Του Μανώλη Κωστίδη
Του ανταποκριτή μας στην Κωνσταντινούπολη, Μανώλη Κωστίδη. Μπορεί η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας για τα βήματα της Ελλάδας για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό να θεωρήθηκε ψύχραιμη, παρά την απόρριψη των ελληνικών θέσεων, και να ερμηνεύθηκε ότι αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για συνεργασίες με την Αθήνα στο Αιγαίο, όμως η σκληρή απάντηση της Aγκυρας έρχεται με τη διαρροή του πιθανού επίσημου χάρτη των σχεδίων της Τουρκίας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό.
Στα σχέδια που ανακοίνωσε η Αθήνα και κοινοποιεί στην Ε.Ε., ήρθε τώρα η απάντηση της Τουρκίας με την επισημοποίηση πια του χάρτη της «Γαλάζιας Πατρίδας», μας αναφέρουν οι τουρκικές πηγές. Πλέον, το σημείο εκκίνησης για οποιαδήποτε διαβούλευση είναι η «Γαλάζια Πατρίδα» και όχι οι παλαιότερες –πιο μετριοπαθείς– θέσεις της Αγκυρας.
Συνομιλητές μας που έχουν μεγάλη εμπειρία στα ζητήματα των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο υπογραμμίζουν στην «Κ» πως η Aγκυρα μέχρι και την περασμένη εβδομάδα είχε δημοσιοποιήσει την επίσημη θέση της για την υφαλοκρηπίδα της στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά όχι για το Αιγαίο. Από τη στιγμή που θα δημοσιοποιήσει τον επίσημο χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της, που θα περιλαμβάνει το μισό Αιγαίο, θα ορίζει τη βάση των εξωτερικών ορίων των τουρκικών θέσεων για την υφαλοκρηπίδα της.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας απέρριψε τις θέσεις της Ελλάδας και διεμήνυσε ότι «ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός που έχει ετοιμάσει η Τουρκία διαβιβάζεται στην UNESCO και στα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών». Αυτός ο χάρτης της Τουρκίας δημοσιοποιήθηκε από το κρατικό πρακτορείο «Ανατολή» και έχει σχεδιαστεί στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών για τη Θάλασσα και το Ναυτικό Δίκαιο του Πανεπιστημίου της Aγκυρας (DEHUKAM / Deniz Hukuku Ulusal Arastirma Merkezi).
Στην πλατφόρμα Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού καταγράφονται οι θέσεις της Τουρκίας, που αμφισβητεί πολλές θέσεις της Ελλάδας, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε πολλά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο. «Οι περιοχές υλοποίησης έργου στον χάρτη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού (ΘΧΣ) δεν απεικονίζουν ευθέως περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Τουρκίας. Η παράγραφος 28 της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου του 1976 για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου αναφέρει ότι “τα όρια υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο Πέλαγος είναι αμφισβητούμενα” και τονίζει πως “και η Τουρκία διεκδικεί δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης πόρων στις περιοχές αυτές”. Ως εκ τούτου, έως ότου επιτευχθεί μια συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, οι περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας στο Αιγαίο, πέραν των χωρικών υδάτων, απεικονίζονται στον χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού με τη χάραξη της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών περιοχών των δύο χωρών», αναφέρει το κείμενο στο παράρτημα της μελέτης για τον σχεδιασμό του χάρτη.
Αυτό που υπονοούν στην Aγκυρα είναι ότι στον χάρτη της Τουρκίας με επίσημο πια τρόπο διχοτομείται το Αιγαίο, καθώς στα ανώτατα όρια του τουρκικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού όλες οι περιοχές κοντά στα νησιά του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων εμφανίζονται εντός των περιοχών ενδιαφέροντος της Τουρκίας.
Aλλωστε όλες οι θέσεις της Τουρκίας καταγράφονται στον συγκεκριμένο χάρτη όπου το DEHUKAΜ αναφέρει ότι «η συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας που υπεγράφη μεταξύ της Τουρκίας και της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” (“ΤΔΒΚ”) το 2011 καθόρισε τα όρια της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο μερών στην Ανατολική Μεσόγειο και ενίσχυσε την υποστήριξη της Τουρκίας στις θαλάσσιες δικαιοδοσίες και τις δραστηριότητες εξερεύνησης πόρων της “ΤΔΒΚ”. Το 2019 η Τουρκία και η Λιβύη υπέγραψαν συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιας δικαιοδοσίας βάσει των αρχών του διεθνούς δικαίου, προκειμένου να καθορίσουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα εξωτερικά σύνορα της υφαλοκρηπίδας της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο κοινοποιήθηκαν επίσημα με επιστολή (A/74/757) στα Ηνωμένα Eθνη (ΟΗΕ) στις 18 Μαρτίου 2020 σύμφωνα με δικαιώματα “ab initio” και “ipso facto” της Τουρκίας βάσει του διεθνούς δικαίου». Επίσης σημειώνεται ότι «στο Αιγαίο Πέλαγος, οι θαλάσσιες περιοχές δεν έχουν οριοθετηθεί με την Ελλάδα. Ως εκ τούτου, το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο Πέλαγος αποτελεί μια συνεχιζόμενη διαμάχη μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας λόγω της έλλειψης συμφωνίας οριοθέτησης. Σύμφωνα με το Πρακτικό της Βέρνης του 1976, η Τουρκία και η Ελλάδα δεσμεύτηκαν να απέχουν από κάθε πρωτοβουλία ή δραστηριότητα που θα μπορούσε να περιπλέξει τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για την υφαλοκρηπίδα, η οποία αποτελεί ένα από συναφή ζητήματα στο Αιγαίο Πέλαγος».
Το DEHUKAM αναφέρει ότι «στο Αιγαίο Πέλαγος υπάρχουν πολλά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες των οποίων η κυριαρχία δεν έχει μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συνθήκες. Στην πλειονότητά τους αυτοί οι γεωγραφικοί σχηματισμοί είναι ακατάλληλοι για ανθρώπινη εγκατάσταση και δεν έχουν οικονομική ζωή. Οι θαλάσσιες περιοχές των εν λόγω νησιών, νησίδων και βραχονησίδων ορίζονται μόνο από τα χωρικά τους ύδατα και δεν αποτυπώνονται ακριβή όρια δικαιοδοσίας τους. Αυτά τα όρια στον χάρτη δεν αποτελούν τη βάση, ούτε υποδηλώνουν συναίνεση για την ανάπτυξη οποιασδήποτε αξίωσης δικαιοδοσίας. Επιπλέον, τα θαλάσσια πλευρικά όρια μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας δεν έχουν καθοριστεί επακριβώς παρά τις διάφορες προσπάθειες στο παρελθόν. Για τον λόγο αυτό, θαλάσσια πλευρικά όρια μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας δεν απεικονίζονται στον χάρτη».
Ο διευθυντής του DEHUKAM Μουσταφά Μπάσκαρα σε δηλώσεις του στον τουρκικό Τύπο επισημαίνει ότι «αυτή η μελέτη είναι ένας συγκεκριμένος δείκτης των προσπαθειών της Τουρκίας να οικοδομήσει ένα επιστημονικό όραμα για τη “Γαλάζια Πατρίδα”, έχοντας παράλληλα επίγνωση των οικονομικών δυνατοτήτων, των περιβαλλοντικών αξιών και της γεωπολιτικής σημασίας των θαλασσών που περιβάλλουν την Τουρκία από τρεις πλευρές».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πηγές του υπ. Αμυνας της Τουρκίας τονίζουν ότι «οι μονομερείς ενέργειες, αξιώσεις και δηλώσεις της Ελλάδας, που αγνοούν τις υφιστάμενες διαφορές και παραβιάζουν τα δικαιώματα της τουρκικής πλευράς, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές. Οι δηλώσεις αυτές δεν επιφέρουν καμία νομική συνέπεια για τη χώρα μας».
