Kathimerini.gr
Η ειδησεογραφία ξεκίνησε να «χορεύει» στον ρυθμό των Ρίχτερ της σεισμικής δραστηριότητας στη Σαντορίνη το περασμένο Σάββατο, 1η Φεβρουαρίου. Τα δεδομένα έδειχναν «έντονη σεισμική δραστριότητα στη θαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης και των γύρω νησιών«. Στις 15.29 σημειώθηκε σεισμός μεγέθους 4,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, βορειοανατολικά της Θήρας, με εστιακό βάθος 2 χλμ.
Για τους επιστήμονες το καμπανάκι είχε αρχίσει να ηχεί από τις 26 Ιανουαρίου, όταν σημειώθηκε «ομάδα σεισμών» ανατολικά του ηφαιστείου Κολούμπο. Σύμφωνα με το εργαστήριο Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, η σεισμική δραστηριότητα έδειχνε σημάδια έντασης από τα μέσα του περασμένου Σεπτεμβρίου.
Το μεσημέρι της Κυριακής 2 Φεβρουαρίου, ομάδες της ΕΜΑΚ και ΕΜΟΔΕ είχαν ήδη καταφθάσει στο νησί και έστηναν τις σκηνές τους. Παράλληλα, ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) και καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών στο ΕΚΠΑ Ευθύμιος Λέκκας, συγκαλούσε εκτάκτως συνεδρίαση της Μόνιμης Επιστημονικής Επιτροπής Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου και της Μόνιμης Επιστημονικής Επιτροπής Παρακολούθησης του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου (πρόεδρος της οποίας είναι ο κ. Παπαζάχος).
Αποφασίστηκε το κλείσιμο των σχολείων σε Σαντορίνη, Αμοργό και Ανάφη, καθώς έγινε σύσταση για την αποφυγή μαζικών συγκεντρώσεων σε κλειστούς χώρους, πρόσβασης και παραμονής στα λιμάνια Αμμουδίου και Παλαιού Λιμένα Φηρών, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια του πλυθυσμού σε περίπτωση ισχυρότερης δόνησης.
Ο κ. Λέκκας βρισκόταν ήδη στη Σαντορίνη, ενώ στο νησί κατευθυνόταν, από τη Θεσσαλονίκη όπου είναι η βάση του, ο καθηγητής Σεισμολογίας στο ΑΠΘ Κώστας Παπαζάχος.
Λίγες ώρες αργότερα, τεχνικοί του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου ταξίδευαν εκτάκτως σε Αμοργό, Ανάφη και Ανυδρο για να εγκαταστήσουν τρεις νέους σεισμογράφους.
Το βράδυ της Κυριακής, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου. Στη σύσκεψη συμμετείχαν ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας Βασίλης Κικίλιας, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Δημήτρης Χούπης, ο διευθυντής ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Θανάσης Γκανάς, ο Ευθύμης Λέκκας και ο καθηγητής Φυσικών Καταστροφών Κώστας Συνολάκης.
Λίγο μετά τη σύσκεψη, ο κ. Λέκκας μιλώντας στην «Κ» εκτίμησε πως «ο μεγαλύτερος σεισμός που ενδέχεται να συμβεί δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα 5,5 Ρίχτερ.
Με τη σειρά του, ο Βασίλης Καραστάθης, διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, έλεγε στην «K» πως ο επιχειρησιακός και επικοινωνιακός τρόπος διαχείρισης της σεισμικής κρίσης στη Σαντορίνη είναι κάτι που πρώτη φορά βλέπουμε στην Ελλάδα.
Οπως ανέφερε: «Το υπουργείο μάς κάλεσε να προχωρήσουμε σε μέτρα και προγραμματισμό. Ολα έγιναν συντεταγμένα. Αυτό που σήμερα μας ξενίζει ή μας ανησυχεί θα πρέπει να μας γίνει ρουτίνα. Αν υιοθετήσουμε αυτή τη στάση πρόληψης και εγρήγορσης, θα έχουμε μεγάλο όφελος».
«Ο ρυθμός της σεισμικότητας μοιάζει να σταθεροποιείται»
«Την περασμένη Κυριακή καταλάβαμε πια πως είμαστε αντιμέτωποι με ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο», μας λέει ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Βασίλης Καραστάθης.
Από την Κυριακή μέχρι νωρίς το μεσημέρι της Τετάρτης σημειώθηκαν 75 σεισμοί άνω των 4 Ρίχτερ. Το μεσημέρι της Τρίτης σημειώθηκε σεισμός 5 Ρίχτερ με επίκεντρο 22 χιλιόμετρα νότια, νοτιοδυτικά της Αρκεσίνης Αμοργού, και με εστιακό βάθος τα 13 χιλιόμετρα. Ο ιχυρότερος σεισμός καταγράφηκε την Τετάρτη, λίγα λεπτά μετά τις 21.00, στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού.
«Τα τελευταία 24ωρα, ο ρυθμός της σεισμικότητας μοιάζει να σταθεροποιείται. Το ίδιο και το μέσο μέγεθος των σεισμών», σημειώνει ο κ. Καραστάθης, ο οποίος δηλώνει αισιόδοξος. «Δεν έχουμε μέχρι στιγμής έναν μεγάλο κύριο σεισμό και είναι πολύ πιθανό να μην έχουμε. To καλό σενάριο, να μη σημειωθεί δηλαδή μεγαλύτερος σεισμός, δείχνει να έχει περισσότερες πιθανότητες».
«Οι σεισμογράφοι που τοποθετήθηκαν την επόμενη ημέρα της “αναβάθμισης” των σεισμών στα 4 Ρίχτερ θα μας βοηθήσουν πολύ άμεσα να έχουμε πιο ακριβή δεδομένα, ώστε να ταυτοποιήσουμε τα επίκεντρα με συγκεκριμένο ρήγμα, το οποίο αυτή τη στιγμή είναι ένα ζητούμενο», εξηγεί ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου.
Οπως λέει στην «Κ» η καθηγητρία Γεωλογικής Ωκεανοαγραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας, Εύη Νομικού: «Είναι σημαντικό να ακούμε προσεκτικά την ανάσα του Κολούμπο. O υποθαλάσσιος χώρος είναι απρόσιτος, ένα εργαστήρι της φύσης μαγικό. Οι νέοι υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι θα βοηθήσουν τους σεισμολόγους να συνδυάσουν τα δεδομένα. Σε τέσσερις ημέρες τους έχουμε προγραμματίσει να ανασυρθούν αυτόματα για να μας δώσουν τα πρώτα στοιχεία. Πρέπει να γεμίσει ο τόπος σεισμογράφους, και είναι επιτακτική ανάγκη να λειτουργήσει ξανά το υποθαλάσσιο παρατηρητήριο SANTORY, με νέα χρηματοδότηση, για να μας δώσει νέα δεδομένα για τις υδροθερμικές καμινάδες του Κολoύμπο».
Η κ. Νομικού εκτιμά πως η συνεχής σεισμική δραστηριότητα θα κρατήσει ημέρες, ίσως και εβδομάδες. «Το ρήγμα της Ανύδρου έχει μήκος περίπου 20 χλμ. Σύμφωνα με τα στατιστικά μοντέλα μπορεί να φτάσει να δώσει σεισμό μέχρι 6 Ρίχτερ. Ομως, ποτέ δεν μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα – η φύση παίζει τα δικά της παιχνίδια».
Προσεισμική ακολουθία ή σμηνοσειρά;
Τρεις ημέρες μετά την αρχή του μπαράζ των σεισμών άνω των 4 Ρίχτερ, το ερώτημα αν έχουμε να κάνουμε με σμηνοσειρά (μεγάλο πλήθος σεισμών με παρόμοια μεγέθη) ή προσεισμική ακολουθία παραμένει αναπάντητο και, σύμφωνα με τους επιστήμονες, μπορεί να περάσει πολύς καιρός μέχρι να δοθεί αυτή η απάντηση.
«Αν η σεισμική ακολουθία συνεχίσει και ολοκληρωθεί χωρίς κάποιο μεγάλο σεισμό να ξεχωρίζει, τότε θα έχουμε να κάνουμε με σμηνοσειρά. Οι σμηνοσειρές είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα, όμως, με μικρότερα μεγέθη σεισμών από αυτούς που βλέπουμε στη Σαντορίνη. Το 2003 είχαμε για παράδειγμα σμηνοσειρά στα Ψαρά, το 2011 στην περιοχή της Οιχαλίας και κατά καιρούς έχουμε σε πολλές άλλες περιοχές.
Σύμφωνα με τη Διεπιστημονική Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ, «η εικόνα που παρουσιάζει η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, με ολοένα περισσότερους σεισμούς με μεγέθη μεγαλύτερα ή ίσα του 4,0, αν και πιθανώς εμφανίζει χαρακτηριστικά σμηνοσειράς, δεν αποκλείεται να έχει χαρακτηριστικά προσεισμικής ακολουθίας».
Με αυτό το τελευταίο σενάριο συντάσσεται ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος. Οπως λέει στην «Κ»: «Βρισκόμαστε σε περίοδο προσεισμικής ακολουθίας, χρονικό διάστημα το οποίο δεν πιστεύω ότι θα λήξει σύντομα. Το 2021 είδαμε προσεισμική ακολουθία που κράτησε 4 μήνες και οδήγησε στον σεισμό των 6 Ρίχτερ στο Αρκαλοχώρι. Ακόμα και οι πολλοί μαζεμένοι σεισμοί άνω των 4 Ρίχτερ που σημειώθηκαν την Τετάρτη το μεσημέρι μέσα σε μόλις μία ώρα δεν αλλάζουν κάτι στο πρότυπο της συμπεριφοράς που έχει αυτή η προσεισμική ακολουθία. Υπάρχουν πρόσκαιρες υφέσεις και πρόσκαιρες εξάρσεις». Επίσης σημειώνει ότι οι σεισμοί είναι τεκτονικοί και δεν έχουν καμία σχέση με το υφαίστειο.
Ο κ. Παπαδόπουλος χαρακτηρίζει την υπόθεση της Σαντορίνης ως μια πρόκληση, τόσο από επιχειρησιακής όσο και από κοινωνικής άποψης.
«Ναι, αυτό που συμβαίνει είναι πρωτοφανές, από δύο μάλιστα απόψεις – την πρωτοφανή δυνατότητα ενημέρωσης των σεισμολόγων μέσα από τα εξελιγμένα σεισμογραφικά δίκτυα αλλά και την πρωτοφανή ενημέρωση των πολιτών και την κάλυψη των γεγονότων».
Αντίθετα με τον κ. Παπαδόπουλο, ο Θανάσης Γκανάς, διευθυντής ερευνών στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, υποστηρίζει περισσότερο το σενάριο της σμηνοσειράς, ειδικά μετά τον σεισμό των 5,2 Ρίχτερ που σημειώθηκε το βράδυ της Τετάρτης. «Προσωπικά θεωρώ θετική εξέλιξη τα 5,2 Ρίχτερ, μια και σημειώθηκε σε εστιακό βάθος 11 χιλιομέτρων, κοντά στη νήσο Ανυδρο. Πρόκειται για τον ίδιο εστιακό χώρο που “έδωσε” και το χθεσινό “πεντάρι”. Είναι ο ισχυρότερος σεισμός των τελευταίων ημερών. Το θεωρώ θετικό, καθώς εντάσσεται στο σενάριο της σμηνοσειράς και δεν ξεφεύγει από την εξέλιξη του εν λόγω φαινομένου».
Οσον αφορά τις κατολισθήσεις, ο κ. Λέκκας σημείωσε πως όσο ανεβαίνουν τα μεγέθη των σεισμών είναι σημαντικό οι πολίτες να τηρούν τις οδηγίες που δόθηκαν για τα επικίνδυνα σημεία στο νησί. Ο ίδιος τονίζει ακόμα πως η παρουσίαση των ευάλωτων σημείων, χθες, Τετάρτη, στη συνέντευξη Τύπου, δρομολογεί και την έναρξη των έργων τα οποίων υπέδειξε, σημειώνοντας πως κάποια έχουν ήδη ξεκινήσει.
Σύμπνοια των επιστημόνων
Σε κάθε περίπτωση, η σύμπνοια και η συνεργασία των επιστημόνων, ειδικά σε έναν χώρο ο οποίος στο παρελθόν, όπως ανέφερε και ο κ. Λέκκας στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, χαρακτηριζόταν από έντονες διαφωνίες, είναι κάτι το οποίο βλέπουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Η κ. Νομικού λέει στην «Κ» πως, αν και δεν είναι μέλος σε κάποια από τις σεισμικές επιτροπές, «αυτή τη φορά ενωθήκαμε όλοι οι επιστήμονες. Ενωθήκαμε γιατί έχουμε να κάνουμε με ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Πρωτόγνωρο από άποψη επιστήμης, έρευνας, γνώσης. Ηταν αναγκαιότητα να ενωθούν όλοι οι επιστήμονες –σεισμολόγοι, ωκεανογράφοι, γεωλόγοι– και να συνεργαστούν γύρω από ένα κρίσιμο θέμα. Οι ενημερώσεις που βλέπουμε να γίνονται τώρα, από τη συνέντευξη Τύπου μέχρι τις οδηγίες να μην κυκλοφορούν οι πολίτες σε επικίνδυνα σημεία της Σαντορίνης, όπου έχουμε κατολισθήσεις, είναι ένας κανονικός ρυθμός ενημερώσεων, όπως συμβαίνει σε όλα τα σύγχρονα κράτη».
