Kathimerini.gr
Με εντυπωσιακό ρυθμό προσέλκυσης νέων χρηστών ανά δευτερόλεπτο (δείτε εδώ), η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης «Bluesky» –ένα ψηφιακό δίκτυο που θυμίζει, όχι τυχαία, τη δομή και λειτουργίες που είχε το «Twitter» πριν μετατραπεί σε «X»– φαίνεται να δημιουργεί τις τελευταίες εβδομάδες ένα μικρό αλλά επιδραστικό διαδικτυακό κίνημα εξόδου από την online αυτοκρατορία του Eλον Μασκ, την οποία παραδοσιακοί «τουιτεράδες» φαίνεται να εγκαταλείπουν ανακουφισμένοι.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε στον λογαριασμό του στο Bluesky ο επικεφαλής δημοσιογράφος δεδομένων των Financial Times, Τζον Μπερν – Μέρντοχ, η πλατφόρμα έχει ξεπεράσει σε χρήστες στις ΗΠΑ αυτή του Threads, ιδιοκτησίας της META του Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Σχεδόν 21 εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως στράφηκαν ήδη στο Bluesky που συστήθηκε το 2019 από τον Τζακ Ντόρσι, εκ των ιδρυτών και πρώην CEO του Twitter. Aρχισε να λειτουργεί το 2021 ως ένα «ανοιχτό και αποκεντρωμένο πρότυπο κοινωνικής δικτύωσης», με βασικό χαρακτηριστικό τη δυνατότητα καθορισμού της εμπειρίας χρήσης από τον ίδιο τον χρήστη, σε αντίθεση με την αλγοριθμική επιβολή περιεχομένου, όπως συμβαίνει στο Χ από τότε που ο Eλον Μασκ ανέλαβε τον διαδικτυακό κολοσσό.
«Ας χτίσουμε μια ομοσπονδιακή δημοκρατία, ξεκινώντας από αυτόν εδώ τον διακομιστή», γράφει στον λογαριασμό της στο Bluesky η 33χρονη CEO της εταιρείας. Πολλοί, μάλιστα, χρήστες προσδίδουν στη μεταφορά από το X στο Bluesky χαρακτηριστικά νίκης, σαν να μεσολάβησε κάποια –αδιόρατη– μάχη για την κατάληψη μιας υπολογίσιμης έκτασης του δημόσιου ψηφιακού χώρου. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο θεωρητικός των Μέσων, συγγραφέας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών του Αμστερνταμ, Γκιρτ Λόβινκ, «οι άνθρωποι είναι όλο και πιο διχασμένοι, όχι μόνο στις ΗΠΑ. Δεν μπορούμε πλέον να έχουμε μια οιονεί ουδέτερη οπτική του καταναλωτή ή του μάρκετινγκ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό που έδειξε η πρόσφατη διαμάχη X-Bluesky είναι μάλλον μια μετάβαση σε εμφύλιο ή ταξικό πόλεμο, (ένδειξη) σοβαρής μορφής πόλωσης. Σύντομα το Χ θα είναι το επίσημο όργανο της κυβέρνησης Τραμπ».
Ο Guardian αποχωρεί
Πριν από λίγες ημέρες ο βρετανικός Guardian ανακοίνωσε τη διακοπή προβολής του δημοσιογραφικού του περιεχομένου στα κανάλια που διατηρούσε στο X, με την αιτιολόγηση του κατακλυσμού της πλατφόρμας από ακροδεξιά συνωμοσιολογία και ρατσιστικό λόγο. Ισχυρίστηκε ότι «το X είναι μία τοξική μιντιακή πλατφόρμα και ο ιδιοκτήτης της χρησιμοποιεί την επιδραστικότητά της για να διαμορφώνει τον πολιτικό διάλογο». Δημόσια πρόσωπα ακολούθησαν την ίδια τακτική, ειδικά μετά τις αμερικάνικες εκλογές που ανέδειξαν νέο πρόεδρο της χώρας τον Ντόναλντ Τραμπ, στην κυβέρνηση του οποίου θα συμμετέχει και ο CEO της Tesla Eλον Μασκ, αρμόδιος για την «επιτελική διακυβέρνηση».
«Ο Guardian πρέπει να έχει κάνει έναν υπολογισμό», εκτιμά ο Γκιρτ Λόβινκ. «Δεν θα είχαν μεγάλη κίνηση ούτως ή άλλως από τότε που ανέλαβε ο Μασκ. Παρεμπιπτόντως, τα παραδοσιακά μέσα δεν είχαν ποτέ μεγάλη επιρροή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ακριβώς αντίθετο: έχασαν τόσα πολλά διαφημιστικά έσοδα από αυτούς. Αυτό όμως που βρίσκω πιο ενδιαφέρον είναι ο σοβαρός εθισμός τόσο των δημοσιογράφων όσο και της πολιτικής τάξης στο Χ. Για σχεδόν μια δεκαετία το Χ (παλαιότερα Twitter) είναι το επίσημο κανάλι για ανακοινώσεις και απόψεις. Μπορεί ο Guardian να φύγει, οι δημοσιογράφοι όμως θα διαγράψουν τους λογαριασμούς τους;», αναρωτιέται. «Θα με ενδιέφεραν οι ιστορίες τους για αποτοξίνωση (από το X)».
Επιστροφή στο παρελθόν
Η φυγή των χρηστών του Χ, η οποία, ωστόσο, δεν κλονίζει θεμελιακά ακόμα το κοινωνικό δίκτυο, οφείλεται κυρίως στον κατακλυσμό του από διαφημίσεις, click bait περιεχόμενο και παραπληροφόρηση, που δεν υπήρχαν, ή υπήρχαν σε μικρότερο βαθμό, την εποχή του Twitter.
«Οι αλλαγές των αλγορίθμων της X, που πυροδότησαν τη φυγή από το δίκτυο, δεν συνέβησαν τώρα. Απλώς τώρα ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι», εξηγεί στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, Senior Producer του Al Jazeera English και δεινός χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «Eχουν αλλάξει εδώ και καιρό οι πρακτικές της πλατφόρμας. Για παράδειγμα, αν μπλοκάρεις κάποιον μπορεί να συνεχίσει να βλέπει το περιεχόμενο που δημοσιεύεις, το οποίο είναι πολύ “επιθετικό” προς τον χρήστη. Μια τόσο σημαντική αλλαγή στον αλγόριθμο αλλάζει τελείως την εμπειρία χρήσης. Οπως αντίστοιχα το κάνει και η προώθηση περιεχομένου που παράγουν “verified λογαριασμοί” και το γεγονός ότι το X επιτρέπει σε bots να λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Το ίδιο κάνει και η ΜΕΤΑ. Ολη αυτή η απροθυμία διαχείρισης του αλγοριθμικού χάους που δημιουργούν οι πλατφόρμες από μόνες τους για να ενισχύσουν ή να καταπνίξουν φωνές, ή για να προμοτάρουν περιεχόμενο ανάλογα με το ποιος πληρώνει και με το τι θέλουν να αναδείξουν, έχει κάνει πάρα πολύ κόσμο να σκέφτεται σοβαρά να φύγει. Και νομίζω ότι και η νίκη του Τραμπ, που ο Μασκ έπαιξε μεγάλο ρόλο, ήταν για πολλούς αυτή η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι», λέει.
Ωστόσο, το μεγάλο εμπόδιο για την αλλαγή ψηφιακού χώρου που ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος παρατηρεί, ήταν η απουσία ενός «διαδόχου» του Twitter. «Από τις 10-20 διαφορετικές πλατφόρμες που υπήρξαν μετά το Twitter, καμία δεν μπόρεσε να το υποκαταστήσει, για έναν συγκεκριμένο λόγο», εξηγεί ο έμπειρος χρήστης.
«Καθένας από εμάς είχε στο Twitter μια πολύ συγκεκριμένη κοινότητα. Εγώ είχα μια κοινότητα δημοσιογράφων, visual δημοσιογράφων, δημιουργών infographics και ανθρώπων που ήταν ο κοινωνικός μου περίγυρος στον φυσικό κόσμο. Από τότε που το feed μου (η ροή περιεχομένου κάθε χρήστη) γέμισε με verified χρήστες που δεν είχαν κανένα νόημα για μένα, χάθηκε αυτή η έννοια της κοινότητας. Το ίδιο έκανε και η ΜΕΤΑ. Ολες οι παθογένειες του Twitter μετακόμισαν εκεί. Το Threads γέμισε bots και τοξικές συζητήσεις ενώ επιπλέον το μεγάλο πρόβλημα σε ένα μέσο δημόσιου λόγου το οποίο είναι συνδεδεμένο με το Instagram που είναι οπτικό μέσο, ήταν η δημιουργία μιας άλλου τύπου αλληλεπίδρασης. Για παράδειγμα, εγώ δεν θα ήθελα να έχω δημόσιο λόγο στο Threads τη στιγμή που συνδέεται με το προφίλ μου στο Instagram, όπου μπορεί να δημοσιεύω προσωπικό περιεχόμενο», λέει ο ίδιος.
Το Bluesky θυμίζει το Twitter και αυτό που κυρίως προσφέρει είναι η επιστροφή σε έναν γνώριμο τρόπο συμμετοχής στον δημόσιο διάλογο. «(Το Bluesky) δίνει τη δυνατότητα να αλλάξεις τον αλγόριθμο αν δεν σου κάνει. Δεν ακούς τις φωνές που δεν θέλεις μόνο και μόνο επειδή προωθούνται ή επειδή κάποιοι έχουν πληρώσει. Είναι πιο κοντά στο “vanilla Twitter” που είχαμε παλιά», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος.
Παραδοσιακά Μέσα VS κοινωνικά δίκτυα
Η απόφαση του βρετανικού Μέσου «The Guardian» να αποχωρήσει από ένα εδραιωμένο κοινωνικό δίκτυο που λειτουργούσε μάλλον ενισχυτικά προς το περιεχόμενό του, επαναφέρει το ερώτημα αν τα παραδοσιακά Μέσα Ενημέρωσης μπορούν να υπάρξουν στην εποχή της κυριαρχίας του ψηφιακού δημόσιου λόγου.
«Τα παραδοσιακά Μέσα έχουν ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα το οποίο είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετοί αγοραστές, αν δεν διαφημίσουν αυτό που έχουν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ)», λέει ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος. «Και δεν εννοώ να διαφημίσουν έναν σύνδεσμο με ειδήσεις, αλλά να διαφημίσουν το περιεχόμενο, τη στάση τους απέναντι στην ειδησεογραφία, τη θέση που έχουν στα πολιτικά πράγματα. Αυτό σημαίνει πως αν απουσιάζεις από εκεί που γίνεται ο διάλογος ήδη, δεν έχεις καν business model. Δεν βρίσκω καμιά προοπτική ανάπτυξης αν δεν είσαι εκεί που γίνεται ο διάλογος. Τα ΜΚΔ με τα καλά και τα κακά τους είναι ένα αναγκαίο κακό για τις επιχειρήσεις των παραδοσιακών Μέσων», λέει και προσθέτει πως «είναι πολύ φανερό ότι ο Guardian αποφασίζει να φύγει γιατί η φωνή του πνίγεται σε άλλες φωνές ή ότι το κοινό του δεν είναι ευθυγραμμισμένο με αυτό που θέλει η πλατφόρμα».
Θάλαμοι ψηφιακής ηχούς
Εύλογα δημιουργείται το ερώτημα αν τελικά η επιλογή ενός ψηφιακού κοινωνικού δικτύου έναντι άλλου είναι μια επιλογή αποκλεισμού περιεχομένου που δεν συμφωνεί με τις απόψεις κάθε χρήστη –η οικειοθελής εισχώρηση σε έναν «θάλαμο ηχούς» (echo chamber), όπου κανείς συνδιαλέγεται κυρίως με ομοϊδεάτες. «Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να γλιτώσεις τα echo chambers στα κοινωνικά δίκτυα», λέει ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος. «Κλείνεσαι μέσα συνειδητά. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι σε κάποιες πλατφόρμες δεν το αποφασίζεις εσύ, το αποφασίζουν οι πλατφόρμες για σένα και είναι και το πρόβλημα των χρηστών που αποχωρούν. Εγώ επιλέγω το echo chamber γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη φασαρία, ώστε προσπαθώ να φιλτράρω αυτό που συμβαίνει εκεί έξω. Και το κάνω συνειδητά. Τη φασαρία όμως τη δημιουργούν οι ίδιες οι πλατφόρμες και δεν θέλω να μου απαγορεύουν να τη φιλτράρω. Προτιμώ να έχω τη διαχείριση στα χέρια μου, παρά να μου το επιβάλλει ο Eλον Μασκ», καταλήγει ο ίδιος.
Ο Γκιρτ Λόβινκ κρίνει πως ο ψηφιακός χώρος έχει ήδη μεταβεί στην επόμενη πίστα: «Η εποχή των θαλάμων ηχούς έχει τελειώσει», λέει. «Μπαίνουμε σε μια περίοδο που αποκαλώ “πλατφορμική κτηνωδία”. Οι χρήστες έχουν ήδη αποσυρθεί εδώ και χρόνια και τώρα θα επιδιώκουν όλο και περισσότερο την αντιπαράθεση. Οι πεποιθήσεις τους έχουν ήδη εδραιωθεί. Η ιδέα των ουδέτερων και “χαμπερμασιανών” ειδησεογραφικών μέσων που βλέπουν ως καθήκον τους να δημιουργήσουν μια ισορροπημένη “κοινή γνώμη” ανήκει στο μακρινό παρελθόν, αν λειτούργησε ποτέ. Βρισκόμαστε τώρα σε κατάσταση πλήρους πόλωσης, στην οποία οι άνθρωποι δεν χρειάζεται πλέον να αποσύρονται στους δικούς τους “ασφαλείς χώρους”, αλλά είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε πραγματική αντιπαράθεση. Τα γεγονότα είναι σε αναβρασμό και η κατάσταση είναι τέτοια που το ζήτημα της (αυτο)οργάνωσης μπαίνει στο τραπέζι», λέει.
