λιβύης τα περασμένα χρόνια;
«Αόρατη κατοχή»
Αν και ευρισκόμενεςμακριά από τη βόρεια Αφρική, η Ρωσία του Πούτιν και η Τουρκία του Ερντογάν έχουν επικριθεί για τους τρόπους με τους οποίους επέλεξαν να επέμβουν στη λιβυκή κρίση, διεκδικώντας επιρροή μέσω μισθοφόρων, στρατιωτικών συμβούλων, όπλων και ενόπλων.
Για τον Βόλφραμ Ράχελ του γερμανικού ινστιτούτου SWP, η παρουσία τους εκεί έχει πια, εν έτει 2024, αποκτήσει διαστάσεις και χαρακτηριστικά «αόρατης κατοχής» («Unsichtbare Besatzung: Die Türkei und Russland in Libyen»).
(φωτ. Shutterstock)
«Πρόκειται πραγματικά να φύγουν από τη Λιβύη οι τουρκικές και οι ρωσικές δυνάμεις;», διερωτώντο οι αναλυτές Καφιέρο (Gulf State Analytics) και Μιλίκεν (Atlantic Council) τον Ιανουάριο του 2022, με άρθρο τους στον ιστοχώρο the New Arab.
Δυόμισι χρόνια μετά, το ερώτημα όχι μόνο παραμένει αλλά και περιπλέκεται… στη σκιά πια των υπό αναδιαμόρφωση συσχετισμών ισχύος μεταξύ Τρίπολης και Βεγγάζης και του νέου λιβυκού «εμφυλίου» που μαίνεται για τον έλεγχο της διοίκησης της Κεντρικής Τράπεζας (η οποία ελέγχει τα έσοδα από το λιβυκό πετρέλαιο αλλά και την καταβολή των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων).
Ο επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Ιμπραχίμ Καλίν μετέβη στη δυτική Λιβύη στις 5 Σεπτεμβρίου, μόλις μια ημέρα δηλαδή έπειτα από την επίσκεψη του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι στην Αγκυρα.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε σε άρθρο της η τουρκική φιλοκυβερνητική Daily Sabah, κατά τη συνάντηση που είχαν στην Τρίπολη οι κ.κ. Καλίν και Ντμπέιμπα, «υπογράμμισαν την ανάγκη να ενισχυθεί η μεταξύ τους συνεργασία στους τομείς της πολιτικής και της ασφάλειας». Υπενθυμίζεται ωστόσο, ότι προηγουμένως είχαν δει το φως της δημοσιότητας εκτιμήσεις που ήθελαν την Τουρκία να αλλάζει στρατηγική στη Λιβύη αδειάζοντας τον Ντμπέιμπα και προσεγγίζοντας τον Χαφτάρ, ενώ από την Κωνσταντινούπολη όπου είχε καταφύγει καταγγέλλοντας απειλές κατά της ζωής του ο διοικητής της λιβυκής Κεντρικής Τράπεζας Σαντίκ αλ-Καμπίρ είχε κατηγορήσει τον Ντμπέιμπα για «πραξικόπημα»…
Η επίσκεψη του Καλίν στην Τρίπολη θα μπορούσε, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, να ιδωθεί και ως απόπειρα επαναβεβαίωσης της τουρκικής στήριξης προς τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα.
«Η έκτη φορά»
Πάντως λίγα 24ωρα μετά, ένα υπό τουρκική σημαία φορτηγό πλοίο, το MV Matilde A, είχε βάλει πλώρη για τη Λιβύη… Τι ακριβώς μετέφερε δεν πρόκειται ωστόσο να μάθουμε, διότι όταν οι δυνάμεις της ευρωπαϊκής στρατιωτικής επιχείρησης IRINI επιχείρησαν να ελέγξουν/επιθεωρήσουν το φορτίο του στις 8 Σεπτεμβρίου, οι Τούρκοι… απλώς αρνήθηκαν. Oπως καταγγέλλεται δε, δεν ήταν ή πρώτη φορά που οι Τούρκοι λένε «όχι» σε έναν τέτοιου τύπου έλεγχο.
«Αυτή ήταν η έκτη φορά, από το 2021 και έπειτα, που η Τουρκία απορρίπτει αίτημα της επιχείρησης IRINI για επιθεώρηση φορτίου», γράφει η Αμπεριν Ζαμάν στο Al-Monitor. «Η Τουρκία αρνήθηκε, για άλλη μια φορά, ένα δικό μας αίτημα για επιθεώρηση», παραδέχονται οι ίδιοι οι ιθύνοντες της επιχείρησης IRINI, με ανάρτησή τους στο Twitter.
Υπενθυμίζεται ότι το τουρκικό ΥΠΕΞ έχει, με δηλώσεις του Χαμί Ακσόι ήδη από τον Νοέμβριο του 2020, αποκηρύξει την IRINI ως «μια επιχείρηση ο σκοπός και τα οφέλη της οποίας είναι αμφισβητήσιμα». Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε, στο ίδιο πλαίσιο, αμφισβητήσει την ουδετερότητα και την αμεροληψία της εν λόγω επιχείρησης, με το επιχείρημα ότι η Ε.Ε. την εγκαινίασε «χωρίς να έχει προηγουμένως διαβουλευθεί με τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης, την Τουρκία και το ΝΑΤΟ».
Yesterday, #Turkiye once again denied a flag state consent request from #IRINI to inspect MV MATILDE A in accordance with #UNSCR 2292/2016 on the #ArmsEmbargo on #Libya . @UN Security Council calls upon all UN members to cooperate with inspections.@eu_eeas @EUCouncil
— Operation EUNAVFOR MED IRINI (@EUNAVFOR_MED) September 9, 2024
Σύμφωνα με όσα αναφέρει, από την άλλη πλευρά, στον επίσημο ιστοχώρο του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, «η EUNAVFOR MED IRINI εγκαινιάστηκε στις 31 Μαρτίου 2020 […] και έχει ως βασικό καθήκον να συμβάλλει στην εφαρμογή του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ κατά της Λιβύης που θεσπίστηκε με την απόφαση 1970 (2011) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μέσω της χρήσης εναέριων, δορυφορικών και θαλάσσιων πόρων. Ειδικότερα, η αποστολή έχει εντολή να διεξάγει επιθεωρήσεις σκαφών στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι μεταφέρουν όπλα ή συναφές υλικό […] Αυτό γίνεται σύμφωνα με την απόφαση 2292 (2016) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών…»
Η ένταση ξανά στο «κόκκινο»
Ως φαίνεται ωστόσο, επί του πρακτέου υπάρχουν πλοία στα οποία οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν μπορούν –ή δεν τον τολμούν, όταν συναντούν αρνήσεις– να κάνουν έλεγχο… την ώρα όμως που η ένταση στη Λιβύη επιστρέφει στο «κόκκινο» εκτροχιάζοντας τις όποιες προοπτικές σταθεροποίησης.
Αναλυτές όπως ο Ρικάρντο Φαμπιάνι του International Crisis Group «βλέπουν» πια τον Χαφτάρ να συγκεντρώνει δυνάμεις στην πόλη Γκανταμές και δεν αποκλείουν μια νέα επίθεση στην Τρίπολη. «Υπάρχουν μεγάλης κλίμακας κινήσεις στρατευμάτων προς τα δυτικά και τόσο η Ρωσία όσο και η Τουρκία έχουν στείλει (σ.σ. στη Λιβύη) πολλά όπλα τους τελευταίους μήνες», σημειώνει, από την πλευρά του, ο Τάρεκ Μεγκρίσι του European Council on Foreign Relations-ECFR. «Οι αυξημένες αποστολές όπλων (σ.σ. εκ μέρους της Τουρκίας) στοχεύουν στην υπεράσπιση των δικών της δυνάμεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και χιλιάδες Σύροι μισθοφόροι», εκτιμά, από τη δική του μεριά, ο Ζαλέλ Χαρσαουί του Royal United Services Institute-RUSI.
