Του Γιώργου Κακούρη
Οι Βρυξέλλες και η πολιτική τάξη που στελεχώνει τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ήδη ξεκινήσει τους σχεδιασμούς τους για την επόμενη ημέρα των ευρωεκλογών του Ιουνίου, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να φλερτάρει με τη συνέχιση της θητείας της, τον Σαρλ Μισέλ να αναζητά ρόλο, και μέχρι και τον Κυριάκο Μητσοτάκη να βάζουν κάποιοι κάτω, το όνομά του στο καπέλο.
Όπως όμως προειδοποιούν όσοι παρακολουθούν στενά αυτό το παιχνίδι των θρόνων της Κομισιόν, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου (αλλά και για ύπατο εκπρόσωπο), τα ονόματα που ακούγονται σήμερα μπορούν να τεθούν εκτός μάχης μέχρι τον Ιούνιο, πόσω μάλλον κατά τη μακρά διαδικασία που θα ακολουθήσει αμέσως μετά για τον διορισμό των ηγετικών θέσεων και τις ακροάσεις των Επιτρόπων.
Όλα περνούν μέσα από το τι θα βγάλει η ευρω-ττενέκα τον Ιούνιο, τη δύναμη των πολιτικών ομάδων στα έδρανα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τη δυναμική μεταξύ των ηγετών των 27. Οι προβλέψεις ειδικά σε σχέση με τους 27 είναι δύσκολη. Οι φιλελεύθεροι δύσκολα θα κρατήσουν τις Κάτω Χώρες μετά τις τελευταίες εκλογές, τα πάντα είναι ανοιχτά στην Πορτογαλία και είναι ακόμα άγνωστο πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στο Βέλγιο, όπου οι πολίτες ψηφίζουν την ίδια ημέρα με τις ευρωεκλογές.
Ήδη το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα κυριαρχεί, όμως είναι πολύ πιθανόν ένα σενάριο όπου, την επόμενη των εκλογών, τη δεύτερη θέση στο Συμβούλιο της Ε.Ε. μπορούν να την έχουν οι σοσιαλδημοκράτες ή οι φιλελεύθεροι, και τη τρίτη θέση στο Κοινοβούλιο θα την έχουν οι συντηρητικοί, ίσως σε ένα πιο ακραίο σενάριο και δεύτερη θέση σε συνεργασία με ακροδεξιά κόμματα.
Βασίλισσα Ούρσουλα
Η πιο προβεβλημένη θέση στις Βρυξέλλες είναι αυτή της κ. Φον ντερ Λάιεν, η οποία ως πρόεδρος της Επιτροπής εκμεταλλεύτηκε τις κρίσεις που προέκυψαν στη θητεία της και τον ρόλο της κατάθεσης νομοθεσιών από την Κομισιόν, για να χτίσει αναγνωρισιμότητα, ένα «προεδρικό» προφίλ και εξαιρετική σχέση με τις ΗΠΑ –ενώ διαχειρίστηκε με θετικό πρόσημο την πανδημία και την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Στον αντίποδα, όμως, δεν έλειπαν και επικρίσεις από πρωτεύουσες και άλλους αξιωματούχους για αυτή τη «βασιλική» συμπεριφορά και για επέκταση εξουσιών πέρα από τις αρμοδιότητες που δίνουν οι Συνθήκες, ενώ γνωστή ήταν και η κακή σχέση της με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, για το ποιος πραγματικά εκπροσωπεί την Ε.Ε. στο εξωτερικό.
Οι δυσαρέσκειες βγήκαν στην επιφάνεια κατά την έναρξη του πολέμου στη Μέση Ανατολή, με επικρίσεις από κράτη-μέλη και ακόμα και εντός της Κομισιόν για τη στάση Φον ντερ Λάιεν υπέρ του Ισραήλ. Αρκετοί διερωτήθηκαν αν αυτό σήμαινε και το τέλος των ελπίδων της κ. Φον ντερ Λάιεν για επαναδιορισμό.
Υποστηρικτές και δελφίνοι
Αν και δεν δηλώνει επίσημα το ενδιαφέρον της, η κ. Φον ντερ Λάιεν σε δηλώσεις της παραπέμπει στο τι θα ήθελε να κάνει σε μια δεύτερη θητεία, ενώ στην πράξη πληθαίνουν οι εμφανίσεις και οι παρεμβάσεις της στην Γερμανία (αν και δεν προτείνεται από το Βερολίνο ως επίτροπος, είναι λογικό πως η στήριξη της χώρας της θα είναι κρίσιμη), ενώ φροντίζει πλέον να ισορροπεί η στάση της για το Μεσανατολικό.
Παράλληλα, δεν έχουν περάσει απαρατήρητες οι καλές σχέσεις με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και οι οικογενειακές διακοπές στην Κρήτη (ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει αυξήσει το αποτύπωμά του στο ΕΛΚ μετά την αποχώρηση Μέρκελ από την ενεργό πολιτική), καθώς και η δημόσια στήριξη από τον σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ με τον οποίο συνεργάστηκε στενά επί ισπανικής προεδρίας τού Συμβουλίου. Στο ρόστερ των υποστηρικτών η κ. Φον ντερ Λάιεν μπορεί πλέον να μετρά και τον Ντόναλντ Τουσκ στην Πολωνία, αλλά και την Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία η οποία έχει βοηθήσει και... βοηθηθεί στον τομέα της στήριξης στην Ουκρανία και της μετανάστευσης.
Πάντως δεν έλειπαν τους τελευταίους μήνες οι φημολογίες για αποχώρηση Φον ντερ Λάιεν για τα προάστια των Βρυξελλών όπου έχει την έδρα του το ΝΑΤΟ, ενώ δεν λείπουν στην Επιτροπή και οι δελφίνοι. Ο Γάλλος επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν σύμφωνα με δημοσιεύματα αυτοπροωθείται για τη θέση του προέδρου, με τη στήριξη του Εμανουέλ Μακρόν.
Άλλα δυνατά ονόματα όπως ο Φρανς Τίμερμανς και η Μαργκρέτε Βέσταγκερ αναζήτησαν αλλού την τύχη τους δεδομένου πως έχασαν τη σειρά τους το 2019 και φαίνονταν να την έχαναν και το 2024. Αν όμως προς το παρόν ο κ. Τίμερμανς φαίνεται να επιστρέφει στην πολιτική των Κάτω Χωρών με σοβαρές πιθανότητες να διαδεχθεί τον Μαρκ Ρούτε, η κα Βεστάγκερ, η οποία είχε πάρει άδεια από την Κομισιόν διεκδικώντας την προεδρία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, επιστρέφει στην αρένα των Βρυξελλών αφού έχασε τη θέση από την Ισπανίδα ΥΠΟΙΚ Νάντια Καλβίνο. Πριν μερικές μόλις μέρες, μάλιστα, δέχθηκε επικρίσεις από τον κ. Μακρόν για την νομοθεσία για την Τεχνητή Νοημοσύνη, θέμα στο οποίο έχει ανάμιξη και άποψη και ο κ. Μπρετόν.
Καρέκλες και ισορροπίες
Το ποιος θα αναλάβει την προεδρία της Κομισιόν δεν μετατοπίζει την ισορροπία που θέλει το ΕΛΚ να συνεχίζει να ελέγχει θέσεις-κλειδιά, ειδικά καθώς σήμερα κρατά δέκα από τις 27 θέσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και να παραμείνει πρώτη δύναμη στο Κοινοβούλιο. Οι προβλέψεις από αναλυτές όπως την πλατφόρμα Europe Elects δείχνουν αποδυνάμωση των σοσιαλδημοκρατών και των φιλελευθέρων, οι οποίοι μπορούν να διατηρήσουν τη δεύτερη και την τρίτη θέση, αλλά κινδυνεύουν από την αύξηση των συντηρητικών (ECR) και της ομάδας ID της ακροδεξιάς, που υπό ορισμένες συνθήκες, και αν συνεργάζονταν, θα μπορούσαν να βρεθούν στη τρίτη ή και ακόμα τη δεύτερη θέση.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι αβέβαιο αν μπορεί να συνεχιστεί η εναλλαγή του ΕΛΚ και των σοσιαλιστών στην προεδρία του Κοινοβουλίου. Αν η Ρομπέρτα Μέτσολα παραμείνει στη θέση της, αυτό δημιουργεί ενδεχομένως ανάγκες ικανοποίησης των σοσιαλιστών ή των φιλελευθέρων σε άλλες θέσεις, όπως η ηγεσία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (ο φιλελεύθερος Σαρλ Μισέλ δεν μπορεί να επανεκλεγεί –γι’ αυτό είχε κάνει και σκέψεις για διεκδίκηση της προεδρίας της ΕΤΕπ) ή η θέση του ύπατου εκπροσώπου (που σήμερα έχει ο σοσιαλιστής Ζοζέπ Μπορέλ).
Σε αυτό το πλαίσιο έρχονται να παίξουν οι φιλοδοξίες Μητσοτάκη για αξιοποίηση του ευρωπαϊκού προφίλ το οποίο έχει χτίσει, και τις οποίες υπερτονίζουν συχνά ελληνικές πηγές. Δεδομένης της δύσκολης θέσης στην οποία βρίσκεται σήμερα ο Αντόνιο Κόστα στην Πορτογαλία, το σενάριο ο σοσιαλιστής πολιτικός να γίνει πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν φαντάζει τόσο σίγουρο, αλλά θα ήταν παράδοξο το ΕΛΚ να λάβει και δεύτερο ή τρίτο θεσμό. Ειδικά αν η επόμενη Κομισιόν αξιοποιήσει τον Μαργαρίτη Σχοινά σε θέση με αυξημένες αρμοδιότητες.
Γι’ αυτό και πέρα από τις ευρωεκλογές, τις ισορροπίες θα κρίνουν και ο σχηματισμός κυβέρνησης στις Κάτω Χώρες (όπου παρά τη δραματική νίκη Βίλντερς, οι συμμαχίες μπορούν να φέρουν μια κυβέρνηση Τίμερμανς ή ακόμα και επιστροφή του φιλελεύθερου VVD με το οποίο είχε εκλεγεί ο Μαρκ Ρούτε), οι πρόωρες εκλογές στην Πορτογαλία τον Μάρτιο (όπου η κυβέρνηση των σοσιαλιστών αντιμετωπίζει σκάνδαλο διαφθοράς, η κεντροαριστερά και η κεντροδεξιά βρίσκονται πολύ κοντά στις δημοσκοπήσεις και η ακροδεξιά έχει ανοδική πορεία) και η ταυτόχρονη με τις ευρωεκλογές διαδικασία στο Βέλγιο (όπου η ακροδεξιά ενισχύεται αλλά όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά λόγω του πολύπλοκου πολιτικού συστήματος της χώρας).
