Ελληνοτουρκικά: Βήματα σημειωτόν στα μεγάλα με την Αγκυρα

Το θετικό κλίμα στα ελληνοτουρκικά επιβεβαίωσε η χθεσινή συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι οποίοι συμφώνησαν στη διατήρηση των υφιστάμενων διαύλων, ενώ για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας γίνονται βήματα σημειωτόν. Ο κ. Μητσοτάκης ζήτησε επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, ωστόσο, λίγο νωρίτερα, από το βήμα του ΟΗΕ, ο κ. Ερντογάν κάλεσε σε αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Συμφωνία για τα επόμενα βήματα

Της Λένας Αργύρη

Επαναβεβαιώθηκε το θετικό κλίμα, καθώς και η βούληση διατήρησης του υφιστάμενου πλαισίου αποκλιμάκωσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, κατά τη διάρκεια της συνάντησης που είχε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της 79ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Οι δύο ηγέτες, σύμφωνα με πληροφορίες, ανέθεσαν στους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν να αρχίσουν την προετοιμασία για τη σύγκληση του επόμενου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας που θα πραγματοποιηθεί στην Αγκυρα τον Ιανουάριο του 2025, στη βάση της Διακήρυξης των Αθηνών. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών αναμένεται να επισκεφθεί τη χώρα μας πριν από το τέλος του έτους, στο πλαίσιο της προετοιμασίας του Συμβουλίου Συνεργασίας.

Οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν έκαναν επισκόπηση της προόδου στον πολιτικό διάλογο και στη θετική ατζέντα, και σύμφωνα με ανώτατη κυβερνητική πηγή συμφώνησαν ότι τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης αποδίδουν, καθώς προσφέρουν τη δυνατότητα εκτόνωσης όταν κρίνεται απαραίτητο.

Οσον αφορά το ζήτημα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, κυβερνητικές πηγές επισήμαναν ότι «οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών θα εκτιμήσουν πότε θα μπορέσουν να ανοίξουν τη συζήτηση, στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου που συνεχίζεται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας».

Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους στο μεταναστευτικό το προσεχές διάστημα για την εξάρθρωση των δικτύων των διακινητών, ενώ αναγνωρίστηκε ότι η αλλαγή του τρόπου δράσης των κυκλωμάτων των διακινητών απαιτεί διαρκή αναβάθμιση τόσο της διμερούς συνεργασίας όσο και της στρατηγικής διαχείρισης του ζητήματος. Σύμφωνα με πληροφορίες είναι πιθανόν να υπάρξει προσεχώς συνάντηση των υπουργών Μετανάστευσης των δύο χωρών στο πλαίσιο των προσπαθειών ενίσχυσης της συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα.

Επιπροσθέτως ο κ. Μητσοτάκης έθεσε στον Τούρκο πρόεδρο το Κυπριακό επαναλαμβάνοντας τις πάγιες θέσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας, οι οποίες βασίζονται στον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ελληνας πρωθυπουργός τόνισε την ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, καθώς εκτιμάται από την ελληνική πλευρά ότι πρέπει να δοθεί ακόμη μία ευκαιρία στον διάλογο. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», ο Τούρκος πρόεδρος δεν αντέδρασε στην τοποθέτηση του κ. Μητσοτάκη για το Κυπριακό. «Η ελληνική πλευρά, που αναγνωρίζει ότι οι τουρκικές θέσεις είναι γνωστές, παραμένει αισιόδοξη», ανέφεραν χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές μετά το πέρας της συνάντησης.

Υπενθυμίζεται πως μετά τη συνάντηση με τον Ελληνα πρωθυπουργό, ο κ. Ερντογάν είχε συνάντηση με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Ο κ. Μητσοτάκης επρόκειτο να ενημερώσει αναλυτικά τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη για το περιεχόμενο της συνομιλίας του με τον κ. Ερντογάν μετά την τριμερή συνάντηση Ελλάδας – Γαλλίας – Κύπρου.

Στο πλαίσιο της συνάντησης, στην οποία συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν και οι επικεφαλής των διπλωματικών γραφείων Αννα Μαρία Μπούρα και Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, οι δύο ηγέτες συζήτησαν επίσης περιφερειακά και διεθνή ζητήματα, με έμφαση στη δραματική κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή, θέμα το οποίο ούτως ή άλλως μονοπωλεί το ενδιαφέρον και τις συζητήσεις των ηγετών στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Πυκνές συναντήσεις, μικρή πρόοδος μετά το Βίλνιους

Του Βασίλη Νέδου

Το χθεσινό τετ α τετ του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν το έκτο σε μια περίοδο μόλις 14 μηνών από την πρώτη συνάντησή τους στο Βίλνιους (Ιούλιος 2023) και 19 μηνών από τους καταστροφικούς σεισμούς (Φεβρουάριος 2023) που εγκαινίασαν την τρέχουσα περίοδο ουσιαστικά μηδενικής έντασης στο πεδίο για τα ελληνοτουρκικά. Η πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών στο Βίλνιους (12 Ιουλίου 2023, σύνοδος κορυφής ΝΑΤΟ) καλλιέργησε αυξημένες προσδοκίες στην Αθήνα σχετικά με το ότι οι βασικές ελληνοτουρκικές διαφορές (υφαλοκρηπίδα, αποκλειστική οικονομική ζώνη και λοιπές θαλάσσιες ζώνες) θα μπορούσαν να τεθούν ενώπιον της διεθνούς δικαιοδοσίας (Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή κάποιο άλλο διεθνώς αποδεκτό διαιτητικό όργανο), εφόσον, βέβαια, οι δύο χώρες κατέληγαν σε κάποιο συνυποσχετικό που να περιγράφει τον οδικό χάρτη.

Ελληνοτουρκικά: Βήματα σημειωτόν στα μεγάλα με την Αγκυρα-1
Αν και η συνάντηση του Βίλνιους δεν οδήγησε τελικά προς αυτή την κατεύθυνση, ξεκλείδωσε, πάντως, μια τρόικα θεσμοθετημένου διαλόγου. Κύριο στοιχείο αυτής ήταν και παραμένει ο πολιτικός διάλογος (σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών), εντός του οποίου περιλαμβάνονται οι διερευνητικές επαφές, ενώ θα αποτελέσει και το πεδίο όπου θα πραγματοποιηθούν οι λεπτομέρειες μιας πολιτικής συμφωνίας, εφόσον, βέβαια, υπάρξει. Η επί της αρχής πολιτική συμφωνία θα πρέπει να προκύψει σε ανώτατο επίπεδο, ενώ έκτοτε τον πιο στενό δίαυλο διατηρούν οι υπουργοί Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, οι οποίοι έχουν συνομιλήσει πολύ περισσότερες φορές από εκείνες που έχουν ανακοινωθεί επισήμως.

Πάντως, από το Βίλνιους μέχρι το χθεσινό τετ α τετ μεσολάβησαν ακόμη τέσσερις συναντήσεις, με πιο σημαντική την ανταλλαγή επισκέψεων των δύο ηγετών σε Αθήνα (Δεκέμβριος 2023) και Αγκυρα (Μάιος 2024). Η Διακήρυξη των Αθηνών δημιούργησε την αίσθηση ότι οι δύο πλευρές είναι έτοιμες να κάνουν το βήμα παραπέρα, ωστόσο πολύ σύντομα οι βαθύτατες ελληνοτουρκικές διαφορές οδήγησαν σε μάλλον τυπικές ανταλλαγές, δίχως κάποιο ουσιαστικό αντίκτυπο, με κορυφαία τη διαδικασία της θετικής ατζέντας αλλά και τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Βέβαια, αυτό το περίβλημα λειτουργεί επικουρικά στη δημιουργία θετικής ατμόσφαιρας. Ενδιάμεσα αναδείχθηκαν, ωστόσο, οι διαφορές. Αρχικά αυτές κατεγράφησαν στην περίπτωση της ανακοίνωσης της πρόθεσης της Αθήνας για δημιουργία θαλασσίων πάρκων, που έγινε αντιληπτή από την Αγκυρα ως προσπάθεια νομιμοποίησης των ελληνικών θέσεων στο Αιγαίο διά της πλαγίας οδού. Οι τουρκικές αντιδράσεις ήταν πολύ έντονες, όπως συνηθίζεται άλλωστε σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι συγκεκριμένες αναταράξεις δεν δημιούργησαν κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα στη συνάντηση των δύο ηγετών στην Αγκυρα τον περασμένο Μάιο.

Στη συνέχεια, τον Ιούλιο, οι άκαμπτες θέσεις της Αγκυρας, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο, προέκυψαν ανάγλυφα και στην περίπτωση των ερευνών του ιταλικού πλοίου «Ievoli Relume» σε μια περιοχή ελάχιστα έξω από τα χωρικά ύδατα της Κάσου, εντός της οριοθετημένης ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ, που κατά την τουρκική άποψη είναι πάνω από δηλωμένη τουρκική υφαλοκρηπίδα και περιοχή η οποία καλύπτεται από το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Η κρίση δεν επεκτάθηκε, ενώ λειτούργησαν και οι δίαυλοι επικοινωνίας. Κυρίως, όμως, αποκαλύφθηκε ότι η Τουρκία δεν θεωρεί ότι μπορεί απλώς να υποχωρήσει χωρίς ανταλλάγματα, ακόμη και για ένα έργο που υποστηρίζεται ενεργά από την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλους διεθνείς παράγοντες.

Τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο είναι το προφανές κέρδος για την Αθήνα, ωστόσο η πραγματικότητα θα φέρει τους επόμενους μήνες στην ελληνοτουρκική ατζέντα ζητήματα που δεν μπορούν να κρυφτούν κάτω από το χαλί, όπως το μεταναστευτικό. Και παρά τη δεδομένη βούληση της κυβέρνησης να προχωρήσει στα θέματα που η Ελλάδα μπορεί να συζητήσει με βάση τις σταθερές εθνικές γραμμές, όσο ο καιρός περνάει και ο πολιτικός χρόνος σε Αθήνα και Αγκυρα μειώνεται, τόσο η δυναμική για ουσιαστικές συζητήσεις θα εξανεμίζεται…

Με σκληρή γραμμή η Αγκυρα στο Κυπριακό

Του Μανώλη Κωστίδη

Κωνσταντινούπολη-Ανταπόκριση. Μήνυμα συνεργασίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο έστειλε ο Ταγίπ Ερντογάν στην ομιλία του από το βήμα του ΟΗΕ, αλλά ξεκαθάρισε πως η Τουρκία έχει καθορίσει την υφαλοκρηπίδα της δυτικά και βόρεια της Κύπρου και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα «να αναγνωρίσει την ΤΔΒΚ», κάτι που είχε κάνει και το 2022.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας δήλωσε ότι «θέλουμε να δούμε το Αιγαίο Πέλαγος και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια περιοχή σταθερότητας και ευημερίας, όπου θα γίνονται σεβαστά τα νόμιμα συμφέροντα όλων των σχετικών μερών. Είναι προς το κοινό συμφέρον ολόκληρης της περιοχής να αναπτυχθεί η συνεργασία, ιδίως όσον αφορά την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών δικαιοδοσίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, την ελευθερία και την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και το θαλάσσιο εμπόριο».

Ο κ. Ερντογάν ανέφερε πως η Τουρκία είναι έτοιμη για εποικοδομητική συνεργασία, ιδίως σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος, και κάλεσε τις γειτονικές χώρες να έχουν την ίδια προσέγγιση. «Ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ρόλος-κλειδί της Τουρκίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί», τόνισε και ξεκαθάρισε ότι «η Τουρκία έχει δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα που έχει κηρυχθεί βόρεια και δυτικά του νησιού της Κύπρου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα γύρω από ολόκληρο το νησί».

Ο Τούρκος πρόεδρος απέκλεισε οποιοδήποτε μοντέλο ομοσπονδιακής λύσης στην Κύπρο, καθώς δήλωσε ότι «πλέον το μοντέλο της ομοσπονδίας έχει χάσει τελείως την εγκυρότητά (ισχύ) του. Στο νησί υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη και δύο ξεχωριστοί λαοί. Πρέπει να καταγραφούν εκ νέου η κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς των Τουρκοκυπρίων, που αποτελούν τα κεκτημένα δικαιώματά τους, και να τερματιστεί η απομόνωση». Ο ίδιος κάλεσε «και πάλι τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” και να συνάψει διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις». Ο κ. Ερντογάν την ίδια έκκληση προς τη διεθνή κοινότητα την είχε κάνει και το 2022.

Στην ίδια ομιλία ο πρόεδρος της Τουρκίας κατηγόρησε το Ισραήλ και υποστήριξε ότι «όπως ακριβώς η ενότητα της ανθρωπότητας σταμάτησε τον Χίτλερ πριν από 70 χρόνια, έτσι και ο Νετανιάχου και το δολοφονικό του δίκτυο πρέπει να σταματηθούν από την ενότητα της ανθρωπότητας».

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε συνάντηση με τον καγκελάριο της Γερμανίας Ολαφ Σολτς, όπου συζητήθηκαν οι διμερείς σχέσεις Τουρκίας – Γερμανίας, οι συστηματικές επιθέσεις του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη και ιδιαίτερα στη Γάζα, η αναζωογόνηση της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα.

Ο Ερντογάν δήλωσε ότι είναι απαραίτητο να αναζωογονηθούν οι σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε. και πως αναμένεται υποστήριξη από τη Γερμανία, ιδίως για την επίλυση του ζητήματος της βίζας το συντομότερο δυνατόν. Η τουρκική πλευρά δεν αναφέρει εάν κατά τη συνάντηση τέθηκε το ζήτημα της προμήθειας των Eurofighter και της άρσης των γερμανικών αντιρρήσεων.