ΠΗΓΗ: Reuters
Εάν οι Τούρκοι τελικά επιβεβαιώσουν τις περισσότερες δημοσκοπήσεις και δείξουν την έξοδο στον Πρόεδρό τους Ταγίπ Ερντογάν στις επικείμενες εκλογές, αυτό θα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μια αναστροφή της οικονομικής ευημερίας που αρχικά απόλαυσαν από την εκλογή του ισλαμιστικού Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης πριν δύο δεκαετίες.
Η ψηφοφορία της 14ης Μαΐου, η οποία έρχεται κατά την επέτειο της εκατονταετηρίδας της Τουρκικής Δημοκρατίας, είναι η μεγαλύτερη δοκιμασία του κ. Ερντογάν. Οι περισσότερες έρευνες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι εξακολουθεί να υπολείπεται του υποψηφίου της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος σκοπεύει να ανατρέψει την ανορθόδοξη οικονομική πολιτική του.
Σύμφωνα με ξένα ΜΜΕ και διεθνείς αναλυτές, η λαϊκή υποστήριξη του κ. Ερντογάν έχει υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια καθώς μια σειρά από συναλλαγματικές κρίσεις και μια βαθύτερη κρίση κόστους ζωής προκλήθηκαν από την πολιτική του να μειώσει τα επιτόκια ενόψει του ραγδαίου πληθωρισμού. Θα πρόκειται για μια ακόμη περίπτωση του περίφημου «It’s the economy, stupid», κατά Μπιλ Κλίντον.
Παρακμή
Η παρακμή ξεκίνησε νωρίτερα, γύρω στο 2013, ύστερα από μια δεκαετία υψηλής ανάπτυξης και ευημερίας υπό τον κ. Ερντογάν και το ΑΚΡ.
Τότε οι άνευ προηγουμένου πανεθνικές διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησής του προκάλεσαν μια διαρκή καταστολή των πολιτικών ελευθεριών. Ταυτόχρονα, μια παγκόσμια αντιστροφή της ρευστότητας στις αγορές άφησε την Τουρκία και άλλες αναδυόμενες αγορές να λιμοκτονούν για χρηματοδότηση.
Ξεκινώντας το 2013, οι ξένοι επενδυτές άρχισαν να εγκαταλείπουν τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία, αφήνοντας τελικά τις αγορές συναλλάγματος, πιστώσεων και χρέους υπό βαριά κρατική διαχείριση στην αναδυόμενη οικονομία της αγοράς που κάποτε ήταν πρωταγωνιστής μεταξύ των δυτικών διαχειριστών κεφαλαίων.
«Στο παρελθόν, ο Ερντογάν μπορούσε να προσφέρει στους υποστηρικτές του. Αλλά η οικονομική κρίση ήταν επιζήμια. Οι υποστηρικτές του εξακολουθούν να τον συμπαθούν και τον αγαπούν ακόμη, αλλά ήταν δυσαρεστημένοι που έπρεπε να πληρώσουν το τίμημα για αυτό», δήλωσε στο πρακτορείο Reuters η Σεντά Ντεμιράλπ, πρόεδρος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Isik στην Κωνσταντινούπολη.
Ο κ. Ερντογάν διατηρεί ισχυρή υποστήριξη μεταξύ των συντηρητικών και των εθνικιστών της υπαίθρου και της εργατικής τάξης. Αυτός και ο κυβερνών συνασπισμός του θα μπορούσαν τελικά και να επικρατήσουν στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές.
Η δεξαμενή σκέψης Legantum Institute που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο κατατάσσει την Τουρκία στην 95η θέση παγκοσμίως στον δείκτη ευημερίας της, σημειώνοντας πτώση 23 θέσεων από το 2011 λόγω της μείωσης της διακυβέρνησης και των προσωπικών ελευθεριών.
Η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 από τμήματα του στρατού που αποδόθηκε από την Αγκυρα στον εξόριστο στις ΗΠΑ ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος αρνείται την ανάμειξή του, προκάλεσε στη συνέχεια μια σκληρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης που, θύμισε ο Ατές Αλτινορντού, επίκουρος καθηγητής κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Sabanci. Αυτό «επισημοποίησε την προσωποκρατική διακυβέρνηση Ερντογάν που υποστηρίχθηκε από μια ομάδα ανυποχώρητων συμβούλων αμφισβητούμενων διαπιστευτηρίων».
«Η συρροή αυτών των παραγόντων δημιούργησε την τέλεια πολιτική καταιγίδα για οικονομική αποτυχία», πρόσθεσε.
Πιστοί υποστηρικτές
Ωστόσο, άλλα βασικά μέτρα, όπως η υγειονομική περίθαλψη, οι υποδομές και η πρόσβαση στην αγορά παραμένουν ισχυρά αφού βελτιώθηκαν δραματικά από τότε που ανέλαβε ο κ. Ερντογάν το 2003, βοηθώντας το AKP του να κερδίσει περισσότερες από δώδεκα επόμενες εκλογές.
Ο Ερντογάν έχει μια «βάση πιστών υποστηρικτών επειδή οι πολίτες απολάμβαναν σημαντικά καλύτερο βιοτικό επίπεδο από ό,τι κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα», έγραψε ο Σονέρ Τσαγκάπταϊ σε βιβλίο του το 2021.
Πριν έρθει στην εξουσία ο κ. Ερντογάν, το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας της Τουρκίας ήταν συγκρίσιμο με αυτό της προπολεμικής Συρίας και τώρα είναι παρόμοιο με αυτό της Ισπανίας, έγραψε.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, οι πολιτικές διαμάχες έχουν ενταθεί σε ολόκληρη τη χώρα καθώς ο κ. Ερντογάν στράφηκε σε εθνικιστές συμμάχους για να εξασφαλίσει τις κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Αργότερα κέρδισε δύσκολο σε ένα δημοψήφισμα για την υιοθέτηση του προεδρικού συστήματος που συγκέντρωνε την εξουσία στο παλάτι του.
Αντιδράσεις
Ορισμένοι βασικά στελέχη του οικονομικού επιτελείου εγκατέλειψαν το AKP λόγω της αντίθεσής τους στη συγκέντρωση της εξουσίας. Οι αναλυτές λένε ότι στη συνέχεια άρχισαν να εμφανίζονται ρωγμές στις πολιτικές της, συμπεριλαμβανομένης της πίεσης στην κεντρική τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια ακόμη και όταν η λίρα έπεσε σε κρίση το 2018 και τα τέλη του 2021.
«Ολοι θυμούνται την αρχική διακυβέρνηση από τον Ερντογάν όταν θεωρήθηκε ότι δημιούργησε μια οικονομία χωρίς αποκλεισμούς. Αλλά στην πραγματικότητα άφησε τμήματα της κοινωνίας να εξαρτώνται πλήρως από την κυβέρνηση και να μην μπορούν να ζήσουν», δήλωσε ο Μπουλέντ Γκιουλτεκίν, πρώην διοικητής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας που είναι συνεργάτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Wharton.
«Εάν ο Ερντογάν κερδίσει τις εκλογές και συνεχίσει την οικονομική του πολιτική, θα φτάσει σε πλήρη κατάρρευση κάποια στιγμή. Είναι μια αρκετά σκοτεινή εικόνα», είπε. «Μπορείς να αναβάλεις τα πράγματα για λίγο, αλλά τελικά πρέπει να πληρώσεις τον λογαριασμό», προειδοποίησε.
