Kathimerini.gr
Φορτισμένη από τον φόβο της πανδημίας και το πάθος μιας εκρηκτικής πόλωσης, η πιο αντισυμβατική προεκλογική εκστρατεία στα μεταπολεμικά χρονικά των ΗΠΑ φτάνει στο τέλος της. Ολόκληρη η ανθρωπότητα περιμένει να μάθει το βράδυ της Τρίτης αν η επεισοδιακή εποχή Τραμπ βαίνει προς το τέλος της και αν η υπερδύναμη θα γυρίσει σελίδα από τις 20 Ιανουαρίου, με την ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν ως 46ου προέδρου. Δεν αποκλείεται όμως ο δρόμος από το κλείσιμο της κάλπης μέχρι την ανακήρυξη του νικητή να αποδειχθεί περιπετειώδης.
Εκείνο που διαγράφεται σχεδόν βέβαιο είναι ότι ο Δημοκρατικός υποψήφιος θα υπερισχύσει στη λαϊκή ψήφο. Την περασμένη εβδομάδα, οι δημοσκοπήσεις τού έδιναν πλεονέκτημα οκτώ μονάδων κατά μέσον όρο, με τον Τραμπ να κλείνει κατά τι την ψαλίδα. Στο αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2016, οι ίδιες εταιρείες έδιναν στην Κλίντον προβάδισμα 3-3,5 μονάδων. Τελικά υπερίσχυσε του Τραμπ σε ψήφους με διαφορά 2,1%, αλλά αυτό δεν στάθηκε αρκετό για έναν πασίγνωστο λόγο: Οι Αμερικανοί δεν αναδεικνύουν απευθείας πρόεδρο, αλλά τους 538 εκλέκτορες, οι οποίοι κρίνουν ποιος από τους υποψηφίους θα πάει στον Λευκό Οίκο.
Ο απαρχαιωμένος θεσμός του Κολεγίου των Εκλεκτόρων, προϊόν ιστορικού συμβιβασμού μεταξύ των οπαδών μιας ισχυρής κεντρικής κυβέρνησης και εκείνων που ήθελαν να διαφυλάξουν τα προνόμια των πολιτειών στη νηπιακή εποχή της αμερικανικής δημοκρατίας, ευνοεί δυσανάλογα την ύπαιθρο απέναντι στην πόλη, τις μικρές πολιτείες απέναντι στις μεγάλες. Ο αριθμός των εκλεκτόρων που εκλέγει κάθε πολιτεία ορίζεται από το άθροισμα των βουλευτών και των γερουσιαστών της. Οι βουλευτές είναι ανάλογοι προς τον πληθυσμό κάθε πολιτείας, αλλά οι γερουσιαστές είναι πάντα δύο, είτε πρόκειται για την Καλιφόρνια των 39,8 εκατομμυρίων είτε για το Γουαϊόμινγκ των 580.000 κατοίκων.
Με τα σημερινά δημογραφικά δεδομένα, αυτή η άνιση αντιπροσώπευση ευνοεί τους Ρεπουμπλικανούς, που πάνε καλύτερα στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές. Επιπλέον, σε όλες τις πολιτείες, πλην δύο μικρών (Μέιν και Νεμπράσκα), όποιος από τους δύο υποψηφίους πλειοψηφήσει έστω με 0,01%, παίρνει όλους τους εκλέκτορες. Επομένως, είναι μαθηματικά δυνατό να χάσει ένας υποψήφιος τη λαϊκή ψήφο, αλλά να κερδίσει τους εκλέκτορες, όπως έγινε το 2016 και άλλες τέσσερις φορές τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Τούτων δοθέντων, η έκβαση της αναμέτρησης κρίνεται συχνά σε έναν μικρό αριθμό δέκα με δώδεκα πολιτειών σε σύνολο 50, όπου η μάχη διαγράφεται αμφίρροπη. Οι δημοσκοπήσεις έδιναν στον Μπάιντεν την πλειοψηφία στις περισσότερες, αλλά σε αρκετές με μικρή ή και οριακή διαφορά, οπότε το ενδεχόμενο μιας μεγάλης έκπληξης παρέμενε μέχρι την τελευταία στιγμή ανοιχτό.
Τα πράγματα περιπλέκονται φέτος από την τεράστια αύξηση των πολιτών που άσκησαν το εκλογικό τους δικαίωμα πριν από την επίσημη ημερομηνία των εκλογών, μέσω ταχυδρομείου (εν μέρει λόγω κορωνοϊού). Την Πέμπτη είχαν ήδη ψηφίσει πάνω από 75 εκατομμύρια πολίτες, περισσότεροι από το 50% των ψηφισάντων το 2016. Οι Δημοκρατικοί έχουν πολύ μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτό το κομμάτι του εκλογικού σώματος από τους Ρεπουμπλικανούς, οι οποίοι προτιμούν, στην πλειονότητά τους, να ψηφίσουν στο εκλογικό τμήμα. Προς τα εκεί τους ώθησε και ο ίδιος ο Τραμπ, ο οποίος φρόντισε να αμφισβητήσει εκ των προτέρων το εκλογικό αποτέλεσμα, λέγοντας ότι η διεύρυνση του δικαιώματος στην επιστολική ψήφο ανοίγει τον δρόμο για νοθεία εις βάρος του. Σημαντική λεπτομέρεια: Ορισμένες πολιτείες, εκ των οποίων πέντε από τις κατεξοχήν διαφιλονικούμενες, κάνουν δεκτές επιστολικές ψήφους που φτάνουν στον προορισμό τους κάμποσες μέρες ύστερα από το κλείσιμο της κάλπης, πράγμα που σημαίνει ότι η καταμέτρησή τους θα καθυστερήσει ανάλογα.
Με βάση τα παραπάνω, πολλοί φοβούνται για το ενδεχόμενο να υπάρξει, τη νύχτα της Τρίτης, αυτό που ονομάζουν «κόκκινο αντικατοπτρισμό»: τα πρώτα αποτελέσματα να βγάζουν νικητή τον Τραμπ (κόκκινο είναι το χρώμα των Ρεπουμπλικανών), για να ακολουθήσει η «μετατόπιση προς το μπλε» (το χρώμα των Δημοκρατικών) με την καταμέτρηση των επιστολικών ψήφων, που θα αναδείξουν τελικά νικητή τον Μπάιντεν. Στο πιο ακραίο σενάριο, ο Τραμπ, ο οποίος έχει αυτοανακηρυχθεί νικητής μέσω Twitter μετά τα πρώτα αποτελέσματα, κραυγάζει για «νοθεία» και «πραξικόπημα του βαθέος κράτους», δεν αναγνωρίζει το αποτέλεσμα και βυθίζει τη χώρα σε συνταγματική κρίση, ενώ ακραίοι οπαδοί των δύο στρατοπέδων, συμπεριλαμβανομένων ένοπλων πολιτοφυλακών, κατεβαίνουν στους δρόμους, σε εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα.
Η περίπτωση Μπους – Γκορ
Σε κάθε περίπτωση, είναι πιθανό η διαμάχη να οδηγηθεί στα δικαστήρια και, τελικά, στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπως έγινε στη μάχη Μπους – Γκορ, το 2000, που κρίθηκε από 537 αμφισβητούμενες ψήφους της Φλόριντα, με τελικό κριτή τον ανώτατο δικαστικό θεσμό. Μετά τον διορισμό της Εϊμι Κόνι Μπάρετ, μόλις οκτώ μέρες πριν από τις εκλογές, οι συντηρητικοί έχουν πλέον πλειοψηφία 6-3 στο Ανώτατο Δικαστήριο, αν και η ετυμηγορία τους δεν μπορεί να προεξοφληθεί.
Ο επόμενος σταθμός είναι η 14η Δεκεμβρίου, όταν οι εκλέκτορες κάθε πολιτείας θα συνέλθουν για να ψηφίσουν τον επόμενο πρόεδρο και αντιπρόεδρο. Κανονικά η διαδικασία είναι τυπική, αλλά οι φετινές συνθήκες μόνο κανονικές δεν είναι. Καθώς σε πέντε από τις διαφιλονικούμενες πολιτείες ο κυβερνήτης είναι Δημοκρατικός, αλλά τα τοπικά Κογκρέσα ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικανούς, σε περίπτωση αμφισβήτησης των αποτελεσμάτων δεν αποκλείεται να υπάρξουν δύο λίστες εκλεκτόρων, μία από τον κυβερνήτη και μία από το τοπικό Κογκρέσο. Σε αυτή την περίπτωση, είναι το ομοσπονδιακό Κογκρέσο (Βουλή και Γερουσία) που θα κληθεί να νομιμοποιήσει εκείνους ή τους άλλους εκλέκτορες όταν συνέλθει, υπό τον απερχόμενο αντιπρόεδρο Μάικ Πενς, για την επικύρωση των αποτελεσμάτων, στις 6 Ιανουαρίου.
Μαθηματικά και πολιτική
Θεωρητικά, το Κογκρέσο θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπο με το ενδεχόμενο κανένας από τους δύο υποψηφίους να μην έχει συγκεντρώσει τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό των 270 εκλεκτόρων. Σε αυτή την ακραία, απίθανη περίπτωση, η Βουλή των Αντιπροσώπων θα πρέπει να εκλέξει πρόεδρο και η Γερουσία αντιπρόεδρο. Το πράγμα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο γιατί στην κρίσιμη ψηφοφορία δεν ισχύει το «ένας βουλευτής – μία ψήφος», αλλά το «μία πολιτεία – μία ψήφος»: η πλειοψηφία των βουλευτών της Καλιφόρνιας θα δώσει μία ψήφο υπέρ του Μπάιντεν και η αντίστοιχη του Γουαϊόμινγκ μία ψήφο για τον Τραμπ. Στη σημερινή Βουλή, αν και οι Δημοκρατικοί έχουν ευρεία πλειοψηφία, οι Ρεπουμπλικανοί πλειοψηφούν σε 26 πολιτείες από τις 50 και οι Δημοκρατικοί σε 22. Φυσικά, από τις μαθηματικές ασκήσεις μέχρι την πολιτική πραγματικότητα η απόσταση είναι τεράστια. Το κατά πολύ ισχυρότερο ενδεχόμενο είναι να ξέρουμε τον νικητή των εκλογών από τη νύχτα της Τρίτης προς Τετάρτη ή έστω λίγο αργότερα, με καθαρή νίκη είτε του Τραμπ είτε, το πιθανότερο, του Μπάιντεν. Εάν η νίκη των Δημοκρατικών στις προεδρικές εκλογές είναι τόσο ευρεία όσο προοιωνίζονταν οι περισσότερες δημοσκοπήσεις και αν επεκταθεί στο Κογκρέσο, η λαϊκή ετυμηγορία θα «κόψει τα πόδια» του Ντόναλντ Τραμπ και των υποστηρικτών του. Οι δημοσιογράφοι θα στερηθούν το σασπένς και η αμερικανική δημοκρατία θα αποφύγει μια επικίνδυνη δοκιμασία, αν και οι ανοιχτές πληγές της δεν θα κλείσουν τόσο γρήγορα.
