ΚΥΠΕ
Η κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πιθανόν να διαρκέσει επί μακρόν και για αυτό απαιτείται μια στρατηγική σε βάθος χρόνου, με ξεκάθαρους στόχους και πλειάδα αλληλοϋποστηριζόμενων μέσων, λέει ο Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Μιχάλης Κοντός.
Μιλώντας στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων με αφορμή τις έκνομες τουρκικές ενέργειες στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, ο κ. Κοντός λέει ότι μία σειρά εξελίξεων από τις αρχές του 2018 και μετά τείνουν, στα μάτια της τουρκικής ηγεσίας, να υπονομεύουν τη φιλόδοξη περιφερειακή ατζέντα της Άγκυρας, η οποία επιδιώκει, μεταξύ άλλων, να καταστεί κεντρικός ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τέτοιες εξελίξεις είναι η ανεύρεση κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ, η εμβάθυνση των τριμερών συνεργασιών και η δημιουργία του Eastern Mediterranean Gas Forum, η υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό East Med και, εσχάτως, η μερική οριοθέτηση της ελληνικής και της αιγυπτιακής ΑΟΖ, λέει.
«Οι τελευταίες ενέργειες της Τουρκίας, με αποκορύφωμα τη μαινόμενη κρίση εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, αποτελούν μια δυναμική προσπάθεια απάντησης στα πιο πάνω. Να σταλεί δηλαδή το μήνυμα ότι η Τουρκία έχει διεκδικήσεις στην Αν. Μεσόγειο, ανεξαρτήτως των δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου, όπως αυτά προκύπτουν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας», συμπληρώνει.
Ο βασικός άμεσος στόχος της εν εξελίξει δραστηριότητας του «Ορούτς Ρέις», συνεχίζει, δεν είναι τόσο η συλλογή σεισμικών δεδομένων, όσο η πρόκληση έντασης η οποία, στο τέλος της ημέρας, θα οδηγήσει σε μια διαπραγμάτευση με τουρκικούς όρους. «Δηλαδή, μέσω του εκβιασμού η Άγκυρα επιδιώκει να σύρει την Ελλάδα σε μια διευθέτηση που να ικανοποιεί τις αναθεωρητικές της αξιώσεις», λέει ο λέει ο Επίκουρος Καθηγητής.
Βραχυπρόθεσμα, συνεχίζει, είναι σημαντική η αποφυγή ενός θερμού επεισοδίου. «Προσωπικά δεν θεωρώ ότι η Τουρκία επιδιώκει ένα θερμό επεισόδιο. Υπάρχουν κακά σενάρια ψηλού ρίσκου εξαιτίας ενός θερμού επεισοδίου τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την Τουρκία. Όπως έχω ήδη αναφέρει, αυτό που επιδιώκει είναι να εξαναγκάσει την Ελλάδα σε υποχώρηση και διάλογο με τουρκικούς όρους, γι’ αυτό και ακολουθεί αυτή την τακτική κρημνοβασίας. Εντούτοις, όσο η ένταση διατηρείται σε ψηλά επίπεδα, οι πιθανότητες ξεσπάσματος ενός θερμού επεισοδίου είναι πολλές», σημειώνει.
Σε αυτό το πλαίσιο, προσθέτει ο κ. Κοντός, μια σοβαρή διεθνής πρωτοβουλία, σε συνδυασμό με κινήσεις που να παρέχουν εργαλεία εσωτερικής επικοινωνιακής διαχείρισης και στις δύο χώρες είναι μια πιθανή οδός βραχυπρόθεσμης αποκλιμάκωσης. Μακροπρόθεσμα, παρατηρεί, οι κύκλοι έντασης είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν ουσιαστικά μόνο μέσω μιας πρωτοβουλίας για ειρηνική επίλυση της ελληνοτουρκικής διαφοράς. «Η Ελλάδα θα πρέπει αφ’ ενός να χαράξει τις κόκκινες γραμμές της, τις οποίες να είναι σε θέση να τις υποστηρίξει και στρατιωτικά αν χρειαστεί. Πέραν τούτου όμως, θα πρέπει να έχει αποφασίσει τι είναι διατεθειμένη να θυσιάσει προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα δυνατά σενάρια» αναφέρει.
Λέει ωστόσο ότι υπάρχει και το ενδεχόμενο ενός συμπεφωνημένου αδιεξόδου, το οποίο θα διαιωνίσει την κρίση και θα γεννά από καιρού εις καιρόν παρόμοιους κύκλους έντασης, περίπου δηλαδή όπως συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες στο Αιγαίο, ίσως με μεγαλύτερη συχνότητα.
Η Λευκωσία πρέπει να διευρύνει τις στρατηγικές της συνεργασίες
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, ο κ. Κοντός λέει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει την επιλογή της στρατιωτικής αποτροπής εντός της ΑΟΖ της. «Συνεπώς, μοιραία, οι όποιες προσπάθειες ανατροπής των τουρκικών σχεδιασμών στην θάλασσα μπορούν να εξελιχθούν μόνο μέσα στα πλαίσια της διπλωματίας και του διεθνούς δικαίου», προσθέτει.
Δυστυχώς, συνεχίζει, βρισκόμαστε σε μια ιστορική συγκυρία κατά την οποία ευδοκιμεί ο ηγεμονικός πειθαναγκασμός μεγάλων περιφερειακών δυνάμεων εις βάρος αδύναμων γειτόνων τους, ενώ οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας αποδεικνύονται αναποτελεσματικές. Αυτό, συμπληρώνει αποτελεί χαρακτηριστικό του σύγχρονου, πολυπολικού διεθνούς συστήματος.
«Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Λευκωσία θα πρέπει να διευρύνει και να εμβαθύνει διαρκώς τις στρατηγικές της συνεργασίες με ισχυρά κράτη της περιοχής. Η άρτι ανακοινωθείσα επισημοποίηση της προσέγγισης μεταξύ Ισραήλ και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με τη στήριξη των ΗΠΑ, καταδεικνύει την διαμόρφωση ενός γεωπολιτικού πεδίου σύγκλισης συμφερόντων εντός του οποίου η Κύπρος έχει θέση και μπορεί, μέσω αυτού, να αποκομίσει περαιτέρω εργαλεία διπλωματικής πίεσης», σημειώνει. Παρατηρεί ακολούθως ότι «η κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο πιθανόν να διαρκέσει επί μακρόν, θα έχει πολλά στάδια και απαιτείται μια στρατηγική σε βάθος χρόνου, με ξεκάθαρους στόχους και πλειάδα αλληλοϋποστηριζόμενων μέσων».
Σύμφωνα με τον Επίκουρο Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, η εμβάθυνση των στρατιωτικών σχέσεων της Κύπρου και της Ελλάδας με την Γαλλία αποτελεί σημαντική εξέλιξη προς την σωστή κατεύθυνση. Επίσης, συμπληρώνει, η παρουσία της Γαλλίας στον θαλάσσιο χώρο της Αν. Μεσογείου στέλνει ισχυρά μηνύματα προς την Τουρκία και αποτελεί τροχοπέδη στην προσπάθεια της Άγκυρας να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας.
«Ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν επηρεάζει μόνο την Κύπρο και την Ελλάδα, αλλά πλήττει ευρύτερα συμφέροντα διεθνώς. Δεν είναι βέβαια δυνατόν να αντιμετωπιστεί με μία αποφασιστική κίνηση, αλλά με πολλές, ταυτόχρονες και παράλληλες πρωτοβουλίες αυτού του είδους», αναφέρει. Ερωτηθείς τι πρέπει να αναμένεται από την έκτακτη σύνοδο των ΥΠΕΞ της ΕΕ της Παρασκευής, ο κ. Κοντός σημειώνει ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΕΕ είναι μια ένωση κυρίαρχων κρατών με διαφορετικά συμφέροντα, ιδιαίτερα δε στο πεδίο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. «Συνεπώς, μια ισχυρή κοινή στάση που να ικανοποιεί απόλυτα την Ελλάδα και την Κύπρο είναι μάλλον απομακρυσμένο ενδεχόμενο», συμπληρώνει.
Σε κάθε περίπτωση, συνεχίζει ο κ. Κοντός, η ΕΕ μπορεί να παράσχει στήριξη στην Ελλάδα και στην Κύπρο πολύ πιο ουσιαστικά και αποτελεσματικά απ’ ό,τι μέχρι τώρα. Η βέλτιστη πιθανή συνδρομή της προς την Ελλάδα και την Κύπρο θα πρέπει να επικεντρώνεται στον οικονομικό τομέα, εκεί δηλαδή που η ΕΕ διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα, διασυνδέοντας στενότερα την οικονομική στήριξη που λαμβάνει η Τουρκία με τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, καταλήγει.
