Του Παύλου Ξανθούλη
«Αδικαιολογήτως απούσα» θεωρείται η Ευρωπαϊκή Ένωση στη Μέση Ανατολή, καθώς αρκείται να παρακολουθεί σαν «αμήχανος θεατής», ένα σκηνικό κλιμάκωσης της έντασης, με απρόβλεπτες διαστάσεις, προ του φόβου ενός γενικευμένου περιφερειακού πολέμου. Η εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. δείχνει κυριολεκτικά να παραπαίει, καθώς όχι μόνο δεν διαδραματίζει ρόλο στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης, αλλά δεν έχει καν ενιαίο λόγο και κοινή γραμμή, γεγονός που εκ των πραγμάτων οδηγεί σε αυτοαναίρεση και υποβάθμιση της Ενωμένης Ευρώπης σε παίκτη δεύτερης αν όχι και τρίτης κατηγορίας. Σε γραπτή δήλωση για τη συμπλήρωση ενός έτους από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε., Γιοσέπ Μπορέλ, προειδοποίησε ότι «ολόκληρη η Μέση Ανατολή βρίσκεται στα πρόθυρα πλήρους ανάφλεξης που η διεθνής κοινότητα φαίνεται να μην μπορεί να ελέγξει». Ωστόσο, τμήμα αυτής της «διεθνούς κοινότητας», είναι και η Ε.Ε., που δείχνει προκλητικά ανύπαρκτη, εν μέσω της παραδοχής του επικεφαλής της εξωτερικής της πολιτικής, ότι «ένα χρόνο μετά την τρομερή επίθεση κατά του Ισραήλ, η κατάσταση χειροτερεύει», στη Μέση Ανατολή.
Πριν από μερικές μάλιστα μέρες, ο Γιοσέπ Μπορέλ αναγκάστηκε να εκδώσει δική του δήλωση, προκειμένου να υποκαταστήσει τα 27 κράτη-μέλη, που στάθηκε αδύνατο να συμφωνήσουν σε μια κοινή θέση, έστω και νερόβραστη. Η Τσεχία «έσπασε» την προσπάθεια κατάληξης σε ομοφωνία, ζητώντας ένα λεκτικό «στα μέτρα» του Ισραήλ. Έτσι, ο Γιοσέπ Μπορέλ, που μετράει ανάποδα για την ολοκλήρωση της θητείας του στην ηγεσία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, ανέλαβε να εκδώσει δική του δήλωση, επαναλαμβάνοντας την τετριμμένη θέση για κατάπαυση του πυρός, η οποία εξαντλείται στη λογική φραστικών υποδείξεων, καθώς η Ε.Ε. δεν έχει καν επιχειρήσει να ενεργοποιηθεί προκειμένου να την υποστηρίξει έμπρακτα. Σε κανένα επίπεδο.
Ευρωπαϊκή Βαβέλ και Κυπριακό
Μέσα σε αυτό το κλίμα της ευρωπαϊκής Βαβέλ, αυτό που θα μπορούσε εύκολα κάποιος να διαπιστώσει, είναι ότι η Ε.Ε. δεν μπορεί ή/και δεν επιθυμεί να εκδηλώσει ουσιαστική παρέμβαση, παρά τις καθημερινές, επανειλημμένες «καταδίκες», για τα όσα λαμβάνουν χώρα στη Μέση Ανατολή. Πριν από μερικές μέρες, το Politico προσπάθησε να μετρήσει πόσες φορές ο Γιοσέπ Μπορέλ χρησιμοποίησε το ρήμα «καταδικάζω», αναφερόμενος στην κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή.
Όσες περίπου φορές χρησιμοποίησε η Ε.Ε. το ίδιο ρήμα και στην περίπτωση των έκνομων ενεργειών της Τουρκίας στην Κύπρο, κάτι που καταδεικνύει ότι οι ευρωπαϊκές παρεμβάσεις αναλώνονται αποκλειστικά σε φραστικό επίπεδο. Όχι μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά και ευρύτερα. Και σε άλλα περιφερειακά ζητήματα ή και σε προβλήματα που κατεξοχήν αφορούν στο ίδιο το οικοδόμημα της Ε.Ε., όπως είναι το Κυπριακό. Παρά τις προσδοκίες της Λευκωσίας για ενεργότερη εμπλοκή και ουσιαστική παρέμβαση προς την κατεύθυνση της Άγκυρας, οι οποίες (προσδοκίες) δεν έχουν ικανοποιηθεί, όπως άλλωστε αποδεικνύεται και στην πράξη.
Η «μόνη σταθερά» στην εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., είναι η διαχείριση του Ουκρανικού, το οποίο πάντως αποτελεί εξαίρεση, καθώς οι Βρυξέλλες και η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών έχουν έντονες θέσεις και θεωρούν ότι ο πόλεμος αυτός λαμβάνει χώρα στη γειτονιά τους (σε αντίθεση με τη Μέση Ανατολή). Και ακολουθούν γραμμή ΗΠΑ στις κυρώσεις και στη στήριξη της Ουκρανίας, ενώ συντονίζονται και με το ΝΑΤΟ, καθώς 23 από τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. συμμετέχουν και στη βορειοατλαντική συμμαχία. Προ του «κοινού εχθρού», του Βλαντιμίρ Πούτιν, που δικαίως κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου.
Το κενό των θεσμικών οργάνων
Κύκλοι στις Βρυξέλλες προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα για την απουσία που καταγράφει η Ευρωπαϊκή Ένωση από την κρίση στη Μέση Ανατολή. Μιλώντας στην «Κ», υπενθύμισαν ότι «η Ε.Ε. βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο, ενόψει της έγκρισης της νέας Κομισιόν και της νέας Ύπατης Εκπροσώπου, στις ακροάσεις της Ευρωβουλής και συνεπώς εκ των πραγμάτων υπάρχει ένα κενό στα θεσμικά όργανα». Το επιχείρημα αυτό δεν φαίνεται όμως ιδιαίτερα πειστικό, καθώς το εκτόπισμα της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής περιορίζεται στα ίδια ρηχά-λιμνάζοντα νερά, στα οποία βρισκόταν σε όλη τη διάρκεια της κρίσης στη Μέση Ανατολή, πολύ πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τη νέα ηγεσία στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Από τις 7 Οκτωβρίου 2023 και την πρωτοφανή σε φρίκη τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εντός του Ισραήλ, αλλά και την επίσης φρικαλέα ισοπέδωση της Γάζας από τις ισραηλινές δυνάμεις, ως επίσης και την εμπλοκή της Χεζμπολάχ και του Ιράν, μέχρι και την εισβολή των Ισραηλινών στον Λίβανο.
Με την ευκαιρία της επετείου των τρομοκρατικών επιθέσεων της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου 2023, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μίλησε στη Μεγάλη Συναγωγή στις Βρυξέλλες. Υπενθύμισε ότι μετά τα τρομοκρατικά κτυπήματα της Χαμάς, επισκέφθηκε το Ισραήλ, εκφράζοντας την αλληλεγγύη και τη στήριξή της στη χώρα. Όπως τότε, έτσι και προχθές, η πρόεδρος της Κομισιόν απέφυγε να επισημάνει ότι το αναφαίρετο και σε κάθε περίπτωση αδιαμφισβήτητο δικαίωμα του Ισραήλ σε αυτοάμυνα, θα πρέπει να κινείται εντός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου, το οποίο διεθνές δίκαιο, έχει καταλυθεί στην περίπτωση της Γάζας.
Σε ό,τι αφορά στον Λίβανο, η παρέμβαση της Κομισιόν δεν προσφέρεται για ιδιαίτερα σχόλια. Επικεντρώνεται στην ανακοίνωση επιπλέον ανθρωπιστικής βοήθειας, ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ, υπό το φως της ισραηλινής εισβολής και των σκληρών συγκρούσεων Ισραήλ-Χεζμπολάχ. Όπως αναφέρεται, το ποσό προστίθεται στα 10 εκατομμύρια ευρώ που είχαν ήδη ανακοινωθεί στις 29 Σεπτεμβρίου και ανεβάζουν τη συνολική ανθρωπιστική βοήθεια της Ε.Ε. στη χώρα σε περισσότερα από 104 εκατομμύρια ευρώ, το τρέχον έτος.
